Ông Đậu Anh Tuấn

Với cộng đồng doanh nghiệp, năm 2023 có những thuận lợi gì từ nền kinh tế vĩ mô, thưa ông?

Có lẽ thành công lớn nhất và quan trọng nhất khi nói về năm 2023 là duy trì kinh tế vĩ mô ổn định. Tốc độ tăng trưởng ở mức khá, lạm phát thấp, tỷ giá được kiểm soát tốt, các cân đối vĩ mô của nền kinh tế được giữ vững trong khi thế giới có quá nhiều biến động. Chính điều này đã tạo ra sự tin cậy của cộng đồng doanh nghiệp cũng như nhà đầu tư trong và ngoài nước về triển vọng kinh doanh rất tích cực của Việt Nam trong giai đoạn trung và dài hạn sắp tới.

Hơn nữa, năm 2023 cũng là một năm nhiều khởi sắc khi Việt Nam có những hoạt động đối ngoại với các quốc gia lớn như Hoa Kỳ, Trung Quốc…trong đó nâng lên thành quan hệ Đối tác Chiến lược toàn diện với Hoa Kỳ, nâng cao hơn nữa quan hệ hợp tác với Trung Quốc. Việt Nam cũng đã ký kết và đang triển khai 16 Hiệp định thương mại tự do (FTA), từ đó hỗ trợ mạnh mẽ và thêm nhiều cơ hội cho hoạt động xuất nhập khẩu của doanh nghiệp.

Xin ông cho biết đâu là tồn tại gây khó khăn đến cộng đồng doanh nghiệp?

Năm 2023 cũng là năm có tỷ lệ doanh nghiệp rời khỏi thị trường rất cao, xuất nhập khẩu giảm, sản xuất công nghiệp có chiều hướng giảm… Dù rất thành công trong thu hút đầu tư nước ngoài nhưng cũng đã tiềm ẩn nhiều tín hiệu đáng lo ngại. Điển hình như tình hình thiếu điện vào tháng 5-6/2023 ở miền Bắc của Việt Nam. Việc thiếu nguồn điện tạo ra thiệt hại lớn cho các doanh nghiệp, nhất là doanh nghiệp sản xuất và gây ra tâm lý lo ngại của các nhà đầu tư, đặc biệt là các nhà đầu tư nước ngoài.

Hơn nữa, việc thông qua quy hoạch cấp tỉnh, nhất là các thành phố lớn và trung tâm kinh tế cùng nhiều quy hoạch quan trọng khác còn chậm đã tạo ra nhiều vướng mắc, gây ra đình trệ cho các dự án đầu tư trên thực tế. Đặc biệt, các doanh nghiệp phản ánh chi phí kinh doanh tại Việt Nam hiện nay cao và có xu hướng tăng ở 4 nhóm chính gồm: các chi phí có liên quan đến lao động; chi phí tài chính cho Nhà nước ngoài thuế; chi phí vốn; chi phí vận tải, logistics.

Rào cản về chi phí kinh doanh làm giảm tính cạnh tranh và khả năng tích luỹ vốn của nền kinh tế Việt Nam so với các quốc gia trong khu vực, đặc biệt là khả năng thu hút vốn đầu tư, khả năng tạo việc làm của nền kinh tế. Các chi phí cao này có thể gây nguy cơ doanh nghiệp Việt Nam bị mất đơn hàng cho các quốc gia khác. Chi phí vốn cao cũng có thể khiến doanh nghiệp không đủ nguồn lực đầu tư mới, dẫn đến tình trạng các doanh nghiệp phải cắt giảm lao động tăng lên. Bên cạnh đó, còn có tình trạng các bộ, ngành khi được giao chủ trì soạn thảo pháp luật của bộ, ngành mình thì cố gắng bổ sung các loại phí, các khoản thu vào quỹ do mình quản lý…

Chi phí vận tải và logistics của Việt Nam cũng còn cao do hệ thống hạ tầng giao thông chưa đồng bộ, hoàn thiện, mức độ kết nối giao thông chưa tốt. Việc triển khai các dự án giao thông lớn, trọng điểm gặp nhiều vướng mắc và thường xuyên chậm trễ. Mặc dù Chính phủ rất nỗ lực trong việc hoàn thiện cơ sở hạ tầng giao thông quốc gia, song tình trạng chi phí vận tải cao vẫn sẽ kéo dài trong nhiều năm nữa, đặc biệt là ở khu vực miền Nam.

