Ông đánh giá như thế nào về động thái mới của Chính phủ nhằm giảm áp lực giao thông đang gia tăng hiện nay?

Tôi rất ủng hộ quyết định này. Vấn đề hạn chế phương tiện cá nhân tại các đô thị lớn để giảm áp lực giao thông không mới, trước đây đã được đề cập và cũng là xu thế chung của thế giới. Tuy nhiên, việc hạn chế cần có lộ trình phù hợp chứ không thể nhanh chóng, nóng vội.

Trên thực tế, các quốc gia có quy hoạch thành phố, đô thị cách đây khoảng 100 năm thì tình hình đỡ hơn, còn các quốc gia quy hoạch trước đó cũng phải đối mặt với tình trạng ùn tắc giao thông nghiêm trọng. Đối với Việt Nam, trước đây quy hoạch chỉ dành cho dân số khoảng 30 triệu dân. Đặc biệt là Thủ đô Hà Nội sau khi sáp nhập Hà Tây vào, hạ tầng giao thông trở nên quá chật hẹp, quá tải thường xuyên xảy ra.

Thực ra quy hoạch giao thông đô thị tại nhiều thành phố lớn cũng đã có song công tác quản lý quy hoạch lại khá kém. Thậm chí, tình trạng có quy hoạch nhưng không thực hiện theo quy hoạch mà lại triển khai theo chỉ thị của lãnh đạo từng nhiệm kỳ diễn ra khá phổ biến. Nếu quy hoạch được thực hiện thì lại rơi vào tình trạng không đồng bộ nên hiệu quả không cao. Ví dụ, TP. Hà Nội cho phép di chuyển nhà máy, xí nghiệp ra khỏi khu vực trung tâm thì lại sử dụng “đất vàng” để xây đô thị, dồn dân vào nội đô.

Theo Đề án về việc hạn chế phương tiện cá nhân đã được Bộ Giao thông vận tải trình Chính phủ cuối năm 2013, Bộ Giao thông vận tải dự kiến thời điểm hạn chế phương tiện cá nhân từ năm 2020. Trong bối cảnh hiện tại, phương tiện cá nhân chủ yếu vẫn là xe máy, mục tiêu này liệu có khả thi, thưa ông?

Đối với hạn chế phương tiện cá nhân, đặc biệt là xe máy, mốc thời gian 2020 đưa ra chưa thể thực hiện được. Để người dân tự động từ bỏ việc đi xe máy thì phải nâng cao ý thức tự chấp hành, đồng thời có phương tiện giao thông thuận lợi thay thế. Trong 5 năm tới chưa đủ thời gian để làm được tất cả vấn đề này. Vì vậy, mốc năm 2020 chỉ là bắt đầu, khởi động vấn đề hạn chế phương tiện. Nếu muốn thực sự hạn chế xe máy tại các đô thị lớn phải bắt đầu từ năm 2030.

Trước mắt, khi chưa thể hạn chế ngay phương tiện cá nhân, theo ông đâu là giải pháp tình thế để giải quyết hiệu quả “bài toán” quá tải giao thông đô thị?

Thực tế, thời gian qua nhiều địa phương cũng đã áp dụng các giải pháp tạm thời khá hiệu quả. Điển hình như việc xây cầu vượt, cầu vượt tạm; dẹp bớt hàng quán vỉa hè giúp đường thông hè thoáng; tổ chức phân luồng giao thông…

Ở đô thị, ô tô bao giờ cũng chiếm lòng đường nhiều nhất. Vì vậy, để hạn chế ô tô tham gia giao thông, có thể nghiên cứu thu phí hạ tầng giao thông theo tuyến đường, theo giờ. Ví dụ, mỗi ô tô có thẻ tín dụng riêng, khi đi qua những khu vực cần hạn chế lưu thông thì sẽ mất chi phí lớn, bị tự động trừ tiền. Giả sử, khi xe ô tô cần đi vào khu vực Nhà hát lớn Hà Nội thì xe đi lướt qua sẽ không mất tiền nhưng nếu dừng xe lâu sẽ bị trừ tiền trong thẻ. Các biện pháp này đánh vào “túi tiền” và ý thức của người lái xe để họ tự động chấp hành.

Việc đánh vào túi tiền của người dân để giảm ùn tắc giao thông là cách mà nhiều quốc gia đã thực hiện hiệu quả. Singapore là đất nước rất phát triển, song cũng không xảy ra ùn tắc giao thông. Cách mà đất nước này triển khai khá phong phú như trong giờ cao điểm nếu đi xe ô tô vào khu vực nội đô người dân sẽ bị thu phí cao hoặc xe đi nhà hàng, khách sạn chật hẹp thì cũng bị trừ tiền trong tài khoản. Từ thực tế trên, nhiều người dân Singapore đã lựa chọn bố trí thời gian hợp lý, buổi sáng dậy sớm tranh thủ đưa con tới trường, rồi quay về cơ quan, tránh giờ cao điểm. Thậm chí, nhiều người dân Singapore còn cho rằng, có thể đủ tiền mua nhà nhưng mua ô tô phải cân nhắc vì mọi khoản chi phí khi xe lưu thông trên đường khá lớn.

Xin ông cho biết, muốn hạn chế phương tiện cá nhân hiệu quả, đâu là giải pháp căn cơ?

Điều quan trọng là phải đầu tư hạ tầng, phát triển các phương tiện giao thông công cộng tốc độ cao và chở được nhiều người. Có hai hướng, một là đường sắt đô thị và hai là tàu điện ngầm. Ngoài ra, còn cần phát triển các phương tiện khác như xe bus, taxi, xe bus nhanh…

Khi đã có hệ thống phương tiện giao thông công cộng tốt, các phương tiện cần có sự kết nối hợp lý. Ví dụ như xe bus, taxi kết nối với các phương tiện tốc độ cao, chở nhiều người. Tại Nhật Bản, khi lên một chuyến xe taxi mà khách hàng cần di chuyển quãng đường xa, người lái xe sẽ không trực tiếp chạy cả quãng đường mà sẽ chở khách tới cửa tàu điện ngầm.

Bên cạnh việc đầu tư cho hạ tầng giao thông, phát triển giao thông công cộng, công tác tuyên truyền để nâng cao ý thức người dân cũng rất quan trọng. Trong những năm tới, cần làm cho người dân thấy được rõ những thiệt hại mà ùn tắc giao thông đem lại cho bản thân, gia đình và xã hội, từ đó có trách nhiệm góp phần giảm ùn tắc giao thông, chủ động, tích cực hạn chế phương tiện giao thông cá nhân. Để đạt được điều này, cần vận động các tổ chức chính trị xã hội cùng tham gia tuyên truyền.

Xin cảm ơn ông!