Doanh nghiệp mua cá ngừ vây vàng nhưng không xin được giấy S/C. Ảnh: T.H.

Khó xin giấy S/C

Theo ông Trương Đình Hòe, Tổng thư ký VASEP, ngày 13/2/2023, Thủ tướng Chính phủ đã có Quyết định số 81/QĐ-TTg ban hành “Kế hoạch hành động chống khai thác hải sản bất hợp pháp, không báo cáo và không theo quy định, chuẩn bị làm việc với Đoàn thanh tra của Ủy ban châu Âu lần thứ 4”. Hiệp hội VASEP và các doanh nghiệp hải sản thành viên đã cập nhật và lĩnh hội các nội dung của Quyết định 81 nhằm thực hiện tốt các chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ.

Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện, các doanh nghiệp đã gặp bất cập trong công tác cấp giấy xác nhận nguyên liệu (S/C) và giấy chứng thư an toàn thực phẩm (H/C) phục vụ cho sản xuất, xuất khẩu hải sản sang EU.

Cụ thể, phát sinh bất cập trong thủ tục xin cấp giấy S/C khiến doanh nghiệp không có được giấy này theo quy định. Doanh nghiệp mua cá ngừ vây vàng nhưng không xin được giấy S/C. Theo giải thích của ban quản lý cảng cá, cá ngừ size nhỏ mới đúng là cá ngừ vây vàng, khi đó ban quản lý cảng cá mới cấp giấy S/C. Cá có size lớn không phải là cá ngừ vây vàng nên cảng cá không cấp giấy S/C.

Tuy nhiên, VASEP và các doanh nghiệp không tìm thấy có quy định cụ thể nào quy định việc phân biệt hay phân loại cá ngừ vây vàng theo size như giải thích của ban quản lý cảng cá.

Trên thực tế, doanh nghiệp thu mua cá theo số lượng thực tế tại cảng và xin giấy S/C theo đúng số lượng đã mua nhưng ban quản lý cảng cá không cấp giấy S/C theo số lượng thực tế và chỉ cấp theo số lượng ít hơn vì cảng cá giải thích số lượng khai thác nhiều không hợp lý.

Đối với doanh nghiệp thu mua cá cờ kiếm của tàu có giấy phép khai thác với nghề khai thác chính là nghề câu cá ngừ. Trong quá trình khai thác, ngoài cá ngừ là nguyên liệu khai thác chính thì tàu vẫn khai thác được các loại cá khác như: Cá cờ kiếm, cá dũa, cá thu,…

Tuy nhiên, cảng cá không cấp giấy S/C cho lô cá cờ kiếm. Một số cảng cá ngưng cấp giấy S/C cho các lô nguyên liệu của tàu khai thác dài ngày (trên 1 tháng) – thông số qua hồ sơ.

Các doanh nghiệp cho biết, từ ngày 16/2/2023, Trung tâm Chất lượng Nông lâm thủy sản vùng 4 (NAFIQAD 4) có công văn số 67/TTCL4-CL gửi Tổng cục Thủy sản xác thực tính phù hợp nội dung của Giấy xác nhận khai thác và nhật ký khai thác thủy sản. Trong thời gian chờ đợi và Tổng cục Thủy sản chưa có văn bản trả lời cho NAFIQAD 4 cũng như văn bản hướng dẫn chung gửi cho các đơn vị nên ban quản lý cảng cá ngưng cấp giấy S/C.

Gỡ vướng xuất khẩu hải sản sang EU

Ngoài khó khăn trong việc thực hiện xin giấy S/C, các doanh nghiệp thủy sản còn gặp bất cập trong thủ tục xin cấp giấy chứng thư an toàn thực phẩm (H/C) cho một số lô hàng hải sản khai thác xuất khẩu sang EU.

Chẳng hạn, một số doanh nghiệp đang gặp vướng mắc khi không xin được giấy H/C đối với các lô hàng có nguyên liệu từ tàu khai thác dài ngày. Theo văn bản số 67/TTCL4-CL của NAFIQAD 4 gửi Tổng cục Thủy sản, NAFIQAD 4 nghi ngại: thời gian từ lúc bắt đầu khai thác đến bốc dỡ nguyên liệu khi cập cảng của tàu cá kéo dài (từ 3 đến 5 tháng) không có hoạt động chuyển tải sẽ không đảm bảo an toàn thực phẩm; thời gian trên giấy S/C và trên nhật ký khai thác có sự sai lệch nhau.

Theo giải trình của một số doanh nghiệp xung quanh vấn đề nêu trên, thời gian trên giấy S/C được xác định là thời gian từ khi tàu bắt đầu rời cảng đến khi tàu về lại cảng. Còn thời gian trên nhật ký khai thác là thời gian tàu bắt đầu quăng chuyến lưới khai thác đầu tiên đến thu chuyến lưới cuối cùng.

Như vậy, thời gian trên giấy S/C và nhật ký khai thác sẽ thường không khớp nhau (và thời gian trên S/C sẽ dài hơn trên nhật ký khai thác). Bên cạnh đó, theo đặc thù của nghề khai thác thì tàu có kích thước lớn và nghề khai thác là nghề lưới kéo thì thời gian đi biển khai thác đa phần trên 1 tháng (có khi từ 2-5 tháng).

Bên cạnh đó, do một số đặc thù, như: Tàu khai thác ở các vùng xa nên thời gian đi dài. Khi tàu ra đến vùng khai thác, nhưng chưa có luồng cá nên tàu sẽ dành thời gian thăm dò mà chưa quăng lưới. Tại một số địa phương, các tàu thường đi khai thác theo nhóm, đội. Khi đó, 1 tàu sẽ được giao đi biển trước để thăm dò vùng khai thác có luồng cá để báo các tàu khác ra sau khai thác. Với các đặc thù trên của nghề nên có những trường hợp thời gian trên S/C và nhật ký khai thác có sự chênh lệch thời gian dài. Và dù thời gian đi biển dài nhưng tàu khai khác ở khoảng thời gian sau nên thời gian nguyên liệu bảo quản trên tàu không dài.

Thêm vào đó, khi Việt Nam chưa có quy định pháp quy về thời gian khai thác biển như thế nào thì mới được xuất khẩu, việc đánh giá mức độ đáp ứng của lô hàng (nếu cần thiết), cơ quan chức năng xem xét việc sử dụng những biện pháp cụ thể để đánh giá (chỉ tiêu ATTP,…).

Theo ông Trương Đình Hòe, những phát sinh, bất cập trên đang ảnh hưởng đến tình hình xuất khẩu của các doanh nghiệp, và trong bối cảnh mục tiêu thực hiện tốt các quy định hiện hành về chống khai thác IUU, gỡ thẻ vàng của Chính phủ… Hiện VASEP đã báo cáo cơ quan chức năng, kiến nghị xem xét có chỉ đạo tháo gỡ các bất cập nêu trên để vừa thực hiện tốt quy định hiện hành vừa khơi thông cho chuỗi khai thác, chế biến và xuất khẩu hải sản sang EU.