“Món quà” Trung Quốc gửi đến Mỹ

Tại phiên bế mạc kỳ họp thường niên Quốc hội khóa XIII, các đại biểu Quốc hội đã thông qua với đa số áp đảo Luật Đầu tư nước ngoài. Đây được xem là một đạo luật mang tính bước ngoặt tạo ra sự bảo vệ vững chắc hơn và môi trường kinh doanh tốt hơn cho các nhà đầu tư nước ngoài. Quá trình soạn thảo và đóng góp ý kiến sửa đổi thông thường có thể mất nhiều năm, nhưng lần này chỉ mất 3 tháng. Chính phủ Trung Quốc dường như đã vội vã thông qua Luật Đầu tư nước ngoài như "món quà" gửi đến Mỹ trong bối cảnh đang diễn ra các cuộc đàm phán giải quyết chiến tranh thương mại.

Với những quy định thống nhất về cách tiếp cận, thúc đẩy, bảo vệ và quản lý đầu tư nước ngoài, đây là một đạo luật cơ bản cho lĩnh vực đầu tư nước ngoài của Trung Quốc. Ngoài việc cải thiện sự minh bạch của các chính sách đầu tư nước ngoài, luật mới cũng đảm bảo rằng các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài tham gia cạnh tranh thị trường trên cơ sở bình đẳng. Luật mới cũng sẽ cải thiện tính minh bạch của các chính sách đầu tư nước ngoài và đảm bảo rằng các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài tham gia cạnh tranh thị trường trên cơ sở bình đẳng. Các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài cũng sẽ được hưởng các chính sách hỗ trợ phát triển doanh nghiệp của Chính phủ, cũng như có thể tham gia vào việc thiết lập tiêu chuẩn trên cơ sở bình đẳng và cạnh tranh công bằng. Nhà nước sẽ bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ của các nhà đầu tư nước ngoài và các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.

Với luật mới, Trung Quốc có thể bảo vệ tốt hơn các quyền và lợi ích hợp pháp của các nhà đầu tư nước ngoài, đồng thời tạo ra một môi trường kinh doanh dựa trên luật pháp, được quốc tế hóa và cho phép. Sau khi có hiệu lực, từ ngày 1/1/2020, luật mới sẽ thay thế 3 luật hiện hành về liên doanh vốn Trung Quốc - nước ngoài, doanh nghiệp 100% vốn nước ngoài và liên doanh khế ước Trung Quốc - nước ngoài.

Tuy nhiên, cộng đồng doanh nghiệp ở Trung Quốc nhận định luật trên chỉ đơn giản là một danh sách những chủ định và đề nghị, hơn là một bộ quy tắc có điều luật cụ thể, có thể thi hành được. Họ lo ngại bộ luật quá lỏng lẻo và có thể dẫn đến nhiều cách hiểu và thi hành khác nhau. Theo họ, các quy định liên quan đánh cắp tài sản trí tuệ, tình trạng trợ cấp ưu đãi cho các công ty Trung Quốc, và chuyển giao các bí mật công nghệ... không bao gồm tất cả các lĩnh vực kinh doanh. Có một danh sách gồm 48 lĩnh vực sẽ không được mở cửa cho đầu tư nước ngoài hoặc, trong một số trường hợp, bắt buộc phải có điều kiện hoặc sự cho phép đặc biệt. Đối với các ngành không có tên trong danh sách, nguyên tắc là các công ty nước ngoài sẽ nhận được sự đối xử tương tự như các công ty Trung Quốc.

Một câu hỏi đặt ra là các công ty nước ngoài có nên cảnh giác với Luật Đầu tư nước ngoài mới? Một trong những điều khoản sẽ bao gồm yêu cầu các công ty con địa phương của các công ty nước ngoài báo cáo chi tiết về hoạt động của họ cho các quan chức Trung Quốc, bao gồm các chỉ số hiệu suất liên quan đến quan hệ lao động, số lượng nhân viên, hồ sơ ô nhiễm... Điều này nghe có vẻ ổn, trừ việc các công ty nước ngoài đã yêu cầu chính quyền Trung Quốc phải đảm bảo về mặt pháp lý rằng dữ liệu này sẽ không được chuyển cho các đối thủ cạnh tranh Trung Quốc của họ - nhưng Bắc Kinh không cam kết. Một vấn đề khác là thủ tục khiếu nại hứa hẹn đền bù nếu phát hiện bất kỳ hành vi vi phạm nào theo luật mới. Nếu thủ tục này được xem xét và giải quyết bởi các tòa án Trung Quốc, cách làm này được dự báo sẽ không phải là một cơ chế thực thi thỏa đáng.