Chính sách ưu đãi xe xanh trên thế giới

Ra đời vào năm 1997, Prius là chiếc xe hybrid đầu tiên trên thế giới được sản xuất hàng loạt, đánh dấu sự khai sinh của một chiếc xe mang trong mình tầm nhìn mới với sự kết hợp giữa động cơ xăng và mô tơ điện. Trải qua 20 năm, Prius đã được cải tiến nhiều lần nhằm tối ưu hóa hiệu suất, thay đổi về kiểu dáng, đem lại sự tiện ích cho người sử dụng, cũng như góp phần thúc đẩy “tăng trưởng xanh” tại nhiều nền kinh tế trên thế giới.

Nền công nghiệp xe hơi thế giới liên tục cho ra đời những công nghệ mới, tiến dần tới “xanh hóa” phương tiện giao thông. Dòng xe “lai” hybrid kết kết hợp nguồn năng lượng điện và động cơ xăng luôn nằm trong danh sách các dòng xe được Chính phủ nhiều nước khuyến khích phát triển như Anh, Pháp, Hà Lan, Thái Lan, Singapore... Tại hầu hết các quốc gia này, xe xanh được tính dựa trên lượng CO2 phát thải vào không khí và được nhận nhiều chính sách ưu đãi, trong đó đặc biệt ưu tiên là chính sách thuế - một biện pháp kích cầu trực tiếp.

Tại Anh, với việc cắt giảm CO2 20-25%, các dòng hybrid thường được hưởng 3 đến 4 mức thuế thấp hơn so với các dòng xe khác. Tại Pháp, loại xe con hybrid mới, phát thải ít hơn 20g/km sẽ được nhận ưu đãi bảo hiểm nhân thọ bonus-malus lên đến 6.300€. Ở Đông Nam Á, chính phủ Thái Lan đã đưa ra chính sách ưu đãi thuế cho các dòng xe hybrid với dung tích không quá 3000cc. Các loại xe này sẽ được hưởng mức thuế 10% - 30% tùy thuộc vào lượng khí CO2 phát thải dưới 100g/km và 101-120g/km.

Còn tại Malaysia, họ dùng khái niệm xe Tiết kiệm nhiên liệu (energy efficient vehicles, viết tắt là EEV) và quy định rất rõ về loại xe này. Đó là “Xe đạt các tiêu chuẩn về mức phát thải carbon (g/km) và mức tiêu hao nhiên liệu (lít/100km) như quy định”. Xe tiết kiệm nhiên liệu, xe hybrid, xe chạy điện và xe sử dụng các nhiên liệu thay thế đều được xếp là xe EEV, và được coi là nhóm “Tiên phong” với nhiều ưu đãi như hỗ trợ thuế đầu tư, trợ cấp, tạo thuận lợi cho việc phát triển cơ sở hạ tầng cũng như bị đánh thuế thấp hơn.

Trong khi đó, xe xanh tại Việt Nam lại không đi theo một chuẩn chung trên thế giới, dựa vào hiệu quả tiết kiệm nhiện liệu hay mức phát thải ra môi trường, là “đầu ra” của sản phẩm. Xe xanh tại Việt Nam được xác định căn cứ theo “đầu vào”, với yêu cầu tỷ lệ sử dụng 70% xăng - 30% điện và phải có hình thức là bộ sạc ngoài. Việc định nghĩa “riêng có” này theo nhiều chuyên gia là “không phù hợp với xu hướng hội nhập thế giới” và sẽ khó tìm được nhà sản xuất nào đáp ứng được yêu cầu “70-30” nêu trên. Bên cạnh đó, sạc ngoài hay sạc trong nên là vấn đề của thị trường, nghĩa là sự điều tiết mối quan hệ của nhà sản xuất và người tiêu dùng, chứ không phải là của người làm luật.

“Đặt trong bối cảnh cơ sở hạ tầng của Việt Nam hiện nay thì người tiêu dùng cũng không dám đi xe ô tô hybrid với bộ sạc ngoài, bởi nếu hết điện giữa đường thì chắc chỉ dám… kêu trời”, chuyên gia kinh tế Vũ Đình Ánh nhận định và cho biết thêm, thậm chí tại Anh hiện nay, với ý thức của người dân và chính sách khuyến khích của chính phủ, nhu cầu chạy xe điện đang tăng nhưng vẫn ở mức độ chậm, do e ngại về mức giá, nguy cơ hết năng lượng giữa đường, và tình trạng thiếu những điểm sạc điện cho xe.

Sự đi xuống của động cơ đốt trong

“Kỷ nguyên của động cơ đốt trong sắp đi đến hồi kết ở Anh”, đó là nhận định của tờ Finanial Times khi Bộ trưởng Bộ Giao thông nước này Michael Gove công bố kế hoạch cấm bán ô tô chạy xăng và dầu diesel mới từ năm 2040. Riêng tại London hiện đã lên kế hoạch áp phí, trong đó 10.000 chiếc xe cũ nhất, gây ô nhiễm nhiều nhất ở thành phố này sẽ phải nộp 10 Bảng mỗi ngày để được ra đường.

Trước đó, vào đầu tháng 7, Pháp đã công bố một kế hoạch tương tự. Tân Tổng thống Pháp Emmanuel Macron cam kết sẽ cấm bán xe chạy diesel và xăng ở Pháp từ năm 2040 - đánh dấu một khoảnh khắc quan trọng trong sự đi xuống của động cơ đốt trong.

