Công ty CMC trình bày giải pháp về công nghệ thông tin trước lãnh đạo Tổng cục Hải quan
	Tín hiệu tích cực từ thu ngân sách của ngành Hải quan
	Hải quan Chuyển phát nhanh: Tạo dấu ấn với doanh nghiệp từ ứng dụng công nghệ thông tin

Việc ứng dụng có hiệu quả CNTT giúp ngành Hải quan đảm bảo việc thông quan hàng hóa thông suốt trong thời điểm dịch Covid-19 bùng phát. Ảnh: Hải quan Hưng Yên cung cấp

Có bước nhảy vọt

Thực hiện chủ trương của Chính phủ và Bộ Tài chính về ứng dụng CNTT, đồng thời đáp ứng yêu cầu quản lý nhà nước về hải quan và tạo thuận lợi cho người dân, doanh nghiệp trong quá trình thực hiện thủ tục hải quan, trong thời gian vừa qua, Tổng cục Hải quan đã đẩy mạnh ứng dụng CNTT trong các lĩnh vực quản lý nhà nước về hải quan.

Tổng cục Hải quan đánh giá, 5 năm trở lại đây (2016-2020), việc ứng dụng CNTT của Tổng cục Hải quan đã có bước tiến nhảy vọt. Những kết quả ứng dụng CNTT là động lực để xây dựng Hải quan Việt Nam hiện đại, chuyên nghiệp, minh bạch, hiệu quả, góp phần quan trọng vào việc hoàn thành các mục tiêu cải cách, hiện đại hóa hải quan và tạo thuận lợi thương mại, hướng tới xây dựng Chính phủ điện tử.

Đến nay, Tổng cục Hải quan đã xây dựng được hệ thống CNTT hoạt động tương đối ổn định, thống suốt, bao phủ và hỗ trợ hầu hết các lĩnh vực trọng yếu về quản lý hải quan như: thực hiện thủ tục hải quan, nộp thuế, quản lý hàng hóa tại cảng biển, quản lý rủi ro, kiểm tra sau thông quan, xử lý vi phạm, cung cấp dịch vụ công trực tuyến, thực hiện Cơ chế một cửa quốc gia, quản lý nội ngành.

Trước hết là thực hiện thủ tục hải quan tự động. Hiện thủ tục hải quan hoàn toàn thực hiện bằng phương thức tự động thông qua Hệ thống VNACCS/VCIS. Đã có hơn 99,65% doanh nghiệp tham gia thực hiện thủ tục hải quan bằng phương thức điện tử tại 100% các đơn vị hải quan trên phạm vi toàn quốc. Thông qua việc triển khai Hệ thống đã rút ngắn thời gian làm thủ tục hải quan cho doanh nghiệp, giảm thiểu giấy tờ và đơn giản hóa hồ sơ hải quan.

Bên cạnh đó, đã đẩy mạnh cung cấp dịch vụ công trực tuyến phục vụ người dân và doanh nghiệp, ngày càng tốt hơn, đáp ứng yêu cầu triển khai các Nghị quyết của Chính phủ về cải cách thủ tục hành chính, đẩy mạnh ứng dụng công nghệ thông tin, đặc biệt là Nghị quyết số 36a/NQ-CP về Chính phủ điện tử. Kết thúc năm 2020, Tổng cục Hải quan đã cung cấp 202/238 dịch vụ công trực tuyến mức độ 3 và 4, chiếm 85% tổng số thủ tục hành chính toàn Ngành. Trong đó có 196 thủ tục hành chính đã được cung cấp ở mức độ 4 (đạt tỷ lệ 82,4%).

Cùng với đó là thực hiện thanh toán điện tử; hệ thống giám sát, quản lý hải quan tự động VASSCM; đẩy mạnh triển khai Cơ chế một cửa quốc gia, Cơ chế một cửa ASEAN và tạo thuận lợi thương mại; đẩy mạnh ứng dụng CNTT trong các khâu nghiệp vụ quản lý nhà nước về hải quan; ứng dụng CNTT để hiện đại hóa và nâng cao hiệu quả quản lý, điều hành của Tổng cục Hải quan…

Cần tiếp cận thành tựu của Cách mạng công nghiệp 4.0

Dù có nhiều kết quả tích cực, nổi bật, nhưng để đáp ứng mục tiêu phát triển trong giai đoạn mới, Tổng cục Hải quan thẳng thắn nhìn nhận hiện trạng về CNTT hiện nay của Ngành còn không ít vấn đề hạn chế.

Trước tiên, ứng dụng CNTT vẫn chưa phủ tất cả các lĩnh vực quản lý nhà nước về hải quan. Bởi, còn một số lĩnh vực quản lý nhà nước về hải quan vẫn chưa được tin học hóa và tự động hóa như: thanh tra, kiểm tra; miễn giảm, hoàn thuế; quá cảnh; giám sát hàng hóa, phương tiện vận tải,…

Thứ hai, khả năng thay đổi, đáp ứng các yêu cầu thay đổi của quy định pháp luật còn chậm. Yêu cầu nghiệp vụ quản lý nhà nước về hải quan thay đổi nhanh chóng và đòi hỏi hệ thống CNTT cũng phải thay đổi theo để đáp ứng yêu cầu quản lý. Tuy nhiên, do thủ tục thực hiện liên quan đến đấu thầu và phát triển các hệ thống CNTT mất nhiều thời gian, dẫn đến khả năng thay đổi, đáp ứng các yêu cầu thay đổi của quy định pháp luật (nghị định, thông tư) còn chậm.

Bên cạnh đó, trang thiết bị phần cứng vẫn còn thiếu và chưa có hệ thống CNTT dự phòng.

Nguyên nhân của thực trạng trên do hệ thống CNTT được phát triển qua nhiều giai đoạn khác nhau. Quá trình ứng dụng CNTT diễn ra trong thời gian dài 1/4 thế kỷ (từ 1994 đến nay), các hệ thống được xây dựng theo từng thời kỳ đáp ứng các yêu cầu riêng độc lập. Đây được xem là nguyên nhân chủ yếu.

Ngoài ra, Ngành còn thiếu kiến trúc tổng thể hệ thống CNTT. Chính phủ yêu cầu xây dựng hệ thống CNTT đồng bộ, thông suốt, dựa trên thiết kế tổng thể. Trong khi đó, hệ thống CNTT của ngành Hải quan chưa có thiết kế tổng thể.

Mặt khác, sự phát triển nhanh chóng của công nghệ, đặc biệt trong bối cảnh Cách mạng công nghiệp lần thứ 4 đã khiến cho một số công nghệ, kỹ thuật của Hệ thống CNTT của ngành Hải quan tụt hậu một cách tự nhiên. Các công nghệ mới của Cách mạng công nghiệp lần thứ 4 như: kết nối Internet vạn vật (IoT); trí tuệ nhân tạo (AI); phân tích thông minh (BI); dữ liệu lớn (Big Data); chuỗi khối (Blockchain); điện toán đám mây (Cloud) đã mang đến cơ hội rất to lớn cũng như đòi hỏi các cơ quan, tổ chức, trong đó có Tổng cục Hải quan trước yêu cầu chủ động nghiên cứu và ứng dụng trong công tác quản lý nhà nước...