TS. Lưu Bích Hồ, nguyên Viện trưởng Viện Chiến lược phát triển (Bộ Kế hoạch và Đầu tư): Quy hoạch HTGT hiện nay khá dở

Suốt thời gian qua, đầu tư HTGT của Việt Nam tồn tại không ít sai lầm trong hầu hết các lĩnh vực. Trước hết với đường bộ, khi đầu tư những công trình quan trọng như đường Hồ Chí Minh không căn cứ vào việc có bao nhiêu xe, lưu lượng đi lại ra sao. Trong khi đó, có nhiều tuyến đường khác nhu cầu đi lại lớn mà lại dở dang.

Ngoài ra, khi làm một số tuyến đường lớn như quốc lộ 1A lại thiếu sự đồng bộ, không tính tới các đường liên quan như đường rẽ sang Tây Nguyên hay đường xuống Đồng bằng sông Cửu Long. Sai lầm lớn nữa là xây dựng hạ tầng hàng không. Ở Việt Nam gần như chỗ nào cũng mọc ra sân bay, khoảng cách 300km đã muốn xây dựng sân bay. Mà sân bay nào cũng muốn xây dựng lớn trong khi chưa thực sự tính toán kỹ lưỡng vấn đề lưu lượng vận chuyển, khả năng thu hồi vốn ra sao… Bộ Giao thông vận tải còn đưa ra chủ trương nhượng quyền sử dụng sân bay, bến cảng… mà chưa có thể chế gì cụ thể.

Liên quan tới đường sắt, Việt Nam đến nay vẫn chưa có 1km đường sắt nào thực sự thực sự đảm bảo yêu cầu. Việc xây dựng đường sắt cao tốc Bắc-Nam được bàn lên bàn xuống suốt thời gian qua xem xây dựng như thế nào, tốc độ ra sao… nhưng cũng chưa biết tương lai có làm nổi như kế hoạch vạch ra hay không.

TS. Phạm Sỹ Thành, Đại học Quốc gia Hà Nội: Cần quy hoạch lại trọng tâm HTGT

Trong bối cảnh phát triển của Việt Nam hiện nay, điều quan trọng là cần quy hoạch lại trọng tâm HTGT để tập trung đầu tư, phát triển hợp lý, tránh lãng phí. Bởi, kết cấu HTGT mà đã định hình thì sẽ không thay đổi trong thời gian dài khoảng 30-50 năm.

Hiện nay, sự phát triển của toàn bộ khu vực Đông Nam Á hay rộng hơn là châu Á đều chịu sự tác động rất lớn từ các hoạt động kinh tế của Trung Quốc. Hệ thống cơ sở hạ tầng của khu vực Đông Nam Á kết nối với tỉnh Vân Nam (Trung Quốc) đã dần định hình mà hệ thống ấy không chạy qua Việt Nam, chủ yếu từ Vân Nam qua Lào, Campuchia và xuống Thái Lan, đồng thời chạy qua Myanmar để nối sang Nam Á. Vai trò cầu nối của Việt Nam giữa Trung Quốc với ASEAN đã bị giảm sút nên nếu không có quy hoạch lại trọng tâm phát triển HTGT thì sẽ mất đi lợi thế. Khi hệ thống cơ sở hạ tầng từ Trung Quốc đi xuyên qua ASEAN mà không qua Việt Nam hình thành, khu vực đó kinh tế sẽ phát triển rất nhanh, trong khi kinh tế Việt Nam chậm phát triển hơn cũng như vốn FDI sẽ dần rút khỏi Việt Nam. Đó là nguy cơ hiện hữu trong 5-10 năm tới.

Để phát triển tốt, phải làm cho cảng biển của Việt Nam có thể trở thành các cảng trung chuyển của khu vực vì mỗi cảng biển sẽ liên quan đến toàn bộ hệ thống từ đường bộ, đường thủy nội địa, đường sắt cao tốc và cảng hàng không.

PGS.TS Trần Đình Thiên, Viện trưởng Viện Kinh tế Việt Nam: Không nên quá đặt cược vào PPP

Mặc dù PPP là hình thức hút vốn quan trọng để đầu tư kết cấu HTGT tuy nhiên cũng không nên quá đặt cược vào PPP vì khu vực tư nhân chưa có những nhà đầu tư lớn, nguồn tài chính chủ yếu trông đợi vẫn là sự tài trợ qua ngân hàng. Như vậy, số vốn huy động không hề rẻ.

Cách tiếp cận không phải là đặt ra nhu cầu vốn khổng lồ rồi cố gắng đi kiếm vốn mà phải là tinh thần “liệu cơm gắp mắm”, định vị được những tọa độ ưu tiên, từ đó lan tỏa, hấp dẫn đầu tư.

Thời gian sắp tới, quy hoạch giao thông phải định hướng vào hai việc, một là tiếp tục hiện đại hóa, nâng cấp những tuyến đường đã có, không chỉ những tuyến giao thông lớn mà phải quan tâm đến giao thông đô thị vì những tắc nghẽn phát triển nhiều khi nằm chính ở giao thông đô thị.

Hai là kết nối quốc tế, hiện nay Trung Quốc đã đặt ra nhiều vấn đề buộc Việt Nam phải tư duy lại về phát triển hạ tầng. Ngoài ra, việc tham gia Cộng đồng Kinh tế ASEAN (AEC) cũng đặt ra vấn đề phải có cách nhìn khác không chỉ tư duy phát triển liên kết theo chiều dọc mà phải là chiều ngang. Các tuyến hành lang Đông Tây đóng vai trò rất quan trọng.

Tiếp nữa là kết nối quốc tế theo nghĩa rộng vươn ra hội nhập thế giới thông qua những trung tâm kết nối của Việt Nam. Ví dụ như cảng hàng không phải có những cảng xứng tầm như Long Thành hiện đại, là cảng trung chuyển, cảng hàng không quốc tế hiện đại. Cảng biển cũng phải như thế. Quy hoạch HTGT phải căn cứ vào đấy để tính toán lộ trình, tọa độ ưu tiên thì bài toán vốn mới có ý nghĩa. Nếu không cứ vẽ hết đường này đường kia mà không căn cứ vào nhu cầu thực tiễn thì có thể sẽ không hiệu quả.

Uyển Như (ghi)