Công chức Hải quan cảng Sài Gòn khu vực 4 sử dụng chó nghiệp vụ kiểm tra hàng hóa XNK. Ảnh: T.H

Ám ảnh doanh nghiệp “ma”

Cuối tháng 4/2024, Công an TPHCM đã triệt phá thành công đường dây tội phạm xuyên quốc gia, hoạt động “rửa tiền”, “vận chuyển trái phép tiền tệ qua biên giới”, khởi tố hàng loạt giám đốc doanh nghiệp. Để thực hiện việc lừa đảo chuyển tiền trái phép ra nước ngoài, các đối tượng ở nước ngoài chỉ đạo các đối tượng ở Việt Nam thành lập nhiều doanh nghiệp "ma" có tên giống với tên công ty đối tác để mở tài khoản ngoại tệ USD, tài khoản VND. Kết quả điều tra, Công an xác định các đối tượng thuộc băng nhóm trên đã trực tiếp hoặc thuê người thành lập hơn 250 công ty “ma” nhằm mở tài khoản công ty; mở hơn 700 tài khoản cá nhân phục vụ hoạt động chuyển tiền trái phép ra nước ngoài.

Sau đó, các đối tượng này cung cấp số tài khoản của công ty "ma" để bị hại lầm tưởng mà chuyển tiền. Khi nhận được tiền vào tài khoản ngoại tệ USD, các đối tượng đứng tên pháp nhân công ty nhanh chóng làm thủ tục đổi sang tiền VND rồi chuyển vào tài khoản VND, sau đó chuyển vào tài khoản của các cá nhân khác tại Việt Nam.

Thủ đoạn của các đối tượng trong vụ án này là mua lại pháp nhân do các đối tượng khác thành lập hoặc thu gom Chứng minh nhân dân/ Căn cước công dân của nhiều cá nhân, sau đó lợi dụng chính sách thông thoáng trong đăng ký thành lập doanh nghiệp để mạo danh lập ra các công ty “ma" mua bán trái phép hóa đơn giá trị gia tăng (GTGT), che giấu tung tích, lai lịch bản thân. Để cơ quan chức năng không nghi ngờ, phát hiện, trong quá trình khai báo thuế, các đối tượng và đồng phạm khai khống giá trị hàng hóa mua vào gần bằng giá trị hàng hóa bán ra. Quá trình điều tra mở rộng vụ án trên, Cơ quan điều tra xác định nhiều doanh nghiệp mua hóa đơn từ đường dây trên để đưa vào sử dụng trong hoạt động tài chính, kế toán, báo cáo thuế, vi phạm quy định của pháp luật.

Trước đó, vào cuối năm 2023, một đường dây mua bán trái phép hóa đơn trị giá hàng chục nghìn tỷ đồng, liên quan đến nhiều doanh nghiệp trên cả nước cũng đã được Công an TP Đà Nẵng triệt xóa. Công an Đà Nẵng phát hiện đối tượng N.T.M.H (trú tại quận Ngũ Hành Sơn, TP Đà Nẵng) đứng ra thành lập 6 công ty với mục đích xuất bán trái phép hóa đơn với doanh số rất lớn. Để qua mặt các cơ quan chức năng, H. hợp thức bằng cách mua 716 tờ hóa đơn GTGT đầu vào (với tổng doanh số hơn 165 tỷ đồng) của 83 doanh nghiệp tại TPHCM với giá từ 2,5 đến 3,5% trên doanh số hóa đơn trước thuế. Công an đã đồng loạt khám xét 17 địa điểm tại TP Đà Nẵng và TPHCM, phát hiện, thu giữ 154 con dấu tròn của các doanh nghiệp bán hóa đơn, nhiều dấu chức danh, dấu tên giám đốc doanh nghiệp, nhiều USB chữ ký số, điện thoại, máy tính, máy in phục vụ cho việc xuất bán trái phép hoá đơn GTGT…

Tại cơ quan Công an, bước đầu các đối tượng đã thừa nhận thành lập tổng cộng 280 công ty, xuất bán 187.610 hoá đơn khống với tổng doanh số là hơn 25.300 tỷ đồng. Trong đó, doanh thu chưa thuế là 23.200 tỷ đồng; tiền thuế GTGT hơn 2.100 tỷ đồng; thu lợi bất chính số tiền khoảng 500 tỷ đồng. Hiện Cơ quan Cảnh sát điều tra Công an TP Đà Nẵng đã khởi tố vụ án, khởi tố 16 bị can liên quan về tội “Mua bán trái phép hoá đơn”, thi hành lệnh bắt bị can để tạm giam đối với 12 bị can, cấm đi khỏi nơi cư trú đối với 4 bị can.