Ông đánh giá như thế nào về chất lượng cải cách các quy định pháp luật liên quan đến kinh doanh và hoạt động doanh nghiệp trong năm 2023?

Năm 2023 cũng như nhiều năm trước, việc hoàn thiện thể chế và tăng cường chất lượng các văn bản quy phạm pháp luật là vấn đề được Quốc hội và Chính phủ rất quan tâm. Nhưng thời gian qua nổi lên vấn đề lạm dụng ban hành thông tư, ban hành quy chuẩn kỹ thuật. Các doanh nghiệp phản ánh tình trạng chất lượng nhiều quy chuẩn kỹ thuật tương đối thấp như quy chuẩn của Việt Nam có yêu cầu cao hơn cả quy chuẩn của những nước phát triển hoặc quy chuẩn có chi phí tuân thủ rất cao…

Hơn nữa, chất lượng pháp luật rất quan trọng nhưng đi kèm với đó là phải đảm bảo việc thực thi pháp luật. Khảo sát doanh nghiệp hàng năm về Chỉ số năng lực cạnh tranh cấp tỉnh PCI của VCCI cho thấy, tính ổn định và khả năng dự đoán được pháp luật của Việt Nam tương đối thấp trong cả giai đoạn ban hành pháp luật và thực thi pháp luật. Doanh nghiệp càng nhỏ, khả năng dự đoán sự thay đổi pháp luật cũng như dự đoán áp dụng pháp luật càng thấp.

Điều nổi bật trong giai đoạn vừa qua còn là tình trạng đội ngũ cán bộ các cấp có xu hướng sợ sai, sợ trách nhiệm, không dám quyết định, né tránh làm việc. Do vậy, thời gian tới phải loại bỏ được tâm lý này để nâng cao trách nhiệm, góp phần thúc đẩy hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp.

Với những vấn đề nêu trên, theo ông, cần cải thiện như thế nào để hỗ trợ doanh nghiệp tích cực hơn?

Bên cạnh các chính sách hỗ trợ doanh nghiệp, để tạo ra động lực phát triển mạnh mẽ cũng như tiếp tục tăng sức cạnh tranh của môi trường kinh doanh Việt Nam, các cơ quan chức năng cần tiến hành nhiều giải pháp như tiếp tục nâng cao chất lượng hạ tầng, chất lượng nhân lực, thúc đẩy sản xuất công nghiệp nội địa… trong đó, cần tập trung vào 2 nhóm giải pháp chính là các giải pháp giảm chi phí kinh doanh, cùng với cải cách chất lượng quy định pháp luật và thực thi pháp luật.

Để nâng cao chất lượng pháp luật và tính dự đoán của pháp luật, các doanh nghiệp đã kiến nghị tăng cường tham vấn, lấy ý kiến, đặc biệt đối với các thông tư, các quy hoạch, kế hoạch; nguyên tắc không hồi tố phải được áp dụng rộng rãi hơn, đặc biệt là với dự án đầu tư và công trình xây dựng đã được bắt đầu trước khi có quy định mới. Hơn nữa, các quy định theo hướng tăng nặng nghĩa vụ của doanh nghiệp cần có lộ trình thực hiện kéo dài hơn, thay vì mức chỉ 45 ngày như quy định của Luật Ban hành văn bản quy phạm pháp luật; bãi bỏ dần các quy định về thời hạn của các loại giấy phép con vì nếu doanh nghiệp vi phạm thì đã có biện pháp tước giấy phép. Đồng thời, nên áp dụng quản lý rủi ro trong thanh tra, kiểm tra doanh nghiệp để giảm sự tuỳ tiện khi thi hành pháp luật.

Xin cảm ơn ông!