Khi thống kê đưa ra những con số giải ngân thấp không tưởng, một cuộc rà soát diện rộng đã được Bộ Tài chính triển khai để đánh giá xem nguyên nhân do đâu. Kết quả thu về ngoài những vấn đề khách quan thực sự như phân bổ vốn chậm, giao kế hoạch chưa đủ,... vẫn còn nhiều điều đáng bàn.

Chẳng hạn như, qua theo dõi, Bộ Tài chính nhận thấy việc chuẩn bị các thủ tục đầu tư của dự án thường kéo dài dẫn đến một số trường hợp khi ký kết được hiệp định vay thì thời gian còn lại để triển khai dự án không đủ, phải làm thủ tục xin gia hạn thời gian thực hiện. Từ đầu năm 2019 đến nay đã có hơn 40 Hiệp định vay phải làm thủ tục gia hạn với nhà tài trợ. Theo chế độ quy định, mọi thay đổi về quy mô, phạm vi, nội dung và sử dụng vốn dư đều cần phải thực hiện thủ tục điều chỉnh chủ trương đầu tư. Việc này dẫn đến kéo dài thời gian thực hiện dự án. Trong 6 tháng đầu năm 2019, có 26 chương trình, dự án phải làm thủ tục điều chỉnh chủ trương đầu tư. Riêng nhóm các dự án đường sắt đô thị với tổng vốn vay đã ký kết gần 4,5 tỷ USD có 4/7 dự án đang trong giai đoạn thực hiện điều chỉnh tổng mức đầu tư. Việc bố trí nguồn vốn giải ngân cho các dự án này đến nay vẫn đang đình trệ. Có những trường hợp có quy mô điều chỉnh tổng mức đầu tư rất lớn như Dự án metro tuyến 1 Bến Thành - Suối Tiên tăng tổng mức đầu tư gần gấp 3 lần.

Hay như thiếu vốn đối ứng, trục trặc quá trình giải phóng mặt bằng, tư vấn thiết kế, tái định cư, định mức đơn giá xây dựng...

Điều đáng nói là hầu hết các bộ, ngành, địa phương đều liệt kê những nguyên nhân nói trên là khách quan vì toàn do các đơn vị đối tác, phối hợp làm chậm chứ không phải do mình.

Trong một cuộc họp mới đây về nội dung này, Bộ trưởng Bộ Tài chính Đinh Tiến Dũng đã phải ngắt lời một vị lãnh đạo ngành khi trình bày về nguyên nhân đơn vị đó giải ngân chậm, mà lại toàn nguyên nhân khách quan như đã nêu trên. Ông nói: “Tất cả những việc đó là do khâu sẵn sàng cho dự án thấp, vậy nên không phải do khách quan đâu mà chủ quan đấy. Khi khảo sát xây dựng dự án các đồng chí không kỹ, cứ ký cho bằng được xong khi bắt tay vào làm mới thấy vướng. Phải nói trung thực như thế”.

Quả thật, vốn ODA, vốn ưu đãi là nguồn vốn mà “ai cũng thích vay” vì chi phí ít, lãi suất thấp nhưng vay về xong không giải ngân được lại gây hệ lụy cho tăng trưởng và phát triển kinh tế.

Đến giờ phút “gay cấn” này rồi, nếu chúng ta vẫn còn đánh tráo khái niệm, không thừa nhận chính xác những bất cập đề ra thì bao giờ mới giải quyết dứt điểm được?!