Đây là một quyết tâm mạnh mẽ của Thủ tướng trong việc đấu tranh phòng, chống tham nhũng cũng như việc thực hiện công cuộc đổi mới của đất nước thời gian tới. Trao đổi với phóng viên Báo Hải quan, GS. Hoàng Chí Bảo (ảnh), Ủy viên Hội đồng Lý luận Trung ương, Chủ tịch Hội đồng Khoa học Viện Khoa học nghiên cứu nhân tài - nhân lực Việt Nam đánh giá:

Những điều này đem lại cho chúng ta sự kỳ vọng và hy vọng rất lớn về một Chính phủ hoạt động hiệu quả, vì dân. Đảng ta luôn nêu cao quyết tâm xây dựng Đảng trong sạch, muốn vậy, Đảng và Chính phủ phải có niềm tin từ nhân dân, niềm tin này sẽ tạo ra động lực tinh thần để cố kết Nhà nước, Chính phủ với nhân dân, vì sự phát triển chung của cộng đồng, vì sự thắng lợi của công cuộc đổi mới.

Dĩ nhiên, người ta thường có suy nghĩ, người lãnh đạo mới lên bao giờ cũng có lời tuyên bố mạnh mẽ, tốt đẹp như để trấn an hoặc để gây thiện cảm với dân chúng. Đây cũng là cần thiết, như tiền đề để đẩy tới hành động, là thước đo hiệu quả cho những hành động sau này. Nên người dân chờ đợi lời nói đi đôi với việc làm, nhận thức gắn liền với hành động để đạt được điều mà nhân dân mong đợi.

GS có thể cho biết những tiền đề thuận lợi nào chúng ta đang có để Chính phủ, Thủ tướng Chính phủ thực hiện quyết tâm này?

Đất nước chúng ta sau 30 năm đổi mới đã đạt được nhiều thành tựu, trong đó có thành tựu của khu vực quản lý Nhà nước. Chúng ta đã xây dựng hệ thống pháp luật với sự tham gia của nhiều cơ quan, để ngày càng thích nghi tốt hơn với bối cảnh mở cửa, hội nhập quốc tế.

Đặc biệt, chúng ta bắt đầu làm quen dần với “văn hóa xin lỗi”, “văn hóa từ chức”, khi người lãnh đạo có điều dân chúng không hài lòng, thậm chí có cả những sai phạm hay những điều tự đánh giá chưa xứng đáng với trọng trách được giao. Sự khởi động với văn hóa này là tín hiệu tốt và sẽ trở thành thói quen, thậm chí như một nếp sống, gọi là “văn hóa trọng dân, trọng pháp”.

Hơn nữa, Quốc hội các khóa gần đây đã bỏ phiếu tín nhiệm với các chức vụ do Quốc hội bầu hoặc phê chuẩn, sau đó, tất cả kết quả được công khai trên phương tiện thông tin đại chúng. Điều này giúp nhân dân biết được những người đại biểu cho mình được đánh giá như thế nào, và bản thân người được đánh giá cũng phải xem xét lại mình. Việc làm này đã tạo nên nhiều sự chuyển biến, tuy rằng chưa được như mong muốn nhưng đây đã là những dấu hiệu tích cực.

Tuy nhiên, điều quan trọng là Chính phủ nói riêng và Nhà nước nói chung đã làm những gì về mặt thực thi chính sách để cải thiện đời sống nhân dân như: Việc làm, y tế, giáo dục, giao thông, an ninh, quyền của con người… Đây mới là những điều mà xã hội đòi hỏi và mong đợi cao hơn.

Vì thế, Thủ tướng quyết tâm chuyển từ Chính phủ hành chính sang Chính phủ dịch vụ, Chính phủ chú trọng đến các vấn đề dân sinh, an sinh, Chính phủ kiến tạo sự phát triển và Chính phủ đồng hành với doanh nghiệp trong khởi nghiệp sáng tạo.

Tuy nhiên, bên cạnh những thuận lợi, quyết tâm Chính phủ cũng phải đối mặt với những thách thức?

Chúng ta đang trong quá trình cải cách, nhất là cải cách về thể chế, chúng ta chưa có sự phát triển mạnh mẽ về luật pháp, chưa đồng bộ giữa luật pháp và chế tài. Mà chế tài mới là công cụ có hiệu lực để buộc mọi người phải thi hành.

Hơn nữa, chúng ta cũng đã tuyên bố nhiều nhưng thực hiện chưa như mong muốn, vừa do thiếu sự quyết tâm đến cùng, vừa do thiếu sự đồng bộ giữa các cấp, các ngành, thậm chí ngay trong nội bộ lãnh đạo. Chúng ta cũng chưa tạo được dư luận xã hội thật sự mạnh mẽ và thường xuyên để cổ vũ cái đúng, cái tốt, kịp thời phê phán, lên án cái sai.

