Chuyên gia Đỗ Thanh Bái nhận định: “Tôi chưa có dịp kiểm định thực tế, nhưng qua theo dõi hình ảnh trên tivi thì có thể thấy bùn thải từ Formosa có nhiều loại. Xuất phát từ các công đoạn sản xuất hay xử lý nước thải khác nhau, do đó có nhiều khả năng chứa các thành phần nguy hại khác nhau và không được phân lập tốt. Rất có thể các loại bùn thải công nghiệp ít nguy hại đã được để hay trộn lẫn với bùn thải công nghiệp nguy hại có chứa cyanua, phenol, các chất hữu cơ và kim loại nặng nữa. Để lựa chọn công nghệ xử lý trước hết cần phải có thông tin đầy đủ về thành phần và khối lượng của chất thải đó. Tuy nhiên, nhìn chung, đốt không phải là lựa chọn an toàn cho môi trường, dù có thể làm giảm thể tích chất thải rất nhiều. Vì khi đốt chất thải, khả năng kiểm soát để các chất ô nhiễm không đi vào khí thải là rất khó; không khéo chất ô nhiễm lại có nguy cơ lan truyền rộng hơn khi nằm trong bùn. Nhiều nước áp dụng công nghệ hoá rắn, sau đó chôn lấp trong các “bể kén”. Với bùn thải chứa cyanua, tôi cho rằng nên chuyển cyanua thành hợp chất ít độc hơn, sau đó cũng đem chôn lấp vào các bãi chôn lấp an toàn thì tốt hơn đốt, vì cyanua trong bùn có thể phát tán vào môi trường trước và trong khi đốt.

Thậm chí, ngay cả khi lắp hệ thống quan trắc để kiểm soát khí thải, cần phải xác định rõ là hệ thống ấy dùng để quan trắc những yếu tố gì, từ nguồn phát thải nào.

Nhưng để xác định được khí thải sẽ có chất gì đồng nghĩa với việc doanh nghiệp có nguy cơ bị lộ bí mật công nghệ, ông có nghĩ như vây?

Doanh nghiệp vẫn phải công khai thông tin những thông tin liên quan đến môi trường và an toàn ở mức độ nào đó mà bí mật kinh doanh của doanh nghiệp vẫn được giữ kín, nhưng đủ để đảm bảo an toàn cho cộng đồng và môi trường. Trong bối cảnh đầu tư nước ngoài ngày càng tăng lên ở Việt Nam thì tôi cho rằng đây là yêu cầu rất bức thiết.

Nói như nguyên Bộ trưởng Bộ Kế hoạch và Đầu tư, quả thực rất cần có một bộ lọc đầu tư nước ngoài tốt hơn. Trong điều kiện của Việt Nam hiện nay, có rất nhiều nhà đầu tư chào mời những dự án đầu tư vào Việt Nam, tuy nhiên làm thế nào để ngăn chặn được những loại hình sản xuất… chưa được “sạch” cho lắm?

Đây là một thách thức rất lớn đối với cơ quan có trách nhiệm xét duyệt các dự án đầu tư; nhất là khi một mặt vẫn xác định “Việt Nam không thể đánh đổi môi trường để đầu tư”, nhưng mặt khác vẫn thấy kinh tế còn ở mức độ khiêm tốn, khó mà lựa chọn đầu tư công nghệ “đỉnh cao” được. Có thể sẽ phải lựa chọn cái “ít xấu nhất” trong những cái “xấu” nếu không thể (hay chính xác là chưa thể) lựa chọn cái “tốt nhất” hay “đỉnh nhất”.

Ví dụ như trong công nghiệp gang thép, 2 công nghệ nhiều ô nhiễm nhất là sản xuất coke và gang. Để có 1 liên hợp gang thép, mình phải chọn đầu tư coke thay vì nhập. Nhưng trong công nghệ coke, mình phải cương quyết lựa chọn công nghệ “dập cốc khô” chứ nhất quyết không chọn “ướt”, hoặc khi đầu tư công nghệ luyện thép bằng thép phế phải lựa chọn nhà đầu tư, công nghệ và thiết bị sao cho vừa sản xuất được thép chất lượng cao mà ít gây ô nhiễm nhất.

Câu chuyện này cũng đúng với các lĩnh vực đầu tư khác mà sắp tới có thể ở Việt Nam sẽ phát triển, thí dụ như ngành dệt nhuộm, ngành da, ngành sản xuất thiết bị điện tử. Để có thể lựa chọn đúng nhà đầu tư, công nghệ và thiết bị đầu tư, vấn đề minh bạch thông tin là vô cùng thiết yếu. Nhà đầu tư phải cung cấp đầy đủ thông tin cần thiết, những người lựa chọn dự án đầu tư càng phải được minh bạch thông tin để lựa chọn công bằng. Và các tiêu chí hay tiêu chuẩn để đánh giá, lựa chọn dự án, công nghệ, thiết bị trong đầu tư phải cân bằng hợp lý nhất giữa các mục tiêu kinh tế, xã hội, an toàn và môi trường.

Xin cảm ơn ông!