Từ năm 2010 đến nay đã có 51 địa phương thành lập Quỹ Phát triển đất. Ảnh: ST

Cơ chế mới, Quỹ không còn nguồn thu

Quyết định số 40 sau khi ban hành và có hiệu lực đã trở thành cơ sở pháp lý để các địa phương ban hành Quy chế tổ chức, hoạt động của Quỹ Phát triển đất của địa phương. Theo báo cáo từ năm 2010 đến nay đã có 51 địa phương thành lập Quỹ Phát triển đất, trong đó có 25 Quỹ hoạt động theo mô hình độc lập, 23 Quỹ hoạt động theo mô hình ủy thác, 3 Quỹ hoạt động theo mô hình hỗn hợp.

Việc thành lập và hoạt động của Quỹ Phát triển đất góp phần giúp chính quyền địa phương trong việc tập trung nguồn lực tài chính để kịp thời ứng vốn cho công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng, tạo quỹ đất theo quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đã được cơ quan có thẩm quyền phê duyệt. Nguồn lực này theo quy định tại Quyết định số 40 được hình thành từ nguồn thu tiền sử dụng đất, tiền thuê đất, đấu giá quyền sử dụng đất và từ ngày 1/7/2014 được ngân sách nhà nước phân bổ, bố trí vào dự toán ngân sách địa phương, được cấp khi bắt đầu thành lập, bổ sung định kỳ hàng năm.

Tuy nhiên, năm 2015, khi Luật Ngân sách nhà nước mới được ban hành, một số nội dung về nguồn thu và nhiệm vụ chi của Quỹ Phát triển đất địa phương được quy định thành các khoản thu và chi của ngân sách nhà nước như nguồn vốn của Quỹ được ngân sách nhà nước phân bổ, bố trí vào dự toán ngân sách địa phương; nhiệm vụ chi của Quỹ ứng vốn để tổ chức thực hiện việc bồi thường, giải phóng mặt bằng. Theo quy định của Luật Ngân sách nhà nước năm 2015, các khoản thu, chi nói trên phải được phản ánh vào ngân sách nhà nước và phải có dự toán được cấp có thẩm quyền phê duyệt. Vì vậy, phạm vi và quy mô hoạt động của các Quỹ Phát triển đất ở địa phương đã bị thu hẹp, thậm chí không có nguồn thu. Mặt khác Luật Ngân sách nhà nước năm 2015 quy định ngân sách nhà nước không chi cho Quỹ tài chính ngoài ngân sách...

Sẽ phải nộp số vốn đối ứng còn lại về ngân sách

Để xử lý những bất cập nói trên, Bộ Tài chính đang dự thảo một Quyết định mới để thay thế Quyết định số 40, trong đó đưa ra 2 bản Quy chế là Quy chế mẫu về tổ chức, hoạt động của Quỹ Phát triển đất theo mô hình độc lập và Quy chế mẫu về tổ chức, hoạt động của Quỹ Phát triển đất theo mô hình ủy thác. 2 bản Quy chế mẫu này sẽ là căn cứ để các địa phương thành lập mới Quỹ phát triển đất hoạt động theo mô hình độc lập hoặc ủy thác cho phù hợp với tình hình thực tế tại địa phương, đảm bảo tinh gọn, hiệu quả.

Về một số nội dung cụ thể, Bộ Tài chính dự kiến quy định: Quỹ là tổ chức tài chính nhà nước, do Ủy ban nhân dân cấp tỉnh quyết định thành lập. Quỹ có tư cách pháp nhân, hạch toán độc lập. Quỹ có chức năng nhận vốn ngân sách nhà nước cấp và huy động các nguồn khác theo quy định để ứng vốn cho việc bồi thường, giải phóng mặt bằng và tạo quỹ đất theo quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt. Quỹ hoạt động theo nguyên tắc lấy thu bù đắp chi phí phát sinh trong quá trình hoạt động và không vì mục đích lợi nhuận. Việc sử dụng Quỹ phải đúng mục đích, công khai, minh bạch, hiệu quả và phù hợp với quy định của pháp luật...

Một nội dung thay đổi quan trọng là quản lý, sử dụng Quỹ. Cụ thể, số vốn ngân sách nhà nước cấp khi thành lập, số vốn bổ sung từ ngân sách nhà nước cho Quỹ và số vốn viện trợ, tài trợ, hỗ trợ của các tổ chức quốc tế, tổ chức và cá nhân trong nước và ngoài nước theo chương trình hoặc dự án viện trợ, tài trợ (nếu có) được gửi tại Kho bạc Nhà nước các tỉnh, thành phố trực thuộc trung ương do Quỹ làm chủ tài khoản để thực hiện các nhiệm vụ chi theo quy định.

Nguồn vốn của Quỹ được sử dụng để thực hiện nhiệm vụ ứng vốn cho tổ chức được nhận vốn ứng để: tổ chức thực hiện việc bồi thường, giải phóng mặt bằng theo phương án đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt; tạo quỹ đất và phát triển quỹ đất theo quy hoạch, kế hoạch sử dụng đất đã được cơ quan nhà nước có thẩm quyền phê duyệt. Nguồn vốn của Quỹ không được sử dụng để thực hiện nhiệm vụ quy định trong trường hợp nhiệm vụ chi trùng lắp với nhiệm vụ chi của ngân sách nhà nước.

Nếu Quyết định mới được phê duyệt, ban hành, Ủy ban nhân dân cấp tỉnh chỉ đạo thực hiện rà soát số dư tại các Quỹ được thành lập trước ngày Quyết định mới có hiệu lực thi hành và xử lý theo quy định chuyển tiếp. Đối với vốn ứng để thực hiện nhiệm vụ quy định từ ngày 1/7/2014 đến trước ngày Quyết định này có hiệu lực thi hành đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt phương án ứng vốn và hoàn trả vốn ứng trước ngày Quyết định này có hiệu lực thi hành theo đúng quy định thì tiếp tục thực hiện theo phương án đã được cấp có thẩm quyền phê duyệt, không điều chỉnh theo quy định. Số tiền còn lại nộp ngân sách nhà nước theo quy định của pháp luật về quản lý ngân sách nhà nước.