Khoảng 10 năm trước, chi phí logistic của Việt Nam ở mức khoảng 20% GDP. Trong 5 năm gần đây theo nghiên cứu của VLA thì chi phí đã giảm xuống khoảng 16,8%. Hiện vẫn còn dư địa để tiếp tục giảm chi phí này xuống ngang bằng khu vực là 10-12%, nhưng câu chuyện về hạ tầng kết nối giao thông chưa tạo thuận lợi cho việc này.

Ông Đặng Vũ Thành, Phó Chủ tịch VLA.

Bà Vũ Thị Ánh Hồng, Tổng Biên tập Tạp chí Hải quan:

Ngành Hải quan chủ động có nhiều giải pháp hỗ trợ, đồng hành với doanh nghiệp logistics

Bà Vũ Thị Ánh Hồng.

Vùng kinh tế trọng điểm phía Nam có hệ thống cảng biển lớn như: Cảng Cát Lái, cảng Phú Mỹ, cảng Cái Mép - Thị Vải, cảng Long An và các sân bay như Tân Sơn Nhất, sân bay Long Thành đang được xây dựng tạo điều kiện thuận lợi cho hoạt động vận chuyển hàng hóa.

Theo thống kê, riêng vùng Đông Nam bộ có khoảng 14.800 doanh nghiệp cung ứng dịch vụ logistics, chiếm 49,2% tổng số doanh nghiệp logistics cả nước.

Trong những năm qua, ngành Hải quan nói chung và các Cục Hải quan vùng kinh tế trọng điểm phía Nam nói riêng đã chủ động có nhiều giải pháp hỗ trợ, đồng hành với các doanh nghiệp dịch vụ logistics để thúc đẩy hoạt động thương mại. Nhiều năm qua, ngành Hải quan ở phạm vi Trung ương và các cục Hải quan tỉnh, thành phố đều ban hành và triển khai Kế hoạch “Phát triển quan hệ đối tác Hải quan - Doanh nghiệp” trong đó bao gồm cả các doanh nghiệp XNK và doanh nghiệp dịch vụ logistics. Điển hình là Cục Hải quan TPHCM đã ký kết quy chế phối hợp với Hiệp hội doanh nghiệp dịch vụ Logistics Việt Nam (VLA) và Hiệp hội Logistics TPHCM (HLA) nhằm nâng cao hiệu quả hợp tác, tăng cường kết nối trong hoạt động dịch vụ logistics, nhằm tạo thuận lợi thương mại.

Việc hỗ trợ, hợp tác của cơ quan Hải quan với các hiệp hội và doanh nghiệp logistics trong việc cung cấp thông tin, chính sách, quy định pháp luật liên quan đến thủ tục hải quan và chính sách XNK một cách thường xuyên, kịp thời cũng như trong việc đào tạo, huấn luyện cho nhân viên Đại lý làm thủ tục hải quan nâng cao trình độ chuyên môn, nghiệp vụ, tạo dựng được uy tín để thu hút các doanh nghiệp XNK tăng khả năng cạnh tranh trong khu vực.

Ông Nguyễn Hữu Nghiệp, Phó Cục trưởng Cục Hải quan TPHCM:

Khu vực phía Nam có lợi thế về sông ngòi nhưng để khai thác được thì vẫn còn rất nhiều vấn đề

Ông Nguyễn Hữu Nghiệp.

