Nhiều doanh nghiệp đầu tư nước ngoài bày tỏ lo lắng về sự gia tăng trong chi phí khi yêu cầu doanh nghiệp phải đóng BHXH cho lao động nước ngoài. Ảnh: S.T.

Lo ngại sẽ phải đóng 2 lần

Theo dự thảo Nghị định quy định chi tiết và hướng dẫn thi hành luật BHXH về BHXH bắt buộc đối với người lao động là công dân nước ngoài làm việc tại Việt Nam, lao động nước ngoài làm việc tại Việt Nam có giấy phép lao động, chứng chỉ hoặc giấy phép hành nghề từ 3 tháng trở lên được tham gia BHXH bắt buộc của Việt Nam bao gồm bảo hiểm tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp, ốm đau, thai sản, hưu trí, tử tuất. Người lao động nước ngoài cũng được hưởng BHXH một lần khi chấm dứt hợp đồng lao động, hoặc khi nghỉ hưu nhưng không còn cư trú ở Việt Nam. Mức hưởng BHXH một lần tính theo công thức, 1 năm đóng BHXH được tính bằng 2 tháng lương bình quân đóng BHXH.

Về mức đóng BHXH, người lao động nước ngoài đóng bằng 8% mức lương tháng vào quỹ hưu trí, tử tuất. Người sử dụng lao động đóng bằng 3% mức lương tháng vào quỹ ốm đau, thai sản; 0,5% vào quỹ bảo hiểm tai nạn lao động - bệnh nghề nghiệp; 14% vào quỹ hưu trí và tử tuất. Tiền lương tháng tính đóng BHXH với người lao động nước ngoài là mức lương, phụ cấp lương và các khoản bổ sung khác, nhưng tối đa bằng 20 lần mức lương cơ sở.

Về thời gian thực hiện, Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội đề xuất thực hiện các quy định trên theo lộ trình. Cụ thể, từ 1/1/2018, người lao động nước ngoài tại Việt Nam phải tham gia bảo hiểm ốm đau, thai sản, tai nạn lao động, bệnh nghề nghiệp; từ 1/1/2020, thực hiện chế độ hưu trí, tử tuất.

Tuy nhiên theo Hiệp hội Doanh nghiệp Nhật Bản tại Việt Nam, mục đích của chế độ bảo hiểm an sinh xã hội là để tránh tình trạng không tham gia bảo hiểm của người lao động và bảo vệ người lao động nhưng bản dự thảo Nghị định lại lệch đi rất nhiều so với mục đích đó, buộc nhiều lao động nước ngoài phải đóng tiền bảo hiểm 2 lần một lần tại nước của họ và một lần tại Việt Nam. Ngoài ra việc tăng gánh nặng về tiền bảo hiểm cho nhà tuyển dụng lao động thực sự sẽ làm hạn chế việc mời gọi các chuyên gia nước ngoài về làm việc, làm giảm năng lực cạnh tranh quốc tế của các doanh nghiệp và làm giảm sức hấp dẫn của Việt Nam với tư cách là điểm đến đầu tư.

Đề xuất áp dụng cơ chế loại trừ

Theo ông Karashima, Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp Nhật Bản tại Việt Nam (JCCI), đã có rất nhiều doanh nghiệp đầu tư nước ngoài bày tỏ lo lắng về sự gia tăng trong chi phí khi yêu cầu doanh nghiệp phải đóng BHXH cho lao động nước ngoài. Bởi gánh nặng của nhà tuyển dụng lao động về tiền BHXH tại Việt Nam cao hơn rất nhiều so với các quốc gia láng giềng, gấp 1,9 lần so với Indonesia, 8,5 lần Philippines và 8,8 lần Thái Lan (trường hợp mức lương là 2.500 USD).

Để tránh việc người lao động nước ngoài buộc phải đóng tiền bảo hiểm 2 lần, đại diện JCCI đề xuất được áp dụng cơ chế loại trừ đối tượng đóng BHXH bắt buộc căn cứ theo đề nghị đối với những người lao động đã tham gia BHXH tại nước của họ.

Đồng thời, ông Karashima cũng cho rằng, việc áp dụng chế độ BHXH với người lao động nước ngoài nên thực hiện sau khi ký kết Hiệp định BHXH giữa hai nước. Ngay cả trong trường hợp cần thời gian chuẩn bị cho đến khi ký kết Hiệp định thì JCCI cũng mong muốn có thời gian chuẩn bị đầy đủ, ít nhất là trên 4 năm.

“Đồng thời, để giảm gánh nặng của nhà tuyển dụng lao động, chúng tôi mong muốn thu hẹp phạm vi người lao động nước ngoài thuộc đối tượng áp dụng bảo hiểm. Cụ thể, về tiêu chuẩn đánh giá người lao động nước ngoài thuộc đối tượng áp dụng BHXH, ông cũng cho rằng trong bản dự thảo nghị định này, tiêu chuẩn đánh giá đối tượng áp dụng là “Có hợp đồng lao động tại Việt Nam”, nhưng trong số những lao động người nước ngoài đang ký hợp đồng lao động tại Việt Nam cũng bao gồm những người “Di chuyển trong nội bộ doanh nghiệp (biệt phái)” là đối tượng chính của việc đóng tiền BHXH 2 lần. Vì vậy, chúng tôi mong muốn tạo ra cơ chế loại trừ đối tượng áp dụng bảo hiểm dựa trên nguyện vọng của chính người lao động giống như trên và được thông báo bằng văn bản”, ông Karashima nhấn mạnh.

Theo ông Lê Quân, Thứ trưởng Bộ Lao động - Thương binh và Xã hội, nghị định này được thực hiện trên nguyên tắc có lộ trình, không đánh trùng lặp. Trước mắt từ nay đến năm 2020, áp dụng một số bảo hiểm ngắn hạn như bảo hiểm thai sản, tai nạn, ốm đau. Đây là chế độ để người lao động nước ngoài tham gia bảo hiểm tại Việt Nam. Về mức đóng, mức đóng tối đa trên 20 lần mức lương cơ sở, khoảng 26 triệu đồng chứ không đóng trên lương của người lao động nước ngoài tại Việt Nam. Như vậy, mức đóng này không quá lớn. Việt Nam đang hướng đến ký hiệp định song phương với các quốc gia có nhà đầu tư nhiều ở Việt Nam. Khi đó, người lao động đã đóng BHXH ở quốc gia nước mình sẽ không phải đóng ở Việt Nam.