Nhưng khó khăn lớn nhất là làm sao chống được tham nhũng, từ tham nhũng kinh tế đến chính trị, từ tham nhũng vặt đến tham nhũng lớn, thậm chí cực lớn. Đây là điều dai dẳng bấy lâu nay là ta chưa tẩy trừ được tận gốc.

Đặc biệt, đội ngũ cán bộ vẫn còn mắc bệnh “thành tích”, thiên về số lượng mà chưa chú trọng đúng mức về chất lượng, nếu không chữa ngay sẽ trở thành bệnh kinh niên. Đáng lo ngại nhất là vấn nạn học giả bằng giả, thậm chí học thật mà vẫn bằng giả. Trong khi, quan chức cần phải nắm luật, giỏi về luật, phải là người thành thạo trong lĩnh vực quản lý và am hiểu thực tiễn.

Chính vì thế, đội ngũ cán bộ công chức của chúng ta chưa chuyên nghiệp, chưa thành thạo kỹ năng quản lý, chưa đạt được tiêu chí về hiện đại trong quản lý, dẫn đến quan liêu, lãng phí. Mà đây là mảnh đất tốt cho sự nảy nở của tham nhũng.

Vậy để thực hiện và vượt qua những khó khăn này, ông có thể góp ý những giải pháp cho Chính phủ?

Đây là vấn đề không thể có sự nôn nóng, sốt ruột, nhưng cũng không vì thế mà chậm trễ. Trung ương có nhiệm vụ của Trung ương, địa phương có nhiệm vụ của địa phương, nên làm sao để đội ngũ có thể thích nghi với những đòi hỏi mới cao như vậy.

Nói chung, để làm được, Chính phủ cần chứng tỏ bằng thực tiễn, qua các công cụ điều hành, tạo lực đẩy cho sự phát triển trong thời gian tới. Chúng ta cần xây dựng Chính phủ biết tôn trọng cộng đồng trách nhiệm, biết tuân thủ kỷ luật kỷ cương phép nước và công tâm, minh bạch, kiên quyết chống tiêu cực, lợi ích nhóm, đây mới là Chính phủ được lòng dân và được nhân dân ủng hộ.

Đội ngũ cán bộ cấp cao qua Đại hội Đảng XII vừa qua là đội ngũ đã được đào tạo, được thử thách rèn luyện và được bầu lên một cách dân chủ từ cơ quan quyền lực cao nhất của Đảng. Nhưng vấn đề là họ có đáp ứng được yêu cầu của dân chúng hay không thì cần phải có thời gian, phải có câu trả lời của thực tiễn. Không những thế, đội ngũ này ngày càng trẻ hơn, trình độ cao hơn nên họ có sự năng động. Dĩ nhiên, cái gì cũng có hai mặt, những người trẻ tuổi sẽ thiếu sự từng trải, dày dạn, nhất là trong những tình huống phức tạp như hiện nay.

Những bất ổn của đất nước đều xuất phát từ kinh tế. Vì thế, vấn đề này cần được điều hành kiểm soát, cần ưu tiên hàng đầu cho việc cân đối kinh tế vĩ mô. Hơn nữa, Nhà nước cần có sự phát triển đồng đều giữa các vùng miền, tránh đầu tư dàn trải, lãng phí.

Nỗ lực của bản thân Chính phủ là quan trọng, nhưng sự hỗ trợ của xã hội, dư luận xã hội cũng rất cần thiết. Nhân dân tôn trọng pháp luật, quan tâm đến lợi ích quốc gia cũng là cách ủng hộ Chính phủ… Nếu làm được thì tôi tin rằng không những Chính phủ sẽ đề cao tinh thần trách nhiệm mà Chính phủ còn luôn phải chịu áp lực trước cuộc sống và trước nhân dân để thực hiện tốt hơn những điều hứa hẹn với nhân dân.

Mặc dù nhiều tổ chức nước ngoài đưa ra dự báo tốc độ tăng trưởng của Việt Nam sẽ chậm hơn trong khi Chính phủ vẫn kiên quyết không hạ mục tiêu, nên chúng ta vẫn phải hy vọng. Vì mục tiêu có đạt được hay không là nỗ lực của tất cả, trong đó nòng cốt là Chính phủ, với sự giảm sát và sự thúc đẩy từ xã hội.

Hơn nữa, trong việc xây dựng Chính phủ liêm chính, nếu chúng ta thiếu kiến thức, thiếu kinh nghiệm thì chúng ta có thể thuê chuyên gia nước ngoài để nhận được sự hợp tác, giúp đỡ.

Xin cảm ơn ông!