Người tiêu dùng ngày càng quan tâm, lựa chọn sản phẩm xanh. Ảnh: N.Linh

Đổi mới là xu hướng tất yếu

Đổi mới sáng tạo xanh là một hướng tiếp cận phát triển ngày càng được các nước trên thế giới quan tâm thúc đẩy mạnh mẽ, đặc biệt trong bối cảnh hiện nay khi tác động của biến đổi khí hậu, ô nhiễm môi trường, khai thác quá mức tài nguyên,... ngày càng trở nên nghiêm trọng. Đổi mới sáng tạo xanh đang dần trở thành động lực quyết định quá trình mở rộng thị trường và phát triển kinh tế bền vững của nhiều quốc gia.

Ông Tạ Đình Thi, Phó Chủ nhiệm Uỷ ban Khoa học Công nghệ và Môi trường của Quốc hội khẳng định sản xuất, tiêu dùng bền vững có ý nghĩa và vị trí đặc biệt quan trọng trong tiến trình phát triển bền vững không chỉ tại Việt Nam mà còn ở phạm vi khu vực và trên toàn thế giới. Nhận thức được điều đó, từ năm 2015 với vai trò là thành viên của Liên hợp quốc, Việt Nam đã tham gia ký cam kết thực hiện Chương trình Nghị sự 2030 với 17 mục tiêu phát triển bền vững, trong đó có mục tiêu thứ 12 về bảo đảm sản xuất và tiêu dùng bền vững.

Quốc hội và Chính phủ Việt Nam đã chủ động và thực hiện nhất quán, xuyên suốt quan điểm thúc đẩy sản xuất, tiêu dùng bền vững, đặc biệt trong công tác xây dựng chính sách và ban hành văn bản quy phạm pháp luật. Ông Tạ Đình Thi cho rằng, hệ thống chính sách, pháp luật về sản xuất, tiêu dùng bền vững đã và đang ngày càng được hoàn thiện. Việt Nam đã ban hành và đang triển khai các luật có vị trí, vai trò rất quan trọng trong việc thúc đẩy sản xuất, tiêu dùng bền vững trên nhiều lĩnh vực, khía cạnh của đời sống kinh tế - xã hội như: Luật Bảo vệ môi trường, Luật Bảo vệ và phát triển rừng, Luật Thủy sản, Luật Du lịch…

Tuy vậy, theo ông Tạ Đình Thi, đa số doanh nghiệp đều nhận thức được vai trò của sản xuất bền vững đối với sự tồn tại, nâng cao năng lực cạnh tranh và sự phát triển lâu bền của chính mình, nhưng vẫn còn nhiều khó khăn, lúng túng trong việc tìm kiếm, huy động và sử dụng nguồn vốn đầu tư sản xuất xanh, nghiên cứu khoa học, ứng dụng công nghệ, đổi mới sáng tạo, mở rộng thị trường để tạo ra các sản phẩm có giá trị cao, thân thiện với môi trường.

Bà Mette Ekeroth, Đại biện lâm thời Đại sứ quán Đan Mạch tại Việt Nam tại hội thảo gần đây cũng đánh giá, doanh nghiệp nhỏ và vừa Việt Nam chiếm 95% doanh nghiệp của Việt Nam và Chính phủ rất khuyến khích họ tham gia vào chuyển đổi xanh. Chuyển đổi xanh sẽ tận dụng lợi thế cạnh tranh và tối đa hóa các nguồn lực để doanh nghiệp có thể phát triển bền vững, đóng góp vào mục tiêu bảo vệ môi trường, phát thải ròng bằng “0” vào năm 2050 của Việt Nam.

Báo cáo nghiên cứu “Thúc đẩy đổi mới sáng tạo xanh trong doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam” do Viện Nghiên cứu quản lý kinh tế Trung ương và Đại sứ quán Đan Mạch tại Việt Nam cũng chỉ rõ, đổi mới sáng tạo xanh giúp doanh nghiệp tiếp cận thị trường, tăng khả năng sinh lời theo chuỗi giá trị, giúp doanh nghiệp đáp ứng trước các tiêu chuẩn và các quy định ngày càng nghiêm ngặt hơn, thu hút đầu tư và giúp doanh nghiệp tăng năng suất, năng lực công nghệ.

Chuyển đổi xanh - giải pháp tiếp cận thị trường

Hoạt động đổi mới sáng tạo xanh trong doanh nghiệp nhỏ và vừa còn khá hạn chế. Mức độ ứng dụng và cập nhật công nghệ trong doanh nghiệp còn khá thấp, các sản phẩm sản xuất ra có giá trị gia tăng không cao, sản phẩm mới với doanh nghiệp nhưng ít mới với thị trường. Doanh nghiệp nhỏ và vừa ở Việt Nam chủ yếu “đổi mới xanh” trong việc sử dụng nguyên liệu đầu vào tại các doanh nghiệp tiểu thủ công nghiệp, nông nghiệp, thực phẩm; hay áp dụng quy trình tuần hoàn như các doanh nghiệp nông lâm thủy sản. Còn số lượng doanh nghiệp có hoạt động ứng dụng và cập nhật công nghệ xanh còn khá thấp.

