Ông Phạm Minh Đức. Ảnh: N.H

Trong những năm gần đây, ngành Hải quan đã có nhiều nỗ lực trong cải cách hiện đại hóa và đơn giản hóa thủ tục hải quan, ông đánh giá như thế nào về những nỗ lực này?

Tôi đánh giá rất cao nỗ lực hiện đại hóa của ngành Hải quan trong những năm gần đây. Tôi là người tham gia thực hiện dự án hiện đại hóa hải quan của WB tại Việt Nam. Theo quan sát của tôi, những nỗ lực này đã mang lại nhiều hiệu quả tích cực, tiêu biểu như việc triển khai thủ tục hải quan điện tử, hiện đã được áp dụng trên toàn quốc.

Tuy nhiên, thủ tục hải quan điện tử chỉ là một phần, bên cạnh đó còn phải áp dụng điện tử cho công tác xử lý tờ khai và nhiều quy trình nghiệp vụ hải quan đằng sau đó. Tất cả điều này lệ thuộc vào hệ thống công nghệ thông tin mà Tổng cục Hải quan đang xây dựng, đó là chương trình VNACCS/VCIS theo mô hình của Nhật Bản.

Việc đẩy nhanh tiến độ áp dụng chương trình này là rất quan trọng và quan trọng hơn nữa là phải áp dụng được quản lý rủi ro, để thông quan điện tử được thực hiện dựa trên thông tin quản lý rủi ro, có chọn lọc và giảm thiểu mức độ kiểm hóa thực tế. Hiện mức độ kiểm hóa thực tế tại Việt Nam vẫn còn cao so với các nước khác. Trong thời gian tới, cần phấn đấu kéo giảm tỷ lệ hàng hóa phải thực hiện kiểm hóa thực tế xuống khoảng 5% nhằm rút ngắn thời gian thông quan hàng hóa.

Vậy theo ông, những điểm mấu chốt mà ngành Hải quan cần phải làm trong thời gian tới là gì?

Thứ nhất, cần đơn giản hóa các quy định về quy trình thủ tục hải quan theo thông lệ quốc tế theo Nghị định Kyoto sửa đổi. Cùng với đó là việc áp dụng công nghệ thông tin một cách nhanh chóng và chính xác; hệ thống VNACCS/VCIS theo mô hình của Nhật Bản cần được triển khai thật nhanh và hiệu quả song song với việc áp dụng quản lý rủi ro.

Đồng thời thực hiện cơ chế Hải quan một cửa quốc gia, cơ chế Hải quan một cửa ASEAN. Điều cuối cùng là cần xây dựng một chương trình phòng chống tham nhũng, tạo môi trường minh bạch, nâng cao uy tín của ngành Hải quan cũng như tạo điều kiện cho DN tham gia hoạt động xuất nhập khẩu tốt hơn.

Theo báo cáo do Ủy ban quốc gia về Hợp tác kinh tế quốc tế do WB thực hiện mới đây, cùng với quá trình hội nhập kinh tế quốc tế, số lượng giao dịch hải quan tại Việt Nam đã tăng lên nhanh chóng. Cụ thể, số lượng tờ khai trên mỗi đầu nhân viên hải quan từ năm 1999 đến năm 2008 đã tăng gấp 4 lần.

Tuy nhiên, thách thức đạt ra là việc hội nhập kinh tế sâu hơn cũng khiến tỷ trọng thu thuế xuất nhập khẩu trên tổng thu ngân sách từ thuế có khuynh hướng giảm. Do đó, trong thời gian tới, ngành Hải quan nên hướng hơn nữa vào chức năng tạo thuận lợi thương mại. Đây chính là hướng đi để xây dựng chuẩn mực cho hình ảnh hải quan hiện đại.

Dĩ nhiên là điều này phải được áp dụng song song với việc quản lý rủi ro có hiệu quả thì mới tạo được thuận lợi mà vẫn đảm bảo vai trò kiểm soát an ninh của lực lượng Hải quan.

Nguyễn Hiền