Một số quốc gia khác cũng đặt ra những tham vọng không kém. Ví dụ như, Chính phủ Na Uy có kế hoạch sẽ cấm ô tô sử dụng xăng và diesel vào năm 2025. Hà Lan cũng đưa ra đề xuất từ năm 2025 sẽ cấm bán xe động cơ đốt trong trên phạm vi cả nước. Chính phủ CHLB Đức cũng đưa ra kế hoạch, tới năm 2030 chỉ cho đăng ký mới ô tô không khí thải.

Còn tại Đông Nam Á, với điều kiện thực tế và cơ sở hạ tầng chưa phát triển và đồng bộ như các nước phát triển cũng đã đưa ra những kế hoạch riêng, với nỗ lực chung nhằm tiết kiệm nhiên liệu, giảm phát thải CO2.

Tại Malaysia, Chính phủ đã xây dựng một chính sách phát triển ô tô quốc gia, với mục tiêu 100% xe bán ra trên thị trường nước này từ năm 2025 trở đi sẽ là xe sạch và tiết kiệm nhiên liệu.

Trong khi đó, Chính phủ Trung Quốc cũng đã vào cuộc và ấn định kế hoạch đến tháng 1/2018, 8% số xe bán ra của mọi nhà sản xuất ô tô phải là xe điện hoặc xe hybrid, 10% vào năm 2019 và 12% vào năm 2020.

Chính phủ Thái Lan khuyến khích người dân sử dụng ôtô chạy nhiên liệu thân thiện môi trường bằng quyết định giảm thuế Tiêu thụ đặc biệt cho người tiêu dùng. Mục tiêu của Chính phủ Thái là đến cuối năm 2025, xe xanh sẽ chiếm dung lượng khoảng 10% thị trường ôtô trong nước.

Trước tình hình trên, bản thân các hãng xe cũng phải đưa ra những lộ trình riêng để đáp ứng được yêu cầu tiêu chuẩn khí thải ngặt nghèo của từng nước. Cụ thể, trong kế hoạch đến năm 2050, Toyota đặt mục tiêu giảm 90% lượng khí thải CO2 từ các mẫu xe mới so với năm 2010, bằng cách tiếp tục thúc đẩy sự phát triển của các loại xe thế hệ mới bao gồm các mẫu xe hybrid, xe hybrid sạc điện, xe điện và các mẫu xe sử dụng pin nhiên liệu hydro. Trong khi đó hãng Volvo cho biết, từ năm 2019, mọi mẫu xe mới của hãng sẽ đều là xe hybrid hoặc xe chạy điện hoàn toàn. Một loạt hãng khác từ Volkswagen đến Aston Martin đều cho biết xe chạy điện sẽ chiếm 1/4 doanh số từ năm 2025.

Lợi ích xe xanh

Các chính sách ưu đãi đặc biệt cho các loại xe “thân thiện với môi trường” đã mang lại nhiều lợi ích cụ thể cho các quốc gia, hòa nhịp xu hướng phát triển chung của thế giới: chú trọng nền kinh tế thân thiện với môi trường. Theo Bộ Môi trường Nhật Bản, lượng phát thải CO2 năm 2007 tại nước này đã giảm 21 triệu tấn so với năm 2001. Lượng phát thải CO2 được cắt giảm nhờ các biện pháp tiết kiệm nhiên liệu (bao gồm việc khuyến khích sử dụng xe hybrid) đạt 24.7 - 25.5 triệu tấn vào năm 2010. Theo tính toán, nếu không có các biện pháp cắt giảm khí CO2, tổng lượng phát thải CO2 năm 2010 của Nhật Bản sẽ là xấp xỉ 303 triệu tấn CO2.

Không những vậy, người tiêu dùng cũng được hưởng lợi từ việc sử dụng xe hybrid với việc tiết kiệm khoảng 20% - 30% nhiên liệu so với xe chạy bằng xăng, dầu cùng dòng. Xe hybrid cũng mang tới trải nghiệm lái xe êm mượt cùng động cơ không hề thua kém các dòng xe thông thường. Ví dụ điển hình là trong giải đua vô địch thế giới về sức bền xe hơi World Endurance Championship 2014, xe đua hybrid của Toyota, chiếc TS040 hybrid, với công suất tối đa 736kw/1.000ps đã xuất sắc giành chiến thắng.

Với xu hướng toàn thế giới và những lợi ích rõ rệt nêu trên, có lẽ Việt Nam nên hoà nhịp chung cùng thế giới, trước tiên xem xét lại định nghĩa về “xe xanh” dựa trên tỷ lệ phát thải CO2 hay hiệu quả tiết kiệm năng lượng sử dụng – yếu tố “xanh” cốt lõi – thay vì hình thức sạc trong – sạc ngoài. Theo ông Vũ Đình Ánh, “xe xanh” cần được sớm đưa vào cuộc sống để Việt Nam có thể đạt được các mục tiêu lớn của đất nước như giảm sự phụ thuộc vào xăng, dầu do phải nhập khẩu và chịu biến động giá, giảm ô nhiễm môi trường, tiến tới nâng cao chất lượng cuộc sống.

Một trong những giải pháp có thể thực hiện ngay được chính là hiện thực hoá ngay việc ưu đãi thuế xe hybrid đã được ban hành cách đây 10 năm - như một công cụ kích cầu “Một khi nhà nước phát tín hiệu thì sẽ kéo theo sự vào cuộc của nhiều hãng xe, chắp cánh cho ngành công nghiệp ô tô Việt Nam tiệm cận với ngành công nghiệp ô tô thế giới, bảo vệ môi trường, đem lại sự đa dạng trong lựa chọn cho người tiêu dùng”, ông Vũ Đình Ánh nhận định “Nếu tiếp tục chần chừ thì bài học từ các ngành công nghiệp khác có thể là hậu quả nhãn tiền”.