Đến giai đoạn 2016-2020, về cơ bản mục tiêu tái cơ cấu là chuyển đổi mô hình tăng trưởng phải làm bằng được. Đây là ý kiến của TS. Lưu Bích Hồ, nguyên Viện trưởng Viện Chiến lược phát triển với Báo Hải quan về vấn đề tái cơ cấu nền kinh tế.

Xin ông cho biết đánh giá của ông về kết quả tái cơ cấu nền kinh tế giai đoạn 2012-2015 vừa qua?

Tái cơ cấu kinh tế trong giai đoạn vừa qua có nhiều vấn đề chưa làm được, hoặc làm chậm, không đạt yêu cầu. Ba lĩnh vực trọng điểm của công cuộc tái cơ cấu đều chưa đạt yêu cầu, như quản lý đầu tư, trong đó có đầu tư công. Việc định hướng lại để làm cho đầu tư công hiệu quả hơn chúng ta chưa thực sự làm được.

Hiện nay cái tốt nhất mà chúng ta làm được là kế hoạch đầu tư công trung hạn. Chúng ta đang phân cấp đầu tư công cho các địa phương 70% vốn đầu tư, dẫn tới vấn đề phân tán, quản lý không tốt, do đó trong thời gian tới phải tái cơ cấu lại theo hướng Nhà nước phải quản lý, điều phối được. Thực tế cơ chế giám sát, điều phối đầu tư nói chung, đầu tư công nói riêng của chúng ta là chưa ổn.

Điển hình là sự việc tại Formosa vừa qua, chưa kể, đã có hàng chục nhà máy đắp chiếu do dự án đầu tư không hiệu quả... Do đó, hiện nay tái cơ cấu đầu tư là không đơn giản, và chúng ta đã có luật. Bên cạnh đó, phải làm kế hoạch trung hạn để dự án đầu tư được lựa chọn tốt hơn, quy trình thẩm định tốt hơn và do đó hiệu quả tốt hơn, phục vụ tốt cho việc tạo ra một mô hình tăng trưởng mới. Mô hình đó là gì, chính là chất lượng, hiệu quả, cạnh tranh và phát triển bền vững. Đầu tư công hết sức

quan trọng trong việc tạo ra mô hình mới, nhưng điều đó chưa thực sự bắt đầu. Vì thế, phải có hẳn một đường hướng mới trong giai đoạn 2016-2020.

Một trong những nhiệm vụ quan trọng của tái cơ cấu kinh tế 2012-2015 là cơ cấu DN, trọng tâm là DNNN, tái cơ cấu các ngân hàng thương mại cổ phần chưa đạt mục tiêu. Ông có nhận định như thế nào về vấn đề này?

Có nhiều chuyện xung quanh vấn đề tái cơ cấu DNNN. Việc cổ phần hóa DNNN trong giai đoạn vừa qua đã không đạt kế hoạch, đổi mới quản trị DNNN cũng chưa có tiến triển tốt. Muốn đổi mới quản trị DNNN tiến triển hơn nữa phải thay đổi cung cách quản lý. Chúng ta đang đặt vấn đề phải thay đổi cung cách Nhà nước quản lý hành chính gắn với chủ sở hữu sang cung cách quản lý theo kinh tế thị trường, coi DNNN như tất cả các DN khác, trừ một số trường hợp đặc biệt.

Đối với vấn đề tái cơ cấu hệ thống ngân hàng, thị trường tài chính, chúng ta mới giải quyết được ở mức độ đã tương đối lành mạnh hóa thị trường ngân hàng và giảm bớt được nợ xấu, còn xét về tổng thể toàn bộ hệ thống ngân hàng thì chúng ta chưa tái cơ cấu được, mà mới chỉ sáp nhập được một vài ngân hàng mà thôi. Nếu bây giờ đem “chẻ” ra sẽ có rất nhiều vấn đề, cân đối tài chính của các ngân hàng chưa ổn, nợ xấu còn vòng vo, tình hình của ngân sách tài chính ngân hàng trong năm 2016 rất khó khăn. Thời gian qua chúng ta đã giải quyết được một số vấn đề: ổn định được lạm phát, giữ được lãi suất, tỷ giá tương đối hợp lý, nhưng để thúc đẩy tái cơ cấu tài chính, ngân hàng, trong thời gian tới chúng ta cần phải linh hoạt hơn.

Ông từng nhắc đến lý do của việc tái cơ cấu chưa đạt mục tiêu là do chúng ta không có cơ quan điều phối? Vậy ông có đề xuất gì với vấn đề này?

Trước đây đã có ý kiến đề xuất việc thành lập cơ quan điều phối cho đề án tái cơ cấu, có thể đó là một ủy ban thuộc Quốc hội hoặc Chính phủ, nhưng chưa thành lập được. Tôi cho rằng tới đây nên giao vai trò điều phối này cho Bộ Kế hoạch và Đầu tư, Bộ này tập trung điều phối tái cơ cấu với vai trò như một cơ quan đầu mối, họ được giao quyền, trách nhiệm cụ thể. Bộ Kế hoạch và Đầu tư là người soạn thảo đề án, lại là cơ quan tham mưu tổng hợp, vì thế Bộ phải giúp Chính phủ điều phối. Phương án này là thiết thực nhất.

