Những chuyện tưởng nhỏ nhặt thường ngày trên đã gây nhiều bức xúc với người dân. Để hiểu rõ hơn vấn đề này từ khía cạnh quản lý, phóng viên Báo Hải quan đã có cuộc trao đổi với PGS,TS Nguyễn Xuân Mai- Nhà nghiên cứu xã hội học đô thị.

Theo ông, tại sao những bất cập trong công tác quản lý, quy hoạch đô thị tại Hà Nội đến nay vẫn còn tồn tại dù chính quyền Thủ đô đã có nhiều đầu tư, nghiên cứu để thay đổi?

Việc quản lý và quy hoạch đô thị của Hà Nội từ trước đến nay đã được bàn đến nhiều. Mặc dù chính quyền địa phương đã có một số biện pháp nhưng không giải quyết được triệt để, do đó tình trạng thiếu việc làm, tắc nghẽn giao thông, giao thông công cộng yếu kém, thiếu nước sạch, vi phạm trật tự vỉa hè, chợ cóc, ô nhiễm môi trường, ngập lụt, thiếu các cơ sở giáo dục công lập, chỗ vui chơi cho trẻ em, người cao tuổi, nhà siêu mỏng, siêu méo, tệ nạn xã hội… vẫn tồn tại.

Theo tôi, nguyên nhân đầu tiên của tình trạng này là trong giai đoạn vừa qua, Hà Nội có sự phát triển quá nhanh, dân số gia tăng mạnh và người nhập cư vào nhiều, trong khi nguồn lực, điều kiện về cơ sở hạ tầng kỹ thuật, xã hội, cơ sở kinh tế không đủ đáp ứng. Hơn nữa, công tác quy hoạch đô thị chưa được nghiên cứu một cách đầy đủ và khoa học, không dự báo được những biến đổi về mặt kinh tế - xã hội, chỉ khi xảy ra những bất cập mới điều chỉnh; hoặc không tính toán được nguồn lực thực thi nên thành quy hoạch treo. Bên cạnh đó, việc tổ chức thực thi quy hoạch còn nhiều yếu kém. Các nhà quản lý đô thị nhiều khi chú trọng đến lợi ích kinh tế hơn các lợi ích xã hội. Nhiều công trình phá vỡ giới hạn độ cao ở khu vực hạn chế phát triển của Hà Nội, sự yếu kém, không đồng bộ của hệ thống cơ sở hạ tầng xã hội không đáp ứng nhu cầu bức thiết của cộng đồng dân cư… cho thấy rõ điều đó.

	Việc gì tác động đến đa số người dân thì bắt buộc phải tham vấn cộng đồng một cách thực sự, chứ không phải hình thức. Nếu tạo được sự đồng thuận thì việc thực hiện các hoạt động phát triển đô thị sẽ dễ dàng hơn rất nhiều.
	PGS,TS Nguyễn Xuân Mai

Hiện nay, cơ sở hạ tầng kỹ thuật, xã hội đô thị đã có sự quan tâm phát triển nhưng chưa đầy đủ. Ví dụ như giáo dục mầm non rất quan trọng với sự phát triển của trẻ, là đối tượng giành được sự quan tâm rất lớn của xã hội nhưng cơ sở vật chất cho giáo dục mầm non còn rất thiếu. Có một tình trạng là thừa đất để xây dựng khách sạn, công trình kinh doanh… nhưng không đủ đất công cho những công trình xã hội thiết yếu như giáo dục, y tế, chỗ vui chơi, giải trí công cộng… Trong khi, đây là khía cạnh để các nhà quản lý đô thị quan tâm, thể hiện sự tôn trọng, quan tâm đến lợi ích của nhân dân.

Hoặc nhiều công trình giao thông công cộng chậm được giải phóng mặt bằng, gia tăng vốn đầu tư, chậm đưa vào sử dụng, gây thiệt hại kinh tế, xã hội. Nguyên nhân hàng đầu là giá đền bù còn quá thấp so với giá thị trường, nhiều khi giá trị đền bù chỉ bằng 1/3 - 1/4 giá thị trường nên người dân phản ứng lại, không chịu giao đất, hay khiếu kiện đông người. Hoặc gần đây nhất là vụ chặt cây xanh, nếu Hà Nội có được sự nghiên cứu đầy đủ hơn, hỏi ý kiến người dân và các chuyên gia thì vụ việc sẽ không “ầm ĩ” đến thế.

