Hàng hóa XNK tại cảng Hải Phòng. Ảnh: N.Linh.

Nắm bắt thực tiễn

Quyết định số 15/2017/QĐ-TTg quy định về Danh mục hàng hóa phải làm thủ tục hải quan tại cửa khẩu nhập được ban hành trên cơ sở Khoản 2 Điều 4 Nghị định số 08/2015/NĐ-CP của Chính phủ quy định: “Căn cứ tình hình XK, NK hàng hóa trong từng thời kỳ, Thủ tướng Chính phủ quyết định Danh mục hàng hóa NK phải làm thủ tục hải quan tại cửa khẩu nhập”. Theo đó, việc ban hành nhằm mục đích kiểm soát chặt chẽ đối với các mặt hàng NK có độ rủi ro cao trong việc thực hiện chính sách thuế, chính sách quản lý hàng hóa NK, hoặc không khuyến khích NK, hạn chế nhập siêu. Cụ thể, hàng hóa thuộc danh mục này bao gồm: Hàng hóa NK có rủi ro cao trong quản lý thuế cần tăng cường kiểm soát (bao gồm các mặt hàng thuộc diện chịu thuế Tiêu thụ đặc biệt, thuế tự vệ, thuế chống bán phá giá); Hàng hóa có rủi ro, có yêu cầu quản lý chuyên ngành, như: Hàng hóa phải kiểm dịch động vật, thủy sản, thực vật; tiền chất thuốc nổ, vật liệu nổ; hàng hóa ảnh hưởng đến an ninh, quốc phòng; hàng hóa ảnh hưởng đến môi trường: Phế liệu.

Thực tế trong hơn một năm qua, các đơn vị hải quan cửa khẩu đã thực hiện tốt chức năng kiểm soát, quản lý chặt chẽ các nhóm hàng trong danh mục; góp phần hạn chế và ngăn chặn các hoạt động buôn lậu, gian lận thương mại cũng như các hành vi vi phạm pháp luật của các tổ chức, cá nhân.

Tuy nhiên, trong quá trình thực hiện đã phát sinh một số vướng mắc liên quan đến các vấn đề: Khái niệm cửa khẩu nhập hiện chưa có văn bản hướng dẫn cụ thể (là nơi hàng hóa được dỡ xuống từ phương tiện vận tải hay là nơi hàng hóa được vận chuyển đến theo chứng từ vận tải); hay vướng mắc về địa điểm làm thủ tục hải quan đối với nguyên liệu, vật tư phục vụ sản xuất; việc làm thủ tục tại chi cục hải quan quản lý hàng đầu tư, gia công…

Mặc dù nhiều vướng mắc đã được Bộ Tài chính, Tổng cục Hải quan kịp thời tháo gỡ, giải đáp nhưng Quyết định 15/2017/QĐ-TTg đã tác động không nhỏ tới các đơn vị hải quan địa phương.

Tính riêng tại Cục Hải quan Hà Nội, khi đánh giá về công tác 6 tháng đầu năm 2018, Phó Cục trưởng Lê Ngọc Khiêm cho biết: Quyết định 15/2017/QĐ-TTg quy định các mặt hàng phải làm thủ tục tại cửa khẩu đã làm giảm số thu của địa bàn Hà Nội khoảng gần 200 tỷ đồng. Mặc dù Cục Hải quan Hà Nội đã tiếp xúc, hướng dẫn DN đưa hàng về ICD Mỹ Đình tuy nhiên một số DN gặp vướng do hàng hóa cồng kềnh, số lượng container lớn không tiện đưa về ICD Mỹ Đình nên đã chuyển sang làm thủ tục tại địa phương khác.

Bên cạnh đó, khi thực hiện Quyết định 15/2017/QĐ-TTg, các DN chuyển phát nhanh cũng gặp vướng mắc đối với hàng hóa gửi qua dịch vụ bưu chính, chuyển phát nhanh, do chưa có văn bản quy phạm pháp luật nào coi địa điểm bưu chính, chuyển phát nhanh là cửa khẩu (thông thường hàng hóa được vận chuyển qua đường hàng không hoặc đường bộ, sau đó mới đưa về địa điểm chuyển phát nhanh), do vậy đã phát sinh vướng mắc. Cụ thể: Nếu làm thủ tục tại chi cục hải quan cửa khẩu thì sẽ gây khó khăn cho người nhận hàng và ảnh hưởng đến hoạt động kinh doanh của các DN chuyển phát nhanh, tốn thời gian, chi phí.

Về việc làm thủ tục tại chi cục hải quan quản lý hàng đầu tư, gia công, khi thực hiện Quyết định 15/2017/QĐ-TTg, nhiều DN đề nghị được làm thủ tục NK tại chi cục hải quan quản lý hàng đầu tư gia công, do nhiều DN có trụ sở, cơ sở sản xuất ở nhiều tỉnh, thành khác nhau nên gặp khó khăn, không thuận tiện trong việc đăng ký tờ khai, nộp hồ sơ, kiểm tra thực tế hàng hóa và thông quan hàng hóa. Nếu hàng hóa NK kinh doanh sản xuất và kinh doanh tiêu dùng được phép làm thủ tục tại Chi cục Hải quan quản lý hàng Đầu tư Gia công (thuộc Cục Hải quan Hải Phòng) hoặc Chi cục Hải quan Quản lý hàng đầu tư và Chi cục Hải quan quản lý hàng gia công (thuộc Cục Hải quan TP.Hồ Chí Minh) thì sẽ phù hợp với đặc thù và chức năng nhiệm vụ của các Chi cục, vẫn đảm bảo công tác quản lý hải quan, vì hàng hóa được kiểm tra và thông quan tại các cửa khẩu, không chuyển cửa khẩu đến các địa điểm ngoài cửa khẩu thuộc các tỉnh, thành phố khác; giảm ùn tắc hàng hóa tại các cửa khẩu…

Giải quyết vướng mắc

Trước yêu cầu thực tiễn, dự thảo quyết định thay thế Quyết định 15/2017/QĐ-TTg được xây dựng trên cơ sở Nghị định 08/2015/NĐ-CP, đồng thời tháo gỡ nhiều vấn đề bất cập.

Cụ thể, nêu rõ Danh mục hàng hóa NK từ nước ngoài phải làm thủ tục hải quan tại cửa khẩu nhập để tránh có cách hiểu khác nhau về việc danh mục chỉ áp dụng đối với hàng hóa NK từ nước ngoài hay áp dụng cả đối với hàng hóa từ khu phi thuế quan, khu chế xuất đưa vào nội địa.

Dự thảo quyết định cũng đã làm rõ khái niệm cửa khẩu nhập. Về địa điểm làm thủ tục hải quan, dự thảo đưa ra quy định cơ quan Hải quan quản lý cửa khẩu nhập làm thủ tục hải quan đối với hàng hóa thuộc Danh mục ban hành kèm Quyết định này.

Dự thảo cũng quy định các trường hợp hàng hóa thuộc danh mục, người khai hải quan được lựa chọn làm thủ tục hải quan tại cơ quan Hải quan quản lý cửa khẩu nhập hoặc cơ quan Hải quan quản lý các địa điểm.