Ông đánh giá thế nào về quá trình tái cơ cấu đầu tư công thời gian qua, thưa ông?

Tái cơ cấu đầu tư công đã có một số thành tựu nhất định, nhưng còn khá nhiều tồn tại cần phải thực hiện. Thành tựu là đã siết chặt được kỷ luật đầu tư công, từ đó giải quyết được vấn nạn đầu tư dàn trải. Bởi đầu tư khi không có vốn sẽ làm cho nợ đọng xây dựng cơ bản tăng lên. Khi nợ đọng tăng lên cũng chính là một trong những nguyên nhân lớn làm cho nợ xấu trong hệ thống ngân hàng tăng theo. Chính vì thế khi siết chặt được kỷ luật trong đầu tư công, giảm tình trạng đầu tư dàn trải là đã giảm được một trong những nhân tố quan trọng gây ra nợ xấu, và nguồn vốn bị tắc trong các dự án đầu tư công không hiệu quả.

Một kết quả nữa là khi siết chặt kỷ luật đầu tư công, yêu cầu các dự án đầu tư công nhanh chóng hoàn thành đưa vào sử dụng, chúng ta có thể thấy một số công trình giao thông đã đẩy nhanh tiến độ. Giảm đầu tư dàn trải đã giúp nguồn vốn tập trung vào các dự án cần thiết, đẩy nhanh tiến độ, giảm chi phí cho dự án. Một phần nào đó làm cho hiệu quả đầu tư công tăng lên. Số liệu của chúng tôi cũng cho thấy nếu căn cứ vào hệ số ICOR (hệ số hiệu quả vốn đầu tư phát triển toàn xã hội), việc sử dụng nguồn lực của Việt Nam đang hiệu quả hơn. Từ năm 2012 trở lại đây, hệ số ICOR cả nước hàng quý đã giảm dần. Quý IV-2014 chỉ khoảng 4,5 so với mức cao nhất của quý IV-2011 là xấp xỉ 12. Hệ số ICOR không chỉ thấp hơn mà còn duy trì ở mức ổn định trong suốt các quý.

Tuy nhiên, cũng phải thừa nhận đầu tư công chưa có thay đổi về mặt bản chất. Trước hết, hiệu quả đầu tư công muốn đảm bảo phải tuân thủ các quy trình chặt chẽ ngay từ đầu đến cuối, trong việc lựa chọn dự án, phải những dự án có tính hồi vốn nhanh, hiệu quả, lan tỏa cao trong nền kinh tế mới được lựa chọn. Muốn thế các dự án phải cạnh tranh với nhau minh bạch song hiện nay chúng ta vẫn phân bổ đầu tư công theo quy trình ngân sách lâu nay vẫn làm. Điều đó khiến cho một số dự án không hiệu quả nhưng vẫn tiến hành thực hiện. Ví dụ chúng ta xây các trung tâm hành chính trong bối cảnh ngân sách thiếu, nợ công tăng cao là không hợp lý.

Việc giảm tỷ trọng vốn đầu tư của Nhà nước trong tổng đầu tư toàn xã hội phải chăng là việc không dễ dàng khi đầu tư công thời gian qua vẫn chiếm tỷ trọng khá lớn, thưa ông?

Nghị quyết 11/NQ-CP của Chính phủ ngày 24-2-2011 đưa ra các biện pháp cắt giảm đầu tư công nhằm giảm thâm hụt ngân sách, giảm tỷ trọng vốn đầu tư của Nhà nước trong tổng đầu tư toàn xã hội, tăng cường huy động vốn đầu tư của khu vực ngoài Nhà nước và khu vực có vốn FDI. Khi đầu tư công thường có hiệu quả thấp hơn đầu tư tư nhân, giảm tỷ trọng vốn đầu tư công sẽ hạn chế được những tác động tiêu cực của hiệu ứng “lấn át đầu tư”. Tuy nhiên từ năm 2011 đến nay tỷ lệ đầu tư từ khu vực Nhà nước đã không giảm. Điều này là do sự sụt giảm đầu tư ngoài Nhà nước và của các DN nước ngoài, đồng thời áp lực phải tăng đầu tư Nhà nước để bù đắp sự sút giảm này tăng lên. Hiện nay đầu tư nước ngoài và tư nhân đang phục hồi, Chính phủ cần phải kiên định trong việc kiềm chế đầu tư công để duy trì nợ công trong ngưỡng an toàn.

Nhiều dự án đầu tư công đội vốn, chậm tiến độ. Ảnh: L.BẰNG.

Để nâng cao hiệu quả đầu tư công, giai đoạn tới chúng ta phải làm gì, thưa ông?

Thời gian tới cần phải thực hiện phân bổ đầu tư công theo khuôn khổ đầu tư trung hạn. Đổi mới tổ chức bộ máy giám sát và thẩm định đầu tư theo hướng tổ chức các hội đồng chuyên môn tư vấn cho cơ quan giám sát và thẩm định. Mở rộng chức năng giám sát thẩm định trên các tiêu chí hiệu quả đầu tư, tiết kiệm hơn là chỉ tập trung giám sát tuân thủ quy trình đầu tư.

Ngoài ra, xu hướng đầu tư công từ các khoản vay nợ ngày càng cao, trách nhiệm trả nợ của Nhà nước ngày càng lớn. Đặc điểm của vốn vay trên thị trường quốc tế là nếu càng chậm trễ triển khai các dự án sử dụng các đồng vốn này thì chi phí vay nợ sẽ tăng lên. Do đó các dự án sử dụng các đồng vốn vay bên ngoài đòi hỏi phải đáp ứng nghiêm ngặt hai yêu cầu cơ bản là: Khả năng thu hồi vốn và đúng tiến độ.

Trong năm 2016 cần xây dựng cơ chế phân bổ vốn Nhà nước vay về cho vay lại trên nguyên tắc thị trường. Theo đó trước khi phát hành trái phiếu cho mục đích cho vay lại cần phải xây dựng danh mục các dự án đang cần vốn và chỉ ưu tiên các dự án có khả năng thực hiện nhanh nhất, hiệu quả cao nhất. Các yêu cầu như khả năng đưa vốn ngay vào thực hiện khi được giải ngân, khả năng hoàn thành dự án đúng tiến độ, khả năng thu hồi vốn, nguồn thu hồi vốn từ các dự án này cần phải được công khai ngay trước khi thực hiện phát hành trái phiếu Chính phủ ra thị trường quốc tế…

Do đầu tư công sử dụng tiền đóng thuế của nhân dân, nên nhân dân phải có quyền được biết những đồng tiền đó được sử dụng như thế nào. Đối với đầu tư công cần công bố công khai trên mạng các định mức cụ thể cho các dự án đầu tư công. Các dự án đầu tư công đều bắt buộc phải kiểm toán và kết quả kiểm toán phải được công bố công khai trên mạng Internet. Những quy định này cũng bắt buộc áp dụng đối với các dự án thực hiện theo hình thức hợp tác công tư.

Xin cảm ơn ông!