Có thể nói, những dự án, công trình phát triển đô thị có tác động đến đông đảo người dân thì phải có sự đồng thuận và sự tham gia rộng rãi của người dân. Có phát biểu rằng không phải việc gì cũng phải hỏi ý kiến người dân. Điều này đúng với tâm trạng của các nhà quản lý, bởi khi hỏi ý kiến người dân sẽ tạo nên nhiều chiều dư luận. Nhưng việc gì tác động đến đa số người dân thì bắt buộc phải tham vấn cộng đồng một cách thực sự, chứ không phải hình thức. Nếu tạo được sự đồng thuận thì việc thực hiện các hoạt động phát triển đô thị sẽ dễ dàng hơn rất nhiều.

Đôi khi có thể tồn tại những vấn đề liên quan đến lợi ích nhóm, lợi ích cá nhân trong các dự án, công trình, trong các hoạt động quản lý đô thị ở Hà Nội cũng như các địa phương khác. Trong nghiên cứu PAPI 2013 - chỉ số hiệu quả quản trị và hành chính công cấp tỉnh, Hà Nội không được người dân đánh giá cao trong kiểm soát tham nhũng, nhũng nhiễu của cán bộ, công chức so với nhiều tỉnh, thành phố khác.

Trước thực trạng như trên, theo ông, những điều này có khiến người dân mất đi lòng tin, sự tín nhiệm đối với chính quyền Hà Nội?

Tôi nghĩ ở đâu cũng vậy, tất cả những hoạt động nhằm phục vụ lợi ích thiết thân của người dân nếu có sự đồng thuận từ cộng đồng, thì các cấp quản lý sẽ có được sự tôn trọng, người dân sẽ tuân thủ các quy định một cách nghiêm chỉnh. Hơn nữa, dân cư sinh sống tại Thủ đô có trình độ dân trí tương đối cao, nên họ không phải không phân biệt được lỗi do kỹ thuật quản lý hay lỗi do các vấn đề khác.

Vậy cơ quan quản lý cần có những thay đổi và điều chỉnh gì, thưa ông?

Chính quyền Hà Nội nên quan tâm đầy đủ đến mục tiêu phát triển đô thị bền vững, đô thị xanh. Việc quản lý nên dựa trên cơ sở khoa học và thực tiễn, mọi quy định, ý tưởng nếu chỉ xuất phát từ “những cái đầu trong phòng máy lạnh” thì sẽ không thực hiện được. Hơn nữa, mọi hoạt động đều phải vì dân, nếu vì mục tiêu khác mang tính lợi ích thì sẽ dễ dẫn đến những quyết định sai lầm. Đặc biệt, tư duy của người lãnh đạo cần có sự thay đổi về một chính quyền phục vụ, để phát triển một xã hội dân chủ hơn, ý kiến của người dân cần được lắng nghe hơn. Điều đó sẽ cải thiện được thái độ của người dân đối với chính quyền, tạo ra hoạt động quản lý đô thị tốt hơn và phục vụ thiết thực cho lợi ích của người dân. Trong điều kiện phát triển về cơ sở hạ tầng thông tin mạnh mẽ như hiện nay, với trình độ dân trí ngày càng cao, hệ thống báo chí và mạng xã hội ngày càng phát triển nên áp lực với giới quản lý đô thị sẽ lớn hơn, họ sẽ thay đổi, lắng nghe dư luận xã hội, để đưa ra những quyết định đúng đắn, hiệu quả hơn.

Trong quy hoạch và quản lý một đô thị lớn và quan trọng hàng đầu như Hà Nội, những sai sót và sai lầm là điều không thể tránh được, nhưng nếu các cơ quan chức năng biết lắng nghe, sữa chữa, xử lí một cách thích đáng thì hoàn toàn có thể nhận được sự cộng tác, hỗ trợ và nguồn lực to lớn từ cộng đồng dân cư.

Xin cảm ơn ông!