Xác định tầm quan trọng của công tác tạo thuận lợi thương mại đối với nền kinh tế, Cục Hải quan TPHCM cùng Tổng công ty Tân cảng Sài Gòn đã cùng xây dựng Đề án Tạo thuận lợi thương mại: Thủ tục hải quan trong hoạt động logistics và chống ùn tắc tại cảng Cát Lái (Đề án 2318). Đây là một trong những chương trình đột phá của Cục Hải quan TPHCM nhằm tạo thuận lợi cho doanh nghiệp, giúp doanh nghiệp tiết kiệm chi phí, giảm thời gian thông quan và góp phần phát triển hoạt động logistics tại thành phố. Theo đó, các doanh nghiệp tham gia sẽ có cổng làm thủ tục riêng để tạo thuận lợi cho XNK hàng hóa. Đến nay đã có 134.000 tờ khai và 146.000 container được tạo thuận lợi thông qua đề án này. Theo chủ trương chung của ngành, Cục Hải quan TPHCM đang đề nghị các doanh nghiệp trong đề án này chuyển sang tham gia chương trình doanh nghiệp tự nguyện tuân thủ. Trong chương trình này, các doanh nghiệp cũng sẽ được ưu tiên tạo thuận lợi và giảm tỷ lệ kiểm tra, tạo thuận lợi cao nhất. Trong khi chương trình doanh nghiệp ưu tiên có điều kiện quá cao, các doanh nghiệp vừa và nhỏ không thể đáp ứng được. Với chương trình doanh nghiệp tự nguyện tuân thủ, Tổng cục Hải quan đang yêu cầu mở rộng chương trình.

Ông Đặng Vũ Thành, Phó Chủ tịch Hiệp hội doanh nghiệp dịch vụ Logistics Việt Nam:

Cần thêm khoảng 18.000 lao động ngành logistics

Ông Đặng Vũ Thành.

Sự thiếu hụt về nguồn nhân lực chất lượng cao về logistics cũng đang là rào cản khiến cho hoạt động này chưa thật sự phát triển. Khi nhu cầu logistics phát triển mạnh với các chuẩn mực theo tiêu chuẩn quốc tế thì ngành logistics cần đáp ứng ngay nhân sự chất lượng cao. Theo một cuộc khảo sát của Viện Nghiên cứu phát triển TPHCM về chất lượng nguồn nhân lực logistics cho thấy 53,3% doanh nghiệp thiếu nhân viên có trình độ và kiến thức về logistics, 30% doanh nghiệp có đào tạo lại nhân viên và chỉ 6,7% doanh nghiệp hài lòng với trình độ chuyên môn của nhân viên.

Lao động sẵn có cho các dịch vụ logistics hiện chỉ đáp ứng khoảng 40% nhu cầu tại Việt Nam. Hầu hết các công ty dịch vụ logistics ở Việt Nam đang gặp phải tình trạng thiếu nguồn nhân lực có trình độ cao về kỹ năng, kiến thức chuyên môn và tiếng Anh chuyên ngành. Hầu hết lao động trong lĩnh vực này chưa được đào tạo bài bản. Vì vậy, doanh nghiệp cần phải đầu tư nhiều thời gian và tiền bạc để đào tạo lại đội ngũ nhân viên, chưa kể đến vấn đề "chảy máu chất xám" nhân lực vào các doanh nghiệp có vốn đầu tư nước ngoài.

Theo dự báo, trong 3 năm tới, các doanh nghiệp kinh doanh dịch vụ logistics sẽ cần thêm khoảng 18.000 lao động, trong khi các doanh nghiệp sản xuất, thương mại và dịch vụ sẽ cần hơn một triệu nhân sự có chuyên môn về logistics. Các công ty kinh doanh dịch vụ logistics tại Việt Nam phải đối mặt với việc thiếu hụt nguồn nhân lực trình độ cao. Các nhà quản lý thường là những người chủ chốt, được đào tạo và đào tạo lại; tuy nhiên, họ thiếu kiến thức và kinh nghiệm kinh doanh, ít khi cập nhật kiến thức và phong cách lãnh đạo của họ chưa theo kịp nhu cầu.

Ông Nguyễn Nguyên Phương, Phó Giám đốc Sở Công Thương TPHCM:

Cần lựa chọn mục tiêu ưu tiên phù hợp với nguồn lực

Ông Nguyễn Nguyên Phương.