Bịt lỗ hỗng pháp lý

Không chỉ thành lập doanh nghiệp “ma” để mua bán trái phép hóa đơn, chuyển tiền trái phép ra nước ngoài, nhiều đối tượng còn làm bình phong để buôn lậu. Cựu cán bộ Phòng Cảnh sát kinh tế Công an TPHCM Hoàng Duy Tiến bị cáo buộc thành lập 47 công ty để nhập lậu máy móc cũ trị giá hơn 217 tỷ đồng. Theo đó, trong quá trình công tác, lợi dụng chính sách Nhà nước cho phép nhập khẩu máy móc, thiết bị, dây chuyền sản xuất đã qua sử dụng để phục vụ sản xuất cho chính doanh nghiệp nhập khẩu, Tiến thỏa thuận với các chủ hàng nhập thiết bị, máy móc cũ tại Nhật Bản, Trung Quốc về Việt Nam giao lại cho họ mua bán kiếm lời. Chủ hàng phải trả cho Tiến 78-90 triệu đồng tiền phí/container.

Để thực hiện việc buôn lậu, Tiến thuê nhân viên đứng ra thành lập 47 công ty không hoạt động kinh doanh, chỉ sử dụng pháp nhân để làm thủ tục nhập khẩu, thông quan và giao dịch hàng lậu. từ tháng 9/2019 đến 5/2021, Tiến và đồng phạm đã sử dụng tư cách pháp nhân của 45/47 công ty, mở 1.146 bộ tờ khai hải quan, nhập lậu trót lọt về Việt Nam 1.280 container hàng, với tổng trị giá hơn 217 tỷ đồng. Để che giấu hành vi của mình, mỗi lần thông quan, Tiến chỉ đạo nhân viên sử dụng một pháp nhân công ty khác nhau.

Theo lãnh đạo Phòng Đăng ký kinh doanh- Sở Kế hoạch và Đầu tư TPHCM, hồ sơ đăng ký thành lập doanh nghiệp thực hiện theo quy định tại Khoản 1 và Khoản 3 Điều 4 Nghị định số 01/2021/NĐ-CP. “Người thành lập doanh nghiệp hoặc doanh nghiệp tự kê khai hồ sơ đăng ký doanh nghiệp và chịu trách nhiệm trước pháp luật về tính hợp pháp, trung thực và chính xác của các thông tin kê khai trong hồ sơ đăng ký doanh nghiệp và các báo cáo. Cơ quan đăng ký kinh doanh chịu trách nhiệm về tính hợp lệ của hồ sơ đăng ký doanh nghiệp, không chịu trách nhiệm về những vi phạm pháp luật của doanh nghiệp xảy ra trước và sau khi đăng ký doanh nghiệp.

Theo Bộ Tài chính, do không có cơ chế kiểm tra, không xác minh, xác thực về người đại diện theo pháp luật, thông tin về chủ sở hữu, thông tin về địa chỉ, trụ sở của doanh nghiệp nên các đối tượng buôn lậu lợi dụng quy định tạo thuận lợi của Nhà nước để thực hiện hành vi vi phạm, phạm tội và khi cơ quan Hải quan phát hiện thì những đối tượng này bỏ trốn.

Thực tiễn cho thấy trong thời gian qua, ở nhiều vụ buôn lậu, khi cơ quan Hải quan phát hiện, tiến hành điều tra xác minh mới biết đối tượng buôn lậu thành lập doanh nghiệp "ma" dưới hình thức sử dụng Chứng minh nhân dân, Căn cước công dân của người khác do bị thất lạc, thậm chí của người đã chết hoặc làm giả Chứng minh nhân dân, làm người đại diện theo pháp luật khi thành lập doanh nghiệp, không xác định được địa chỉ, trụ sở của doanh nghiệp... gây khó khăn cho hoạt động điều tra, xác minh và xử lý vi phạm. Một số vụ án liên quan đến doanh nghiệp “ma” do cơ quan Hải quan khởi tố thường khi chuyển cho cơ quan Cảnh sát điều tra bị tạm đình chỉ do không tìm được đối tượng- chủ thể vi phạm.