Tỷ lệ giải ngân vốn đầu tư công 9 tháng đạt hơn 47% kế hoạch Thủ tướng giao. Ảnh minh họa: ST

Tiến độ đang chậm lại

Báo cáo từ Bộ Tài chính cho biết, ước tính hết quý 3/2024, cả nước giải ngân được gần 320.567 tỷ đồng vốn đầu tư công, đạt gần 43% kế hoạch năm, đạt gần 47,3% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao, thấp hơn cùng kỳ năm 2023 (đạt 47,7% kế hoạch và đạt 51,4% kế hoạch Thủ tướng Chính phủ giao).

Kết quả đạt được qua 9 tháng đầu năm như trên cho thấy tiến độ giải ngân đang chậm lại, dẫn tới kết quả giải ngân vốn đầu tư công cả năm 2024 đứng trước nhiều thách thức.

Về phía các bộ, ngành và địa phương, Bộ Tài chính cho biết, 15/44 bộ, cơ quan trung ương và 37 địa phương có tỷ lệ giải ngân ước đạt trên mức bình quân chung của cả nước. Một số bộ, cơ quan trung ương và địa phương có tỷ lệ giải ngân tốt gồm: Đài Truyền hình Việt Nam (100%), Ngân hàng Chính sách xã hội (100%), Ngân hàng Nhà nước (75,23%), Hội liên hiệp Phụ nữ Việt Nam (70,46%), Bộ Nông nghiệp và Phát triển nông thôn (63,12%), Long An (71,5%), Hòa Bình (68,4%), Tiền Giang (67,9%), Thanh Hóa (66,64%).

Tuy nhiên, có 29/44 bộ, cơ quan trung ương và 26 địa phương giải ngân thấp hơn bình quân chung của cả nước. Trong đó, một số bộ, cơ quan trung ương chưa phân bổ vốn như Liên minh Hợp tác xã Việt Nam; hoặc có tỷ lệ giải ngân rất thấp dưới 10% như Ủy ban Dân tộc (1,12%), Ủy ban Trung ương Mặt trận Tổ quốc Việt Nam (1,35%), Đại học Quốc gia TPHCM (4,11%), Bộ Khoa học và Công nghệ (5,52%), Bộ Lao động – Thương binh và Xã hội (6,76%)...

Một số địa phương có tỷ lệ giải ngân dưới 30% như: TPHCM (21,29%), Phú Yên (22,38%), Bắc Ninh (24,48%), Kon Tum (25,62%), Kiên Giang (26,93%).

Theo Bộ Tài chính, việc một số địa phương có vốn kế hoạch lớn như TPHCM, Hà Nội nhưng tỷ lệ giải ngân không cao đã ảnh hưởng rất lớn đến tỷ lệ giải ngân chung của cả nước.

Bên cạnh đó, các tồn tại trong công tác giải ngân vốn đầu tư công vẫn chưa được giải quyết dứt điểm. Đó là những vướng mắc về cơ chế chính sách, giải phóng mặt bằng, quy hoạch sử dụng đất và nguồn cung ứng nguyên vật liệu cũng như các khâu hoàn thiện thủ tục đầu tư, quy trình giải ngân của các dự án ODA. Ngoài ra, nhiều bộ, ngành, địa phương chưa phân bổ chi tiết cho các nhiệm vụ, dự án.

Cần rút kinh nghiệm, quyết liệt thúc đẩy giải ngân

Để thực hiện mục tiêu giải ngân tối thiểu 95% kế hoạch, Bộ Tài chính đề nghị các bộ, cơ quan trung ương và địa phương tiếp tục thực hiện quyết liệt các nhiệm vụ, giải pháp để thúc đẩy giải ngân vốn đầu tư công theo chỉ đạo của Thủ tướng Chính phủ. Đồng thời, triển khai thực hiện nhiệm vụ theo Quyết định số 1006/QĐ-TTg ngày 19/9/2024 của Thủ tướng Chính phủ về thành lập các tổ công tác kiểm tra, đôn đốc, tháo gỡ khó khăn, vướng mắc, đẩy mạnh giải ngân vốn đầu tư công hàng năm tại các bộ, cơ quan trung ương và địa phương.

Bộ Tài chính cũng đề nghị các bộ, ngành và địa phương rút kinh nghiệm trong công tác tổ chức triển khai. Trong đó, đối với các dự án có quy mô lớn, yêu cầu kỹ thuật phức tạp, trải dài trên nhiều địa phương, thời gian thi công gấp rút, điều kiện địa hình, thời tiết khó khăn, thiếu thốn nguyên vật liệu... thì phải tăng cường kiểm tra, giám sát, phân công rõ trách nhiệm, phối hợp chặt chẽ giữa các cấp, các ngành đảm bảo khoa học, hiệu quả công việc.

Mặc dù vậy, những tác động từ bối cảnh kinh tế cũng sẽ tác động đến tiến độ giải ngân đầu tư công.

Theo các chuyên gia Công ty Chứng khoán VNDirect, một số yếu tố có thể thúc đẩy đầu tư công trong những tháng cuối năm như nhu cầu cấp bách về khôi phục cơ sở hạ tầng bị thiệt hại do bão số 3 bao gồm đường sá, cầu cống, trường học và bệnh viện. Trong cuộc họp gần đây về khắc phục hậu quả của bão số 3, Thủ tướng Phạm Minh Chính cũng yêu cầu đẩy nhanh các dự án đầu tư công trọng điểm và các chương trình mục tiêu quốc gia nhằm thúc đẩy phục hồi kinh tế.

Hơn nữa, các chuyên gia VNDirect cho rằng, ngân sách sách nhà nước ghi nhận mức thặng dư cao cũng sẽ hỗ trợ cho việc mở rộng chính sách tài khóa và thúc đẩy đầu tư công nhằm phục hồi kinh tế. Áp lực tỷ giá giảm giúp giảm gánh nặng nợ công của Chính phủ, lạm phát hạ nhiệt và giá vật liệu xây dựng ổn định trong những tháng gần đây cũng tạo điều kiện thuận lợi để đẩy nhanh tiến độ triển khai các dự án hạ tầng giao thông trọng điểm quốc gia như đường bộ cao tốc Bắc - Nam phía Đông giai đoạn 2 và sân bay quốc tế Long Thành.

Về lâu dài, theo các chuyên gia, việc sửa đổi chính sách về đầu tư công là cần thiết. Hiện Bộ Kế hoạch và Đầu tư đang phối hợp với các cơ quan liên quan sửa đổi Luật Đầu tư công theo hướng tăng cường phân cấp nhằm rút ngắn thời gian thực hiện các thủ tục điều chỉnh kế hoạch đầu tư công trung hạn… Tại dự án Luật sửa 7 luật trình Chính phủ, Bộ Tài chính đã đề xuất sửa đổi, bổ sung một số nội dung tại Luật Ngân sách nhà nước, trong đó bổ sung quy định chi ngân sách nhà nước cho công tác bồi thường, giải phóng mặt bằng, thẩm định dự án… giúp các cơ quan, địa phương chủ động bố trí kinh phí từ nguồn chi đầu tư công, chi thường xuyên ngân sách nhà nước để thực hiện, từ đó giúp tháo gỡ vướng mắc liên quan trong thực hiện đầu tư công.