Đã xa rồi những dải húng mướt xanh.

Kén đất, kén người

“Ở đâu thơm húng, thơm hành

Có về làng Láng cho anh theo cùng

Theo ai vai gánh vai gồng

Rau xanh níu gót bóng hồng sông Tô”.

Từ bao đời nay, húng Láng trở thành thứ gia vị không thể thiếu trong bữa ăn bình dân cũng như trong yến tiệc cao sang của người Hà Nội. Cư dân Tràng An nổi tiếng sành ăn, sành mặc, không nhầm lẫn húng Láng với bất kỳ thứ húng nào khác. Người ta cố tìm mua cho bằng được bởi húng ở đây có mùi thơm thoang thoảng, dịu nhẹ mà quấn quýt, vương vất mãi không rời.

Xưa kia làng Láng thuộc xã Yên Lãng, gần cửa Bảo Khánh, thành Thăng Long. Từ thời Lý - Trần, nơi đây đã nổi tiếng với nghề trồng rau, đặc biệt là các loại rau gia vị. Trong đó, húng là cây thích ứng hơn cả và trở thành đặc sản lừng danh.

Trong suốt nhiều thế kỷ, trên đồng đất làng Láng luôn phẳng xanh những luống húng dài tắp, đem lại nguồn thu nhập chính cho các thế hệ người trồng rau truyền thống của làng. Hình ảnh những gánh rau kĩu kịt theo chân các bà, các mẹ đi tới khắp chợ gần xa khu vực Hà Thành đã trở nên quen thuộc, thân thương.

Tất cả những người dân làng Láng, trong đó có bác Ngô Văn Bách- gia đình bốn đời làm rau luôn tự hào khi nói về đặc sản húng Láng: “Ngày xưa diện tích đất của chúng tôi là từ đầu Cầu Giấy xuống tới Ngã Tư Sở, rồi lan sang tận đường Đê La Thành. Cả làng này đều trồng húng, đó là một nghề truyền thống rồi. Thậm chí, làng Láng còn được mệnh danh là làng gia vị nổi tiếng, còn có cả câu ca làng nghề nữa”.

Người đi mua mặn mà với húng cũng chỉ biết suýt soa vì dư vị hương thơm còn đọng lại nơi đầu lưỡi chứ chắc hẳn không mấy ai biết để có những cọng húng thơm ngon ấy người làm húng phải bỏ rất nhiều công sức.

Những thứ rau gia vị khác thường được gọi chung là rau thơm, chỉ riêng húng Láng được người thưởng thức tặng cho tên riêng đầy trân trọng. Cái hương thoang thoảng, cái vị mát lành đã trở thành nỗi nhớ của người đi xa, hiện diện như một phần nét đẹp trong ẩm thực đất Hà Thành. Có lẽ chỉ những người gắn bó với nghề trồng húng lâu năm hoặc những thực khách sành ăn mới cảm nhận hết được vị ngon lan toả của húng Láng.

Là gia đình đã có năm đời trồng rau tại làng Láng, bác Ngô Thị Lan chia sẻ nét đặc biệt của rau húng quê mình: “Từ xa xưa đời cha đời ông, húng ở đây đã khác những nơi khác rồi. Bên ngoài, lá húng nhỏ, tròn, không có răng cưa và màu thẫm hơn. Rau húng có vị cay nhẹ và mùi thơm dịu mát rất dễ chịu. Khi nhổ rau, từ xa người ta đã có thể ngửi thấy mùi thơm từ cây húng tỏa ra. Nhiều nơi cũng đã nhân giống đem trồng nhưng không ở đâu húng có được hương thơm đặc biệt như khi trồng trên đất Láng”.

Chỉ còn là hoài niệm

Húng Láng là đặc sản nức danh hàng trăm năm nay nhưng chỉ hơn một thập niên trở lại đây, những dải húng xanh mướt, ngút tầm mắt dần bị thay thế bởi nhà cao tầng san sát mọc lên. Nếu như xưa kia cả làng đều trồng rau, người ta sống và gắn bó với từng luống đất, mỗi mảnh vườn thì nay chỉ còn thưa thớt vài ba hộ làm nghề. Đừng nói tới khách thập phương mà ngay cả những con cháu sinh ra trên chính làng Láng cũng dần không hình dung nổi diện mạo của làng nghề cha ông nữa.

Đất đai đã bê tông hoá, cả ba hợp tác xã Láng Thượng, Láng Trung, Láng Hạ trước đây từng là đầu mối cung cấp rau cho khắp Hà Thành thì nay đã chuyển sang kinh doanh thương mại và dịch vụ. Người ta xây nhà cho thuê, cho thuê cửa hàng, cửa hiệu, cho thuê bến bãi… Không ai còn nhắc tới húng, không ai đề cập tới việc sẽ trồng húng hay lưu giữ nghề truyền thống bao đời này.

Ông Đỗ Xuân Dự- Phó Ban Chủ nhiệm Hợp tác xã Láng Trung cho biết: “Bây giờ hợp tác xã này đã chuyển đổi rồi, không còn hợp tác xã nông nghiệp như ngày xưa nữa. Đây gọi là Hợp tác xã Thương mại và Dịch vụ. Còn trước đấy thì mang tiếng là làm rau thôi nhưng đất còn rất ít. Bà con nào mà thích thì cứ cố gắng phát huy nghề truyền thống của cha ông để lại thôi. Tôi nghĩ rằng, nghề trồng húng rồi sẽ bị mai một”.

Đã xa lắm rồi cái thuở mới bước chân tới đầu làng thôi, người ta đã phải ngất ngây, lặng ngắm những dải húng mướt xanh trải dài; từ từ hít hà để hương thơm húng Láng ngấm vào khứu giác rồi lan sang choáng ngợp cả tâm hồn. Giờ đây cũng không thể tìm thấy hình ảnh các bà, các mẹ tảo tần gánh trên vai đôi quang gánh được tết rất cầu kỳ và đẹp mắt mà chỉ riêng người làng Láng mới có, quảy rau đi tới mọi chợ gần xa. Tất cả những thứ tưởng như gắn bó, bình dị ấy chỉ còn lại trong hồi ức, trong sự tiếc nhớ khôn nguôi.

Giờ đây, có lẽ đâu đó giữa dòng đời hối hả thường nhật chắc hẳn vẫn sẽ có người thư thái hít hà thứ hương thơm thoang thoảng, mát dịu của húng Láng và trong tiềm thức những người sành ẩm thực đất Hà Thành sẽ còn vang vọng mãi câu ca:

“Dưa La, húng Láng, ngổ Đầm

Cá rô đầm Sét, sâm cầm hồ Tây”.

Thanh Nguyễn