Việc xây dựng Luật Quy hoạch nhằm giải quyết tình trạng lãng phí, chồng chéo và loại bỏ những quy hoạch không cần thiết. Ảnh: Anh Vinh

Nơm nớp lo vi phạm quy hoạch!

Bắt đầu được xây dựng từ cách đây 5 năm sau khi có Nghị quyết số 13-NQ/TƯ ngày 16/1/2012 của Ban Chấp hành Trung ương Đảng khóa XI chỉ đạo việc xây dựng Luật Quy hoạch, đến nay, sau nhiều lần tiếp thu, chỉnh lý, dự thảo Luật Quy hoạch hiện có 6 chương, 69 điều. Khi được thông qua, Luật Quy hoạch sẽ điều chỉnh chung cho tất cả các loại quy hoạch trên phạm vi cả nước về: Lập, thẩm định, phê duyệt, công bố, thực hiện, điều chỉnh các loại quy hoạch và giám sát, đánh giá, kiểm tra, thanh tra quy hoạch; quyền và nghĩa vụ của cơ quan, tổ chức, cá nhân tham gia hoạt động quy hoạch.

Theo ông Đặng Huy Đông, Thứ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư, sở dĩ phải có Luật Quy hoạch vì thời gian qua có quá nhiều bất cập trong công tác quy hoạch như quy hoạch quá nhiều nhưng chất lượng thấp, không gắn với nguồn lực thực hiện nên nhiều bản quy hoạch lập xong không có giá trị thực tế; quy hoạch còn nhiều chồng chéo, mâu thuẫn, thiếu gắn kết dẫn tới hiệu quả thực hiện rất thấp, thậm chí còn kéo lùi sự phát triển. Việc xây dựng Luật Quy hoạch nhằm giải quyết tình trạng lãng phí, chồng chéo và loại bỏ những quy hoạch không cần thiết.

Dẫn chứng cho điều này, Thứ trưởng Đặng Huy Đông cho biết, cả nước hiện có khoảng 19.200 quy hoạch riêng lẻ. Việc xây dựng các quy hoạch này thời gian qua tiêu tốn hơn 8.000 tỷ đồng nhưng hiệu quả mang lại hạn chế, thậm chí là rào cản cho phát triển đất nước. Nhiều địa phương được điều chỉnh bởi nhiều loại quy hoạch khác nhau, gây lãng phí nguồn lực lập quy hoạch và khó khăn cho công tác triển khai, thực hiện quy hoạch. Riêng tỉnh Phú Yên đã có đến 200 bản quy hoạch khác nhau, lãnh đạo tỉnh này cho biết mỗi tháng ký phê duyệt không biết bao nhiêu dự án nhưng lúc nào cũng nơm nớp lo sợ là không biết mình có vi phạm quy hoạch nào không? Điều đó cho thấy có sự mâu thuẫn, chồng chéo, làm cản trở hoạt động đầu tư, không chỉ với công trình của tư nhân mà cả của Nhà nước cũng bị chậm vì sự chồng chéo trong quy hoạch, vì không có sự tích hợp quy hoạch. “Chúng tôi đã thấy có công trình giao thông được phê duyệt rồi nhưng sau đó ngành nước, thủy lợi lại lên tiếng, do đó phải dừng lại cả năm trời để căn chỉnh lại”, Thứ trưởng Đặng Huy Đông cho biết, đồng thời khẳng định, thực tế đã chứng minh, việc ra đời Luật Quy hoạch không chỉ là cần thiết mà là cấp thiết cho phát triển đất nước.

Theo ông Vũ Quang Các, Vụ trưởng Vụ Quản lý quy hoạch, nhằm tạo ra sự thống nhất và tránh sự lạm dụng công tác quy hoạch, dự thảo Luật đã nhấn mạnh yếu tố phân bổ không gian trong công tác quy hoạch, đồng thời tạo cơ chế thẩm định độc lập, tập trung, do một đầu mối chịu trách nhiệm. Theo đó, Hội đồng thẩm định cấp Nhà nước sẽ được thành lập nhằm tạo sự thống nhất, tránh sự chồng chéo mâu thuẫn giữa các bản quy hoạch. Bên cạnh đó, để tránh việc “cát cứ” trong lập quy hoạch, Luật đưa ra phương pháp lập quy hoạch mang tính tích hợp đa ngành, theo đó một quy trình phối hợp tổ chức lập và thẩm định, phê duyệt quy hoạch giữa các bộ, cơ quan liên quan được quy định rõ trong dự thảo. Ngoài ra, trách nhiệm của người đứng đầu trong xây dựng và tổ chức thực hiện quy hoạch cũng được làm rõ và các vi phạm quy hoạch sẽ bị xử lý nghiêm.

Chấm dứt việc “chạy quy hoạch”

Trong suốt quá trình soạn thảo, lấy ý kiến góp ý, chỉnh lý, đến nay dự thảo Luật Quy hoạch đã nhận được sự đồng thuận cao của nhân dân, các thành viên Chính phủ, các địa phương, đại biểu Quốc hội, tuy nhiên, vẫn có ý kiến cho rằng rất khó để xây dựng quy hoạch tổng thể cấp quốc gia theo phương pháp tích hợp vì nó đụng chạm tới quá nhiều luật, văn bản quy phạm pháp luật liên quan. Bên cạnh đó, việc tích hợp quy hoạch xây dựng vào quy hoạch tổng thể rất khó để thực hiện vào thời điểm này vì nó chỉ phù hợp khi đất nước đạt đến trình độ phát triển cao hơn và nếu làm được cũng phải mất 7 - 10 năm nữa.

