Những áp lực nào sẽ tác động tới hoạt động doanh nghiệp khi kinh doanh trên môi trường quốc tế, thưa ông?

Theo báo cáo “Tình hình kinh tế thế giới và triển vọng 2024” của Liên hợp quốc, kinh tế toàn cầu được dự báo sẽ tăng trưởng 2,7% trong năm 2024 và 2,8% trong năm 2025. Tuy nhiên, chính trong báo cáo này, Ủy ban Kinh tế và Xã hội của Liên hợp quốc cũng chỉ ra rằng, sự tăng trưởng này cần phải được xem xét một cách thận trọng vì những yếu tố đe dọa làm giảm triển vọng tăng trưởng, bao gồm lãi suất chính sách cao hơn trong thời gian dài hơn ở các nền kinh tế phát triển lớn và đặc biệt là những căng thẳng địa chính trị leo thang và rủi ro khí hậu ngày càng tăng.

Việt Nam dù được đánh giá là một trong những nền kinh tế phục hồi tốt sau đại dịch, nhưng vẫn bị ảnh hưởng trực tiếp và gián tiếp của những yếu tố này. Bên cạnh đó, chuyển đổi số, kinh tế số đã thực sự bước vào giai đoạn bùng nổ ở mọi quốc gia cũng đặt ra cùng lúc những áp lực, thách thức mới và cả những cơ hội mới chưa từng có.

Xuất nhập khẩu của Việt Nam những tháng đầu năm 2024 vẫn có nhiều khả quan. Trong hoạt động đầu tư, nhiều doanh nghiệp Việt Nam đầu tư ra nước ngoài đã có những “trái ngọt”. Những thành công của Viettel, FPT, Vinamilk... tại thị trường ngoại đã càng khẳng định tính đúng đắn của xu hướng doanh nghiệp Việt Nam vươn ra biển lớn, đưa trí tuệ Việt Nam quảng bá ra thế giới; mang sản phẩm dịch vụ “Make in Vietnam” ra nước ngoài và thu ngoại tệ về cho đất nước, góp phần vào cán cân thanh toán quốc gia, ổn định tiền tệ quốc gia.

Tuy vậy, thời gian qua, trong giao thương quốc tế, doanh nghiệp Việt Nam lại quan tâm nhiều đến doanh thu, giá cả, bán hàng, lợi nhuận… mà ít chú ý đến vấn đề về pháp lý, đối tác… nên rất có thể xảy ra tranh chấp, rủi ro.

Trong khi đó, theo xếp hạng của Ngân hàng thế giới (WB) về năng lực cạnh tranh thì chỉ số về thực hiện hợp đồng và xử lý tranh chấp là một trong những chỉ số quan trọng. Trong những năm qua, Việt Nam có nhiều tiến bộ để cải thiện chỉ số này nhưng trong tương quan chung với thế giới thì xếp hạng vẫn tương đối thấp. Vì thế, việc cải thiện chỉ số thực thi hợp đồng và xử lý tranh chấp là một yêu cầu quan trọng, cần nhiều nỗ lực của các bên liên quan.

Thưa ông, đâu là những giải pháp hiệu quả để phòng ngừa và xử lý những rủi ro trên?

Theo thống kê của VIAC, trên thế giới, hơn 90% các tranh chấp xuyên biên giới liên quan đến thương mại và đầu tư thường được xử lý qua trọng tài và hòa giải. Nên bên cạnh việc nâng cao năng lực của tòa án trong giải quyết tranh chấp, việc tăng cường thúc đẩy sự tham gia của các trọng tài thương mại, cơ quan hoà giải được kỳ vọng sẽ giúp doanh nghiệp tiết kiệm thời gian, chi phí và đảm bảo hiệu quả giải quyết.

Tại Việt Nam, trong suốt 30 năm qua, dù nguồn lực còn nhiều hạn chế, nhưng Trung tâm Trọng tài Quốc tế Việt Nam (VIAC) đã luôn đóng góp vào việc phòng ngừa rủi ro pháp lý, quản lý và giải quyết các tranh chấp hợp đồng trong hoạt động kinh doanh, đặc biệt đối với các giao dịch thương mại và đầu tư có yếu tố quốc tế, tạo thuận lợi cho doanh nghiệp Việt Nam “đem chuông đi đánh xứ người”. Thúc đẩy hoạt động của các trọng tài thương mại không chỉ góp phần cải thiện môi trường đầu tư kinh doanh, thúc đẩy đầu tư ra nước ngoài mà còn hướng tới một mục tiêu xa hơn là đưa Việt Nam trở thành một lựa chọn của việc giải quyết các tranh chấp trọng tài thương mại.

Trong bối cảnh công nghệ phát triển, theo ông, việc giải quyết rủi ro pháp lý trong kinh doanh quốc tế sẽ có những điểm tích cực nào?

Hiện nay, giải quyết tranh chấp trực tuyến hay ứng dụng công nghệ vào một phần hoặc toàn bộ quá trình giải quyết tranh chấp đã và đang tiếp tục là xu hướng được áp dụng tại nhiều quốc gia trên thế giới. Tại Việt Nam, trong lĩnh vực tư pháp, hệ thống tòa án hiện đang là đơn vị tiên phong trong việc thực hiện chủ trương trên và bước đầu đã tạo dựng được những nền tảng quan trọng trong quá trình xây dựng tòa án điện tử. Với hoạt động trọng tài và hoà giải thương mại, việc áp dụng công nghệ cải tiến sẽ giúp các hoạt động giải quyết tranh chấp thương mại trở nên linh hoạt và thuận lợi hơn, tiết kiệm thời gian và chi phí cho các bên.

Nhưng ở góc nhìn vi mô, hợp đồng điện tử cũng như các hợp đồng thông thường, muốn được các chủ thể dân sự sử dụng thì cần có các yếu tố đảm bảo cho việc giao kết, việc thực hiện và nếu trong quá trình thực hiện gặp trục trặc thì phải có cơ chế bảo đảm thực thi hợp đồng hiệu quả. Vì thế, mới đây, việc sử dụng phương thức giải quyết tranh chấp trực tuyến sẽ là cơ chế bảo đảm thực thi hợp đồng phù hợp cho các hợp đồng điện tử, góp phần vào mục tiêu hướng tới kinh tế số của đất nước.

Xin cảm ơn ông!