Hoạt động nghiệp vụ tại Chi cục Hải quan cửa khẩu cảng Cửa Lò. Ảnh: Lê Thành

Tổng kim ngạch XNK tăng nhưng số thu NSNN không tăng tương ứng

Theo đánh giá của Cục Hải quan Nghệ An, 7 tháng đầu năm, tổng số thu NSNN qua địa bàn đạt trên 612 tỷ đồng, đạt 49% so với dự toán được giao trong năm 2023 là 1.250 tỷ đồng. Kết quả này cho thấy Cục Hải quan Nghệ An đối diện rất nhiều khó khăn, thách thức trong công tác thu NSNN những tháng cuối năm 2023.

Khó khăn, thách thức thấy rõ đó là sự tác động từ chính sách thắt chặt tiền tệ ở nhiều quốc gia làm suy giảm nhu cầu tiêu dùng của các đối tác thương mại lớn, dẫn đến hoạt động XK giảm tương đối tại một số thị trường chủ lực như Mỹ, Trung Quốc, EU, Hàn Quốc… Bên cạnh đó, việc giá năng lượng vẫn đang ở mức cao kèm theo chiến tranh Nga - Ukraine căng thẳng gây tác động không nhỏ đến hoạt động XNK xăng dầu của những DN vốn chiếm 32% số thu ngân sách của Cục Hải quan Nghệ An. Trong đó, số thu từ dầu diesel chiếm 11,3% tổng thu 7 tháng đầu năm 2023 và theo đánh giá từ Chi cục Hải quan cửa khẩu cảng Cửa Lò thì chỉ bằng 15,7% so với số thu cùng kỳ năm 2022.

Một nguyên nhân khác là hiện các DN hoạt động trên địa bàn tỉnh chủ yếu theo loại hình gia công, sản xuất XK, DN chế xuất nên mặc dù kim ngạch tăng nhưng số thuế giảm do chính sách miễn thuế, không chịu thuế đối với các loại hình DN này. Đặc biệt, tình hình kinh doanh của các DN NK thép, nhôm để làm nguyên liệu sản xuất cũng gặp khó khăn. Điển hình, các công ty có số thu lớn tại Cục Hải quan Nghệ An như: Công ty CP tập đoàn Hoa Sen, Công ty TNHH Thép Vương, Công ty TNHH thép Kim Quốc, Công ty TNHH BSE Việt Nam... đều không XK được sản phẩm nên số lượng nguyên liệu NK 7 tháng đầu năm giảm hẳn so với cùng kỳ năm 2022, làm ảnh hưởng rõ rệt đến số thu NSNN.

Ngoài ra dịch vụ logicstic của Nghệ An chưa phát triển như ở một số tỉnh trong khu vực nên nhiều DN ưu tiên lựa chọn làm thủ tục hải quan ở cửa khẩu để giảm thời gian, chi phí. Trong thời gian gần đây, cơ sở hạ tầng cửa khẩu, cảng biển và sân bay mặc dù đã được nâng cấp nhưng nhìn chung còn hạn chế, do đó hàng hóa của Nghệ An chưa hoàn toàn XNK thông qua cửa khẩu của Nghệ An mà còn phải qua một số cảng như Hải Phòng, Nghi Sơn (Thanh Hóa), Vũng Áng (Hà Tĩnh)…

Theo đại diện Cục Hải quan Nghệ An, một thách thức hiện hữu khác, là việc thực hiện lộ trình cắt giảm thuế quan mà Việt Nam đã cam kết trong các Hiệp định thương mại tự do (FTA) và cuối năm 2022, Chính phủ đã ban hành 17 biểu thuế XNK ưu đãi để thực hiện 17 FTA trong giai đoạn 2022 - 2027. Như vậy, ngay trong năm 2023, nhiều mặt hàng NK có thuế suất cao sẽ bị cắt giảm thuế và sẽ còn giảm sâu hơn trong các năm sau. Các DN hoạt động theo loại hình DN chế xuất thuộc đối tượng miễn thuế khi thực hiện thủ tục XNK tại Cục Hải quan Nghệ An có xu hướng tăng lên. Vì vậy, tổng kim ngạch XNK tăng nhưng số thu NSNN không tăng tương ứng.

Cụ thể, kim ngạch XNK 7 tháng đầu năm qua địa bàn đạt 1.766,1 triệu USD, bằng 102,7% so với cùng kỳ năm 2022. Trong đó, kim ngạch XK đạt 1.051,7 triệu USD, bằng 102,9% so với cùng kỳ và NK đạt 714,4 triệu USD, bằng 102,5% so với cùng kỳ năm 2022.

