Chế biến cá ngừ xuất khẩu tại Công ty Thủy sản Bình Định. Ảnh: T.H

Mối lo chiến tranh leo thang

Trong những năm gần đây, Israel luôn là thị trường xuất khẩu (XK) cá ngừ hàng đầu của Việt Nam sau Mỹ và EU. Chính vì thế, căng thẳng Israel - Iran leo thang gần đây đang ảnh hưởng tới XK cá ngừ của Việt Nam sang thị trường này.

Theo số liệu thống kê của Hải quan Việt Nam, XK cá ngừ sang Israel năm 2023 đã tăng 37% so với năm trước đó, đạt hơn 50 triệu USD. Ngày 25/7/2023, Hiệp định Thương mại tự do Việt Nam - Israel (VIFTA) được ký kết đã tạo rất nhiều thuận lợi để Việt Nam thúc đẩy xuất khẩu thuỷ sản, trong đó có cá ngừ sang thị trường này.

Theo bà Nguyễn Hà, chuyên gia thị trường cá ngừ của Hiệp hội chế biến và Xuất khẩu Thủy sản Việt Nam (VASEP), bước sang năm 2024, XK cá ngừ sang thị trường này tăng trưởng cao liên tục kể từ đầu năm.

Tuy nhiên, trong 3 tháng trở lại đây, XK sang Israel đã có dấu hiệu không ổn định, với sự sụt giảm 31% trong tháng 7. Tháng 8, XK sang thị trường này đã tăng trở lại với mức tăng 20% so với cùng kỳ.

Thị trường Israel là một thị trường XK cá ngừ tiềm năng của Việt Nam. Mặc dù Trung Đông lâu nay luôn xảy ra nhiều cuộc xung đột nhưng kim ngạch xuất khẩu cá ngừ sang thị trường này vẫn tăng.

Với cuộc xung đột mới đây giữa Iran và Israel, hiện chưa có doanh nghiệp cá ngừ nào báo cáo bị ảnh hưởng. Nhưng trong tương lai, XK sang thị trường này ít nhiều sẽ biến động.

Ngoài ra, Trung Đông là khu vực trung tâm của 3 châu lục: châu Á, châu Âu, châu Phi, do đó nếu xung đột xảy ra có thể gây tắc nghẽn vận tải biển, trong đó có vịnh Aden là tuyến đường ngắn nhất giữa châu Âu và châu Á.

Trao đổi thương mại quốc tế qua tuyến đường chiến lược này chiếm tới 12-13% tổng thương mại thế giới, thủy sản Việt Nam xuất khẩu cũng đi qua vịnh này, qua Biển Đỏ.

Giá nguyên liệu nhập khẩu tăng cao

Theo các doanh nghiệp, năm nay cá ngừ nguyên liệu đánh bắt trong nước khó thu mua hơn các năm trước do vướng quy định về kích thước tối thiểu của cá ngừ vằn được phép đánh bắt, nên doanh nghiệp phải tăng cường nhập khẩu.

Giá cá ngừ nhập khẩu hiện cao hơn do phải chịu thêm chi phí vận chuyển và tài chính, được tính vào giá thành sản phẩm. Hơn nữa, các doanh nghiệp vừa mới trải qua một giai đoạn khó khăn với việc xuất khẩu giảm sút và hiện đang kỳ vọng vào sự phục hồi trong dịp lễ cuối năm.

Doanh nghiệp cho rằng, nếu tắc nghẽn thị trường Israel, hàng tồn kho sẽ tăng cao, vốn lưu chuyển chậm sẽ khiến doanh nghiệp càng khó khăn hơn.

Theo VASEP, trong cơ cấu giá trị XK cá ngừ những năm gần đây, có tới hơn 50% giá trị được tạo ra từ nguồn nguyên liệu nhập khẩu do khai thác trong nước không đáp ứng đủ nhu cầu cho chế biến XK và không ổn định.

Theo bà Cao Thị Kim Lan, Tổng giám đốc Công ty CP Thủy sản Bình Định, hàng năm, Việt Nam đón trung bình trên 20 tàu đánh bắt, tàu cấp đông của nước ngoài chuyên chở hàng trăm nghìn tấn cá ngừ nguyên liệu trực tiếp vào Việt Nam để bán cho các doanh nghiệp. Chuỗi cung ứng nguyên liệu khu vực Đông Nam Á đã dịch chuyển sang Việt Nam thay vì chỉ có Thái Lan như trước đây.

Việt Nam đang là điểm đến được ưu tiên lựa chọn của các nhà cung ứng nguyên liệu toàn cầu, bởi doanh nghiệp có năng lực sản xuất lớn, công nghệ vượt trội và hơn hết là chính sách nhập khẩu nguyên liệu đã được linh hoạt thông thoáng, ưu đãi về thuế quan, tạo thuận lợi về thủ tục nhập khẩu…, do đó đã tạo được uy tín với các nhà cung cấp lớn.