Mới đây, đại diện Vụ Quản lý quy hoạch, Bộ Kế hoạch và Đầu tư cho hay, số lượng văn bản pháp luật tới đây bị điều chỉnh bởi Luật Quy hoạch là rất lớn với hơn 20.000 văn bản các loại gồm 95 luật, pháp lệnh, 85 nghị định và 19.285 loại quy hoạch được lập theo quy định. Theo dự thảo Luật, tới đây, hệ thống quy hoạch sẽ gồm các cấp: Quy hoạch cấp quốc gia; quy hoạch vùng; quy hoạch tỉnh; quy hoạch đô thị, quy hoạch nông thôn và quy hoạch đơn vị hành chính – kinh tế đặc biệt do Quốc hội quy định. Trong đó, quy hoạch cấp quốc gia bao gồm quy hoạch tổng thể cấp quốc gia, quy hoạch không gian biển quốc gia, quy hoạch sử dụng đất quốc gia và quy hoạch ngành quốc gia.

Nhấn mạnh việc quy hoạch của chúng ta đang trong tình trạng “quy hoạch chồng quy hoạch, quy hoạch chống quy hoạch”, GS. Đặng Hùng Võ, nguyên Thứ trưởng Bộ Tài nguyên & Môi trường cho rằng, cần sớm thay đổi công tác lập quy hoạch và việc lập quy hoạch tổng thể theo phương pháp tích hợp, đa ngành hoàn toàn có thể làm được nhờ vào công nghệ thông tin hiện nay. Việc lập quy hoạch tổng thể này khá đơn giản, hiểu nôm na là chồng các quy hoạch lên nhau, ghép nối tất cả các lớp quy hoạch, nếu khớp thì giữ nguyên, nếu có vấn đề nào không khớp thì chỉnh sửa.

Về vấn đề thời gian, Thứ trưởng Đặng Huy Đông khẳng định, không cần tới 7-10 năm, nếu Luật Quy hoạch được thông qua tại kỳ họp Quốc hội tháng 5 này, trong vòng 2 năm là dự thảo luật đã có chuyển tiếp, đến 2019 là đã có thể có bản quy hoạch tổng thể mới nếu có sự hợp tác và làm tích cực. Với trình độ công nghệ thông tin như hiện nay hoàn toàn có thể làm được điều đó. Cho rằng Luật Quy hoạch sẽ đụng chạm đến quyền lợi của một số bộ ngành do đó đã có sự cản trở nhất định, tuy nhiên, vị đại diện Bộ Kế hoạch và Đầu tư nhấn mạnh, đã đến lúc phải đặt lợi ích quốc gia là vấn đề tối thượng. Ông cũng cho biết, quy hoạch tổng thể theo phương pháp tích hợp đã thực hiện tại một số địa phương, không phải hoàn toàn mới. Chẳng hạn, bản quy hoạch cũ của tỉnh Bắc Ninh là làm theo phương pháp cũ, bất cứ ở đâu có đường là có công nghiệp, nhà xưởng nằm lẫn lộn, nhưng khi làm quy hoạch theo phương pháp tích hợp thì đã phân định rõ đâu là khu vực nông thôn, đâu là khu công nghiệp, và khu công nghiệp dứt khoát phải gắn với trục đường chính, điều này tiết kiệm cho vận tải hàng hóa.

Chia sẻ thêm về vấn đề này, PGS.TS Trần Trọng Hanh, nguyên Hiệu trưởng trường Đại học Kiến trúc Hà Nội cho biết, lợi ích chung luôn được các thành viên ban soạn thảo đặt lên trên hết và lợi ích có thể thấy rõ khi Luật được ban hành. Theo đó, quy hoạch tổng thể sau khi rà soát sẽ được công bố công khai để người dân và DN được rõ, DN và người dân sẽ không phải “chạy quy hoạch” như trước.

Liên quan đến lợi ích của Luật Quy hoạch, theo dự thảo Luật, một điểm nhấn của Luật Quy hoạch chính là quy định về công tác điều chỉnh quy hoạch. Lâu nay các quy hoạch được điều chỉnh rất tùy tiện, nhiều khi theo tư duy nhiệm kỳ, cho nên dự thảo lần này đã quy định nguyên tắc, hình thức, trình tự điều chỉnh hướng tới khắc phục được những yếu kém đó và để điều chỉnh quy hoạch phải dựa vào 8 căn cứ điều chỉnh. Dự thảo Luật mới cũng sẽ chấm dứt câu chuyện bộ ngành tự động điều chỉnh quy hoạch do khi điều chỉnh sẽ phải thông qua một hội đồng gồm đại diện tất cả các bộ ngành, chuyên gia về kinh tế, xã hội, môi trường,... cùng tham gia tranh luận. Dự thảo Luật cũng có những chương, điều khắc phục tình trạng quy hoạch ưu tiên lợi ích cho bộ ngành, doanh nghiệp lớn, đảm bảo công bằng cho mọi thành phần kinh tế.

Theo các chuyên gia, Luật Quy hoạch ra đời là bước đột phá về thể chế, tạo ra sự đồng bộ về hệ thống pháp luật bằng việc điều chỉnh tất cả các loại quy hoạch. Từ đó, tạo lập, sắp xếp lại hệ thống quy hoạch một cách trật tự, gọn gàng, thống nhất và hữu hiệu để quy hoạch thực sự là công cụ quan trọng giúp Nhà nước kiến tạo sự phát triển, tạo đòn bẩy để tăng trưởng kinh tế cũng như việc sử dụng hiệu quả cao nhất các nguồn tài nguyên nhằm phục vụ cho sự phát triển kinh tế - xã hội.