Đại diện Cục Hải quan Hải Phòng giải đáp vướng mắc cho DN về VNACCS/VCIS. Ảnh: T.B

Chuẩn bị kĩ lưỡng

Theo Tổng cục Hải quan, triển khai VNACCS/VCIS là một bước đi trong lộ trình cải cách, phát triển và hiện đại hóa được đặt ra trong Chiến lược phát triển Hải quan Việt Nam giai đoạn 2011-2020 đã được Thủ tướng Chính phủ phê duyệt. Mục tiêu của Dự án là xây dựng và đưa vào vận hành một hệ thống thông quan tự động gắn với Cơ chế một cửa quốc gia (đã được kết nối kĩ thuật giai đoạn 1 ngày 26-2) nhằm đơn giản hóa quy trình thủ tục hải quan, giảm thời gian thông quan và tăng cường năng lực quản lí của cơ quan Hải quan theo các chuẩn mực của một cơ quan hải quan hiện đại.

VNACCS/VCIS được thiết kế và xây dựng trên nền tảng áp dụng công nghệ của Hệ thống NACCS/CIS đã và đang được triển khai thành công tại Nhật Bản trong nhiều năm qua, đồng thời được điều chỉnh ở mức độ hợp lí cho phù hợp với các điều kiện và đặc thù của Việt Nam trên cơ sở kế thừa những kinh nghiệm rút ra trong quá trình triển khai thủ tục hải quan điện tử. Dự án đã trải qua quá trình chuẩn bị từ năm 2011. Trong quá trình triển khai, các thông tin của Dự án thường xuyên được truyền tải đến các cơ quan quản lí nhà nước và cộng đồng DN thông qua các phương tiện truyền thông đại chúng (website, báo đài,…). Từ cuối năm 2012, các DN tham gia hoạt động XNK và bên có liên quan đã được Tổng cục Hải quan giới thiệu về quy trình nghiệp vụ, chuẩn giao tiếp thông tin của hệ thống VNACCS/VCIS,… Công ty Intel (một công ty Hoa Kỳ) là một trong các DN đã sớm tham gia quá trình này. Đến nay nhiều công ty đã xây dựng được phần mềm khai hải quan tới hệ thống VNACCS/VCIS.

Từ tháng 4-2013 đến tháng 12-2013, Hải quan Việt Nam đã tổ chức nhiều lớp đào tạo cho tất cả công chức hải quan và DN XNK về VNACCS/VCIS (bao gồm cả đào tạo tổng quan, đào tạo chi tiết, đào tạo thực hành). Hiện nay nhiều Cục Hải quan địa phương vẫn tiếp tục đào tạo cho các DN. Từ tháng 8-2013 đến tháng 10-2013, Tổng cục Hải quan đã tạo môi trường thử nghiệm để các bên liên quan có thể thử nghiệm kết nối hệ thống (connection test). Từ tháng 11-2013, Tổng cục Hải quan có thư thông báo đến tất cả DN XNK (trên 50.000 DN) đề nghị tham gia vận hành thử nghiệm hệ thống kéo dài từ 15-11-2013 đến hết tháng 2-2014. Nhiều hoạt động như họp báo, phối hợp với Phòng thương mại và Công nghiệp Việt Nam… để tuyên truyền, đào tạo cho cộng đồng DN đã được thực hiện. Thông qua những hoạt động này, Tổng cục Hải quan đã nhận được nhiều ý kiến từ các tổ chức, DN, đồng thời trao đổi và phối hợp với phía Nhật Bản để có phương án tiếp thu, xử lí.

Tổng cục Hải quan khẳng định, cộng đồng DN đã được thông tin, chuẩn bị trong suốt thời gian dài (hơn một năm) trước khi Hệ thống dự kiến chính thức vận hành vào 1-4-2014. Đây là một chuỗi hoạt động rất lớn, thường xuyên và kéo dài chưa từng có trong lịch sử triển khai các dự án từ trước tới nay mà cơ quan Hải quan tổ chức nhằm tạo thuận lợi tối đa cho cộng đồng DN tham gia.

Đảm bảo tính ổn định của Hệ thống

Trước một số quan ngại cụ thể của AmCham, Tổng cục Hải quan đã có câu trả lời thỏa đáng. Ví dụ, quan ngại về việc chấm dứt hỗ trợ kĩ thuật từ các chuyên gia Nhật bản vào cuối tháng 2-2014, theo Tổng cục Hải quan, Văn kiện Dự án hỗ trợ kỹ thuật để triển khai VNACCS/VCIS được kí kết giữa Việt nam và Nhật bản, sự hỗ trợ của các chuyên gia Nhật bản sẽ tiếp tục được thực hiện và kéo dài một năm sau khi Hệ thống chính thức vận hành.