Ông đánh giá như thế nào về dự thảo đề án tái cơ cấu nền kinh tế giai đoạn 2016-2020 của Bộ Kế hoạch và Đầu tư?

Trong thời kỳ 2012-2015, ở tầm quốc gia, chúng ta mới chỉ có một đề án tổng thể với nội dung còn ở mức tổng quát, nguyên tắc, định hướng, nhiều nội dung còn rất chung, chưa cụ thể để tổ chức chỉ đạo thực hiện và đánh giá kết quả. Đề án lần này đã được xây dựng thành một Kế hoạch có mục tiêu, giải pháp, tiến độ thực hiện rõ ràng, cụ thể để theo đó triển khai thực hiện sẽ có căn cứ và là công cụ pháp lý tốt hơn nhiều.

Tuy nhiên, về tổng thể, đề án còn hơi “tham” cả về mục tiêu, công việc và tiến độ thực hiện. Thực tế chúng ta chỉ còn 4 năm sau khi đề án được thông qua để thực hiện tái cơ cấu, quỹ thời gian là rất ít, lại đặt trong điều kiện và cung cách làm việc của chúng ta mà nổi bật là nói nhiều nhưng làm ít hoặc không làm.

Tốc độ và hiệu suất làm việc của bộ máy quản lý của ta thuộc hàng yếu kém so với nhiều nước trên thế giới, như vậy, càng cần tập trung vào những lựa chọn ưu tiên ít hơn, thiết thực hơn. Ngay danh mục các chương trình, đề án trong Kế hoạch gồm 102 mục đã thấy “ngợp”, hoành tráng quá.

Để thực hiện hiệu quả đề án tái cơ cấu giai đoạn 2016-2020, theo ông chúng ta cần lưu ý vấn đề gì?

Theo tôi, hoàn thành tái cơ cấu là phải hoàn thành được mục tiêu đặt ra là chuyển đổi mô hình tăng trưởng mới. Hiện nay mô hình của chúng ta vẫn còn đang thiên về chiều rộng, chưa thiên về khoa học công nghệ, năng suất. 5 năm vừa qua có thể coi là thời gian để Chính phủ gỡ rối, chống đỡ thành công, ổn định được tình hình. 5 năm tới đây, đứng trên quan điểm chiến lược, ngoài việc giữ ổn định, Chính phủ phải quyết liệt hơn, xử lý tốt hơn các trọng điểm tái cơ cấu. Đến 2016-2020, về cơ bản mục tiêu tái cơ cấu là để chuyển đổi mô hình tăng trưởng, mục tiêu này phải làm bằng được, để đến năm 2020 tái cơ cấu cơ bản không phải chỉ ở tầm gỡ rối mà tất cả ngành nghề đều ổn định, đồng thời tạo ra quỹ đạo mới. Có thể tăng trưởng lúc đó chỉ đạt 6% hoặc hơn 6% nhưng chất lượng sẽ khác đi. Lúc đó, tăng trưởng không chỉ dựa vào vốn là chính, mà là vừa vốn, vừa công nghệ. Còn hiện nay nền kinh tế của chúng ta vẫn dựa vào vốn là chính, muốn tăng trưởng thêm mấy phần trăm lại phải bơm thêm vốn, lại phải khai thác thêm dầu… tức là nền kinh tế vẫn tăng trưởng theo chiều rộng.

Đối với cơ quan chỉ đạo, tôi cho rằng Thủ tướng Chính phủ phải chọn ra được một số vấn đề và tập trung để làm tốt, làm triệt để. Ví dụ như các nội dung trọng điểm đã nêu trong đề án (tái cơ cấu đầu tư công, DNNN, thị trường tài chính). Đối với các ngành, theo tôi cần tập trung tái cơ cấu ngành nông nghiệp, xử lý tốt để sau 5 năm nông nghiệp của Việt Nam phải khác đi, không chỉ là đảm bảo an ninh lương thực, XK mà phải giải quyết bài toán chất lượng kém, năng suất chưa đủ của ngành nông nghiệp bằng các chính sách về đất đai, tổ chức sản xuất kinh doanh cho nông dân, DN nông nghiệp phải được tăng cường (vì hiện nay DN trong lĩnh vực này chỉ chiếm 1%) để lo cả đầu vào và đầu ra cho nông nghiệp. Trong công nghiệp chế biến, chế tạo cần tập trung cho công nghiệp hỗ trợ và các ngành mũi nhọn như dệt may, da giày, điện tử… nhưng phải hướng đến chất lượng, giá trị gia tăng của ngành.

Xin cảm ơn ông!