Theo phản ánh của các doanh nghiệp, chi phí đưa 1 container từ Bến Tre về Cát Lái cao gấp 3 lần chi phí từ Băng Kốc (Thái Lan) về Cát Lái. Điều này ảnh hưởng lớn tới năng lực cạnh tranh của hàng xuất khẩu Việt Nam. Hiện khu vực phía Nam chiếm tới 60% lượng hàng hóa của cả nước, nếu tổ chức hoạt động vận tải trong khu vực hiệu quả hơn thì chắc chắn chi phí sẽ giảm xuống, giúp tăng sản lượng và nâng cao năng lực cạnh tranh cho hàng xuất khẩu của Việt Nam. Từ đó tạo tác động lan tỏa tích cực cho cả vùng và đóng góp cho cả nước. Theo đó, việc ưu tiên các giải pháp tháo gỡ khó khăn cho logistics cần phải được tập trung. Tuy nhiên, mặc dù mục tiêu đã có, giải pháp và cách thức thực hiện cũng đã được xác định, nhưng trong thực tế, mục tiêu luôn mâu thuẫn với nguồn lực. Hiện nguồn lực có giới hạn và khó có thể thực hiện được tất cả các mục tiêu, nên buộc phải lựa chọn mục tiêu ưu tiên, phù hợp với nguồn lực, còn nếu dàn trải thì sẽ vừa mất nguồn lực, vừa không đáp ứng được nhu cầu.

Vì vậy, để triển khai đề án phát triển ngành logistics của TPHCM một cách hiệu quả, TPHCM đã thành lập hội đồng ngành gồm chuyên gia và các cơ quan ban ngành liên quan để cùng tìm ra giải pháp hiệu quả nhất phù hợp với nguồn lực còn giới hạn hiện nay. Theo đó, hiện thành phố đang tập trung xây dựng kho dữ liệu về logistics để nâng cao hiệu quả vận hành, khai thác các phương tiện vận tải… Song song đó, các nhiệm vụ khác như đào tạo nhân lực, củng cố, xây dựng cơ sở hạ tầng vẫn đang tiếp tục được triển khai.

Ông Đỗ Xuân Minh, Giám đốc Trung tâm Dịch vụ logistics Tổng công ty Tân cảng Sài Gòn:

Xây dựng hành lang pháp lý thu hút hàng quá cảnh

Ông Đỗ Xuân Minh.

Để tạo thuận lợi hơn nữa cho doanh nghiệp XNK, cũng như doanh nghiệp logistics, cần xây dựng hành lang pháp lý, đặc biệt là quy định kiểm tra, giám sát đối với hàng quá cảnh, trung chuyển nhằm thu hút lượng hàng rất lớn qua cụm cảng Cái Mép và TPHCM. Lượng hàng quá cảnh Campuchia hàng năm tương đương 450.000 TEUs, lượng hàng trung chuyển tại Cái Mép và TPHCM tương đương 400.000 TEUs và có thể tăng thêm vì Cái Mép, TPHCM hiện có dịch vụ cảng tương đối cạnh tranh so với Singapore về chi phí bốc xếp rẻ hơn.

Để tạo được luồng hàng càng ngày càng cao, đề nghị cơ quan chức năng rà soát điều chỉnh Nghị định số 08/2015/NĐ-CP, Nghị định 59/2018/NĐ-CP, Thông tư 38/2015/TT-BTC và Thông tư 39/2018/TT-BTC tạo điều kiện thuận lợi theo hướng nguyên container, nguyên seal, không áp dụng khai báo chi tiết như hàng XNK.

Xây dựng các giải pháp, đề xuất tháo gỡ qui trình, thủ tục cho hàng trung chuyển, quá cảnh theo hướng đơn giản hóa thủ tục này thay vì áp dụng như hàng hóa XNK vào Việt Nam. Cụ thể: Nghị định 90/2017/NĐ-CP, Nghị định 128/2020/NĐ-CP; các Thông tư 30/2014/TT-BNNPNT, 06/2022/TT-BNNPTNT) và một số thông tư liên tịch.

Rà soát các văn bản liên quan đến định nghĩa cảng cạn, ICD, cảng biển để tháo gỡ cho hàng chuyển cảng đích, di lý giữa các cảng trong cùng chi cục, khác chi cục trong cùng cục hải quan hoặc giữa các cảng thuộc cục hải quan khác nhau. Xem xét miễn phí cơ sở hạ tầng tại TPHCM đối với phương thức vận tải bằng đường thủy nhằm thúc đẩy phát triển vận tải xanh, các hệ thống bến cảng thủy nội địa, thúc đẩy tính liên kết vùng.

Nhóm PV (ghi)