Kim ngạch XNK có thuế của một số mặt hàng đạt 270 triệu USD, tương đương 54% so với cùng kỳ năm 2022; trong đó kim ngạch XK có thuế đạt 49 triệu USD tương đương 38% và chiều NK có thuế đạt 220,9 triệu USD tương đương 60% so với cùng kỳ 2022.

Ông Nguyễn Thành Trung, Phó Cục trưởng Cục Hải quan Nghệ An chia sẻ, số thu từ thuế GTGT của mặt hàng thép NK chiếm khoảng 61,58% tổng số thu NSNN trong toàn Cục. Trong 7 tháng đầu năm 2023, do tình hình sản xuất kinh doanh gặp nhiều khó khăn, đơn hàng với các đối tác ít nên các DN NK thép về sản xuất giảm mạnh so với cùng kỳ năm trước, làm ảnh hưởng lớn đến số thu, chỉ bằng 56,54% so với cùng kỳ năm 2022. Ngoài ra, số thu từ mặt hàng dăm gỗ giảm 70,89%, linh kiện phụ tùng giảm 32,43%, thép các loại giảm giảm 53,63%, hạt nhựa và linh kiện điện tử giảm…

Bám sát kịch bản thu

Theo dự báo, kinh tế tiếp tục gặp nhiều khó khăn do giá dầu diesel NK cao hơn giá trong nước khiến DN đang cân nhắc việc NK. Qua làm việc với các DN được biết, từ nay đến hết năm DN vẫn chưa có kế hoạch NK tiếp theo. Trong khi đó, hiện tại tình hình thế giới vẫn còn nhiều diễn biến phức tạp như chiến tranh, suy thoái kinh tế… ảnh hưởng đến việc XNK của các DN có hoạt động XNK. Trong đó có các DN NK mặt hàng thép là DN có số thu NSNN lớn vẫn còn gặp nhiều khó khăn nên việc NK thép về làm nguyên liệu sản xuất chưa thể tăng mạnh, đây là một trong nhiều yếu tố bất lợi tác động đến số thu.

Đứng trước những khó khăn, thách thức, ông Nguyễn Thành Trung nhấn mạnh, đơn vị tiếp tục tăng cường cải cách thủ tục hành chính trọng tâm là thủ tục hải quan; nâng cao tính thuận tiện, dễ dàng trong việc thực hiện quy trình thủ tục hải quan; nâng cao chất lượng hỗ trợ DN bằng các giải pháp giảm thủ tục, thời gian, chi phí. Xây dựng và triển khai kế hoạch làm việc, tiếp xúc các DN có số thu lớn và cục hải quan các tỉnh, thành phố có liên quan để hỗ trợ DN và tăng nguồn thu cho NSNN, đảm bảo hoàn thành chỉ tiêu được giao năm 2023. Thường xuyên theo dõi, nắm bắt tình hình, bám sát kế hoạch XNK của các DN có số thu lớn; phân tích đánh giá những yếu tố ảnh hưởng đến thu NSNN để kịp thời tháo gỡ khó khăn vướng mắc, tạo thuận lợi cho hoạt động XNK và đồng hành cùng DN.

Ngoài ra, Hải quan Nghệ An cũng chủ động tham mưu đề xuất UBND tỉnh Nghệ An triển khai các giải pháp tăng thu NSNN, đặc biệt là các giải pháp ổn định nguồn thu cũ và thu hút nguồn thu mới; phối hợp với các sở, ban, ngành, chính quyền địa phương rà soát các dự án đầu tư để chủ động hướng dẫn, hỗ trợ chủ đầu tư NK máy móc thiết bị, vật tư cho dự án. Triển khai thực hiện có hiệu quả Hệ thống dịch vụ công trực tuyến, đề án nộp thuế điện tử và thông quan 24/7; chương trình nộp thuế điện tử DN nhờ thu.

Thực hiện quyết liệt các biện pháp chống thất thu qua giá, số lượng, mã HS, xuất xứ hàng hóa ngay tại khâu thông quan; tập trung rà soát, phân loại lại các khoản nợ có khả năng thu, nợ không có khả năng thu, tình trạng thực tế, nguyên nhân chưa thu hồi để phối hợp với các cơ quan: thuế, Ngân hàng, Sở Kế hoạch và Đầu tư, Công an trong việc tổ chức thực hiện các biện pháp cưỡng chế thi hành quyết định hành chính; xây dựng kế hoạch thu hồi nợ 2023, đề ra các giải pháp thực hiện có hiệu quả, không để phát sinh nợ mới; rà soát chặt chẽ dữ liệu trên Hệ thống GTT02, MHS để kịp thời phát hiện các mặt hàng có trị giá khai báo thấp, khai báo sai mã số hàng hóa, có dấu hiệu gian lận thương mại để xử lý thu đủ số thuế theo quy định.