Để thúc đẩy doanh nghiệp chuyển đổi xanh, đã có nhiều cơ chế, chính sách được đưa ra. Nổi bật là chính sách tài chính như ưu đãi, hỗ trợ về thuế phí đã góp phần thu hút nhiều nguồn lực ngoài ngân sách nhà nước, đặc biệt từ các doanh nghiệp, tập đoàn, các tổ chức quốc tế. Các nhóm giải pháp khác như hỗ trợ kỹ thuật, truyền thông, xúc tiến thương mại... đã khuyến khích nhiều doanh nghiệp đổi mới sáng tạo xanh. Tuy nhiên, những chính sách trên vẫn chưa thực sự tạo động lực mạnh mẽ cho các doanh nghiệp thay đổi dây chuyền công nghệ để tạo ra những chuyển biến đáng kể về quy trình sản xuất.

Để tiếp tục thúc đẩy đổi mới sáng tạo xanh trong doanh nghiệp vừa và nhỏ, các chuyên gia cho rằng, Việt Nam cần tập trung hoàn thiện hành lang pháp lý và hệ thống chính sách hỗ trợ đổi mới sáng tạo xanh, bao gồm các quy định về tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật, các chính sách về thuế, tài chính, đầu tư; các chính sách về thị trường, tiêu dùng.

Ở góc độ doanh nghiệp, để bắt kịp xu hướng tiêu dùng, sản xuất bền vững, ông Mạc Quốc Anh, Phó Chủ tịch thường trực Hiệp hội Doanh nghiệp vừa và nhỏ Việt Nam cho rằng, một mặt các doanh nghiệp phải “chuyển mình” mạnh mẽ hơn. Cụ thể, doanh nghiệp cần đầu tư nhiều hơn vào công nghệ sản xuất thân thiện với môi trường, bao gồm các thiết bị tiết kiệm năng lượng và công nghệ xử lý chất thải hiệu quả. Đồng thời triển khai các dự án năng lượng mặt trời, gió, và các nguồn năng lượng tái tạo khác để giảm sự phụ thuộc vào năng lượng hóa thạch. Phát triển các sản phẩm và dịch vụ mới với ít tác động môi trường hơn, chẳng hạn như sản phẩm từ nguyên liệu tái chế hoặc sản phẩm có tuổi thọ dài hơn. Mặt khác, doanh nghiệp cần làm việc chặt chẽ với các nhà cung cấp để đảm bảo toàn bộ chuỗi cung ứng của họ đáp ứng các tiêu chuẩn về môi trường và xã hội. “Những chuyển mình này không chỉ giúp các doanh nghiệp đáp ứng yêu cầu về bảo vệ môi trường mà còn có thể mở ra cơ hội mới cho sự phát triển bền vững và tăng cường sự cạnh tranh trong thị trường quốc tế”, ông Mạc Quốc Anh nhấn mạnh.

Ông Trương Văn Cẩm, Phó Chủ tịch thường trực, kiêm Tổng Thư ký Hiệp hội Dệt may Việt Nam (Vitas): Tăng thêm cơ hội khi sớm chuyển đổi Ngành dệt may hiện phải nhập khẩu trên 70% nguyên phụ liệu cho sản xuất. Vì vậy, làm thế nào để biết nguồn nguyên phụ liệu có đảm bảo xanh, sạch hay không là vấn đề hết sức quan trọng, đòi hỏi phải truy xuất nguồn gốc bông, sợi… Ý thức được vấn đề phát triển sản xuất và tiêu dùng bền vững, nên ngay từ đầu năm 2018 Vitas đã thành lập Ủy ban phát triển bền vững với mô hình “3 chữ P” gồm: phát triển có lãi; nguồn lực bền vững và bảo vệ môi trường. Vitas cũng đã hợp tác với các tổ chức quốc tế tập huấn nâng cao nhận thức cho người sử dụng lao động và cả người lao động về vấn đề phát triển bền vững. Sản xuất xanh, tiêu dùng bền vững là xu hướng tất yếu. Nếu phù hợp với khả năng và nguồn lực của mình, các doanh nghiệp có thể triển khai làm sớm, từ đó tăng thêm cơ hội khai thác những thị trường đẳng cấp, khó tính, mở rộng thêm thị trường. Bà Nguyễn Thị Ngọc Huệ, Giám đốc Truyền thông - Đối ngoại của Aeon Việt Nam: Nhận thức của người tiêu dùng đang ngày càng tăng Những người tiêu dùng trẻ ngày càng có nhu cầu và yêu cầu cao đối với những sản phẩm xanh và tiêu dùng xanh. Đơn cử như việc người tiêu dùng từ chối sử dụng túi nilon dùng 1 lần tại Aeon Việt Nam, khi mới bắt đầu triển khai chỉ chiếm tỷ lệ 0,1% lượng túi tiêu thụ, nhưng các năm sau đều tăng gấp 2, gấp 3 và định hướng tới năm 2030, tỷ lệ người tiêu dùng từ chối sử dụng túi nilon dùng 1 lần sẽ tăng lên tới 70%. N.L (ghi)