Báo cáo mới nhất của Bộ NN&PTNT cho thấy: Lũy kế 7 tháng đầu năm, nhóm nông sản chính có giá trị XK ước đạt 10,84 tỷ USD, giảm 8,2% so với cùng kỳ năm trước. Điểm mấu chốt khiến cho kim ngạch XK nhóm này giảm là bởi hàng loạt mặt hàng nông sản XK chủ lực như gạo, tiêu, điều... đều trong tình trạng XK tăng về lượng nhưng giá giảm mạnh. Mức giá và giảm giá của các mặt hàng trong nửa đầu năm nay lần lượt là 431 USD/tấn, giảm 15% với gạo; 2.557 USD/tấn, giảm tới 25,5% với hồ tiêu và 7.612 USD/tấn, giảm 21,7% với hạt điều...

Theo lý giải của cơ quan quản lý nhà nước, năm nay việc XK nông sản ảm đạm không phải điều gì quá bất thường. Bởi lẽ, tăng trưởng của bức tranh kinh tế toàn cầu có xu hướng chậm lại, ảnh hưởng đến cầu của các loại nông sản. Nhiều thị trường tập trung phát triển vấn đề cung ứng lương thực trong nước, giảm phụ thuộc NK. Bên cạnh đó, cuộc chiến thương mại Mỹ-Trung cũng đã tạo ra những biến động ở 2 thị trường XK lớn nhất của Việt Nam, gây ảnh hưởng đến kim ngạch XK nông sản.

Tuy nhiên, bên cạnh những khó khăn về đầu ra thị trường nói chung, mấu chốt khiến giá XK nông sản giảm sâu được nhiều chuyên gia đánh giá xuất phát từ chính yếu kém nội tại của ngành nông nghiệp. Nhiều mặt hàng nông sản đứng thứ nhất, thứ nhì thế giới về khối lượng XK, tuy nhiên giá XK kém cạnh tranh khi vẫn chủ yếu XK dưới dạng thô hoặc sơ chế không đáng kể; chưa xây dựng được thương hiệu trên thị trường quốc tế...

Sức ỳ trong vấn đề này khá lớn. Ví dụ điển hình như với hạt gạo, dù được XK ra thị trường thế giới từ năm 1989, tuy nhiên sau bao trăn trở, phải tới cuối năm 2018 vừa qua, Việt Nam mới lần đầu tiên công bố được logo thương hiệu cho gạo Việt Nam. Với cà phê, hồ tiêu..., việc cần tăng chế biến sâu để nâng giá trị hay nhanh chóng dựng xây thương hiệu cũng được bàn tới không ít lần tại vô số hội nghị, hội thảo lớn nhỏ trong suốt nhiều năm qua. Song, quan trọng là đến thời điểm hiện tại, kết quả đạt được gần như vẫn chưa có gì đáng để kể tới.

Câu chuyện XK lượng nhiều, tiền thu về ít đã quá quen thuộc với nông sản Việt. Tuy nhiên, để 5 năm, 10 năm nữa, "vết xe đổ" này không lặp lại, ngay từ bây giờ, những giải pháp nhằm nâng năng suất, chất lượng, xây dựng thương hiệu...., từ đó nâng cao giá trị cho hàng nông sản phải được triển khai thực sự mạnh tay, quyết liệt hơn, thay vì chỉ bàn bạc mà mãi chưa có nhiều đổi thay