Ảnh: ST.

Để khắc phục được những hạn chế trên, Bộ Kế hoạch và Đầu tư đang đề xuất và xây dựng Luật Đầu tư theo hình thức đối tác công tư (Luật PPP).

Phải đủ sức hấp dẫn các nhà đầu tư

Đánh giá về những vướng mắc cơ chế, chính sách và pháp luật cần được tháo gỡ trong việc xây dựng Luật PPP trong thời gian tới, TS, Luật sư Lê Đình Vinh, Công ty Luật Vietthink cho biết, theo kết quả khảo sát, trong số hơn 70 dự án BOT, BT trong lĩnh vực giao thông đã thực hiện, 100% trường hợp đều chỉ định thầu với lý do không đủ số lượng nhà đầu tư quan tâm. Trong khi việc tổ chức đấu thầu không minh bạch đã khiến cho các nhà đầu tư làm ăn chân chính cảm thấy chán nản và mất niềm tin thì việc chỉ định thầu tràn lan dẫn đến nhiều trường hợp nhà đầu tư được chỉ định lại không đảm bảo năng lực tài chính và kỹ thuật để triển khai thực hiện dự án. Kết quả là nhiều dự án đầu tư vừa triển khai dở dang đã bị đình trệ hoặc phá sản do nhà đầu tư không đủ năng lực, kinh nghiệm. Luật sư Lê Đình Vinh dẫn chứng, điển hình là dự án BOT cầu Phú Mỹ bị kéo dài do năng lực tài chính của nhà đầu tư không đảm bảo như cam kết. Hay các nhà đầu tư tham gia Dự án BOT Bắc Bình Định đã buộc phải bán cổ phần cho các nhà đầu tư khác do không đảm bảo năng lực để tiếp tục triển khai.

Theo ông Lê Đình Vinh, để hạn chế tình trạng nêu trên, một mặt cần phải rà soát hoàn thiện quy trình, thủ tục và điều kiện lựa chọn nhà đầu tư thực hiện dự án PPP, mặt khác cần tăng cường quản lý và siết chặt công tác tổ chức đấu thầu lựa chọn nhà đầu tư. Đồng thời, cần có quy định ràng buộc về chuyển nhượng cổ phần, chuyển nhượng dự án PPP để hạn chế tình trạng nhà đầu tư lợi dụng quan hệ xin dự án sau đó chuyển nhượng lại để kiếm lời. “Vì vậy, việc xây dựng Luật PPP là cơ hội để xây dựng một hành lang pháp lý rõ ràng, thống nhất nhưng vẫn phải đủ sức hấp dẫn các nhà đầu tư”, ông Vinh nhấn mạnh.

Đứng dưới góc độ là một doanh nghiệp, ông Phan Xuân Dương, Phó Tổng giám đốc Công ty cổ phần Năng lượng Vĩnh Tân 3 cho biết, việc xây dựng Luật PPP là cơ hội tốt thu hút các nhà đầu tư nước ngoài, giải quyết các vấn đề vướng mắc, nhưng nếu không xem xét tính phù hợp với thông lệ quốc tế thì sau vài năm hiệu quả thu hút đầu tư PPP sẽ không được như mong đợi. Đồng thời, đối với việc đưa ra mẫu hợp đồng, nên đưa nguyên tắc xây dựng nội dung hợp đồng dự án ngay từ đầu. Hợp đồng bao gồm quan điểm của cơ quan nhà nước với nhà đầu tư, cấu trúc dự án làm sao tận dụng ưu thế công và tư, có nguyên tắc phát huy đổi mới sáng tạo của tư nhân.

Cơ hội để cải thiện môi trường đầu tư

Đồng quan điểm với ông Lê Đình Vinh, Chánh Văn phòng Hợp tác công tư, Bộ Kế hoạch và Đầu tư Trần Việt Dũng cho rằng, vì khung pháp lý chưa hoàn chỉnh, nên hiện nay chúng ta đang rất thiếu công cụ để lựa chọn dự án cũng như nhà đầu tư. Theo ông Dũng, các quốc gia có danh sách công trình để thu hút đầu tư, khi thị trường không quan tâm mới bỏ ngân sách ra để làm. Tuy nhiên hiện nay quy trình của ta ngược lại, khi nguồn lực nhà nước không còn đủ nữa mới đưa ra mời gọi thị trường.

“Chúng ta muốn thu hút đầu tư tư nhân, trước hết phải chọn miếng bánh ngon nhất để đưa ra chào mời. Để làm được điều đó, tiêu chí lựa chọn dự án như thế nào phải đảm bảo thống nhất từ cấp luật. Vì vậy chúng tôi dự kiến nghiên cứu bộ tiêu chí chung để xây dựng danh mục dự án, sau đó lựa chọn công cụ hỗ trợ để thu hút nhà đầu tư”, ông Dũng cho biết.

Với hơn 15 năm kinh nghiệm tư vấn các dự án hạ tầng và chương trình phát triển PPP tại Việt Nam, ông Trần Duy Hưng, chuyên gia về PPP và tài chính, Giám đốc điều hành Công ty TNHH Tư vấn Monitor (Monitor Consulting) cho biết, theo số liệu của Ngân hàng Thế giới (WB), 65% các dự án cơ sở hạ tầng đầu tư theo hình thức BOT ở các nền kinh tế mới nổi đều nhận được hỗ trợ từ Chính phủ thông qua các hình thức bảo lãnh khác nhau, riêng trong lĩnh vực giao thông tỷ lệ khoảng 90%. Như vậy nếu nhà nước không gánh bớt rủi ro cho nhà đầu tư thì dự án không thể triển khai được, hoặc nếu rủi ro đẩy về tư nhân thì chi phí dự án lên rất cao.

“Doanh nghiệp cần một hành lang pháp lý ổn định nhằm giảm thiểu rủi ro trong quá trình đầu tư dự án. Do đó, trong Luật PPP cần đảm bảo được mục tiêu lợi nhuận hợp lý cho nhà đầu tư dự án PPP, việc xác định hiệu quả đầu tư cần được quán triệt xuyên suốt trong quá trình chuẩn bị đầu tư và tổ chức triển khai dự án”, ông Hưng đề xuất.

Bên cạnh đó, ông Hưng cũng khuyến nghị trong nội dung về cơ chế sử dụng vốn nhà nước, cần bổ sung cụ thể các hình thức thanh toán của nhà nước theo từng dự án, như vậy mới tạo sức ép để phía chủ đầu tư là địa phương hoặc các bộ, ngành nghiêm túc thực hiện.