Đối với rủi ro hệ thống VNACCS/VCIS gặp sự cố khi vận hành, Tổng cục Hải quan cho rằng, bất kì một hệ thống thông tin nào thì rủi ro hệ thống gặp sự cố là có thể xảy ra. Tuy nhiên, để hạn chế tối đa tình huống này cơ quan Hải quan đã thiết lập các phương án dự phòng. Về kĩ thuật, Hệ thống được thiết kế đảm bảo xác suất xảy ra sự cố sẽ rất nhỏ và Hệ thống VNACCS/VCIS chỉ có thể bị phá hủy toàn bộ bởi thiên tai, bởi tất cả thiết bị (máy chủ, thiết bị mạng, thiết bị lưu trữ...) đều được dự phòng ở mức 200%. Một khi một máy chủ, thiết bị khác hỏng không ảnh hưởng đến hoạt động của toàn bộ Hệ thống. Hải quan Việt Nam đã phối hợp với phía Nhật bản kiểm tra hệ thống trong tình huống này. Về nghiệp vụ, Thông tư hướng dẫn vận hành hệ thống VNACCS/VCIS (sắp được Bộ Tài chính ban hành) sẽ quy định cụ thể về chuyển sang xử lí thủ công khi hệ thống gặp sự cố. Tổng cục Hải quan cũng đang tiến hành các thủ tục đầu tư nhằm trang bị bổ sung hệ thống thử nghiệm phục vụ nhu cầu kết nối, thử nghiệm, đào tạo, nâng cấp hệ thống sau khi hệ thống vận hành chính thức...

Về quan ngại chỉ tiêu thông tin khai hải quan nhiều, theo Tổng cục Hải quan, nguyên tắc thiết kế các chỉ tiêu thông tin phục vụ khai hải quan dựa trên chuẩn mực và thông lệ quốc tế (ví dụ: Mô hình dữ liệu WCO Data Model được phát triển bởi các nước G7) và đáp ứng đặc thù quản lí của Hải quan Việt Nam. Nếu so sánh với thủ tục hải quan điện tử hiện nay thì số lượng chỉ tiêu trên tờ khai VNACCS nhiều hơn (cụ thể: từ 33 chỉ tiêu tăng lên 133 với tờ khai nhập và 109 với tờ khai xuất) nhưng thực chất thì lượng thông tin phải khai báo là gần như nhau. Đó là bởi vì trong thủ tục hải quan điện tử hiện hành, DN phải khai nhiều loại chứng từ bên cạnh tờ khai XNK (ví dụ: tờ khai trị giá, hợp đồng thương mại,…) nên tổng số chỉ tiêu khai báo sẽ lớn hơn con số 33 nhiều. Trong khi ở VNACCS, người khai hải quan chỉ phải phải khai một chứng từ duy nhất. Về tổng thể thì các tiêu chí khai báo nhằm cung cấp đầy đủ thông tin để cơ quan Hải quan có thể ra quyết định thông quan hàng hóa nhanh chóng. Hơn nữa, DN không nhất thiết lúc nào cũng phải khai báo đầy đủ tất cả các chỉ tiêu thông tin mà tùy thuộc vào các yếu tố (ví dụ: loại hình DN, loại hình XNK, phương thức vận chuyển…).

Triển khai đúng kế hoạch

Trước kiến nghị của AmCham về hoãn thực hiện VNACCS/VCIS, Tổng cục Hải quan cho biết, theo thỏa thuận hợp tác giữa hai Chính phủ Việt Nam và Nhật Bản và theo quy định về viện trợ ODA không hoàn lại của luật pháp Nhật Bản thì Dự án triển khai hệ thống VNACCS/VCIS sẽ kết thúc vào tháng 3-2014 và Hệ thống phải được triển khai từ 1-4-2014. Do vậy, việc triển khai hệ thống VNACCS/VCIS cần tiến hành đúng kế hoạch.

Ngoài ra, Tổng cục Hải quan cũng đã trả lời rõ ràng, đầy đủ một số kiên nghị khác của AmCham liên quan đến xây dựng hệ thống dự phòng; ban hành “thời gian ân hạn” không xử phạt đối với các lỗi khai vô ý; về kiến nghị tổ chức đối thoại mở với DN Việt Nam và DN FDI hàng tháng để phổ biến về hệ thống VNACCS/VCIS…

T.Bình