Chủ nhiệm UB Quốc phòng an ninh Nguyễn Kim Khoa đọc báo cáo thẩm tra dự án Luật. Ảnh: Anh Đức.

Sẽ giảm nhiều thủ tục hành chính

Mặc dù Chính phủ đã ban hành các văn bản quy phạm pháp luật về căn cước công dân phù hợp với tình hình thực tiễn của từng giai đoạn, nhưng cho đến nay, các quy định này còn tản mạn, chủ yếu được ban hành dưới hình thức nghị định của Chính phủ nên hiệu lực thi hành thấp.

Trong khi đó, yêu cầu đặt ra hiện nay là phải đẩy mạnh đơn giản hóa thủ tục hành chính, giấy tờ công dân, từng bước thực hiện chính phủ điện tử. Tuy nhiên, cơ sở dữ liệu căn cước công dân hiện nay chủ yếu được lưu trữ thủ công, không được kết nối, chia sẻ thông tin với cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư; việc cấp, quản lý, sử dụng chứng minh nhân dân chưa đáp ứng được yêu cầu đơn giản hóa thủ tục hành chính, giấy tờ công dân và thực hiện chính phủ điện tử. Vì vậy, cần thiết phải xây dựng Luật Căn cước công dân.

Theo Tờ trình của Chính phủ, chứng minh nhân dân là thẻ căn cước của công dân Việt Nam và là giấy tờ tùy thân duy nhất có giá trị chứng nhận căn cước của người từ 15 tuổi trở lên, do cơ quan có thẩm quyền cấp từ cơ sở dữ liệu căn cước công dân để sử dụng trong giao dịch, đi lại trên lãnh thổ Việt Nam. Do đó, dự thảo Luật Căn cước công dân quy định về nội dung chứng minh nhân dân phản ánh được các thông tin cơ bản về căn cước của công dân phục vụ cho giao dịch, đi lại nhưng vẫn bảo đảm giữ bí mật đời tư cá nhân.

Tờ trình của Chính phủ cũng nêu rõ: Trên chứng minh nhân dân có thông tin về nơi thường trú của công dân và do đó về lâu dài, có thể nghiên cứu tiến tới dùng chứng minh nhân dân thay cho sổ hộ khẩu. Trên chứng minh nhân dân cũng có thông tin về họ và tên khai sinh, họ và tên gọi khác, ngày, tháng, năm sinh, giới tính, dân tộc. Các thông tin này trên chứng minh nhân dân được tích hợp từ giấy khai sinh và các giấy tờ liên quan khác nên công dân có thể sử dụng chứng minh nhân dân để chứng minh các thông tin này trong giao dịch, đi lại mà không cần phải mang các giấy tờ khác liên quan.

Ngoài ra, trên chứng minh nhân dân có bộ phận điện tử lưu trữ một số thông tin cơ bản về căn cước và thông tin khác từ cơ sở dữ liệu quốc gia về dân cư của người được cấp chứng minh nhân dân để làm cơ sở tích hợp các thông tin cần thiết trên chứng minh nhân dân theo hướng trong thời gian tới đây là thẻ công dân điện tử.

Về vấn đề này, Chủ nhiệm Ủy ban Quốc phòng an ninh Nguyễn Kim Khoa cho biết, đa số ý kiến trong Thường trực UBTVQH nhất trí như dự thảo Luật về cấp và quản lý chứng minh nhân dân.

Tuy nhiên, một số ý kiến đề nghị Chính phủ cần làm rõ mối quan hệ giữa việc cấp chứng minh nhân dân với việc thực hiện cấp số định danh cá nhân và phát triển ứng dụng thẻ công dân điện tử để giảm giấy tờ công dân trong lĩnh vực quản lý hộ tịch, quản lý cư trú, quản lý trật tự xã hội và các lĩnh vực khác có liên quan để bảo đảm thống nhất, hiệu quả, khả thi trong các điều luật.

Có ý kiến cho rằng cần phải cân nhắc quy định “chứng minh nhân dân là thẻ căn cước của công dân Việt Nam và là giấy tờ tùy thân duy nhất có giá trị chứng nhận căn cước của người từ 15 tuổi trở lên” trong dự thảo Luật, vì thực tế hiện nay ngoài chứng minh nhân dân còn có nhiều loại giấy tờ khác (hộ chiếu, giấy chứng minh sĩ quan Quân đội và Công an nhân dân, thẻ công chức, viên chức, thẻ học sinh, chứng minh nhân dân biên giới…), nếu xác định chứng minh nhân dân là giấy tờ “duy nhất” sẽ có thể dẫn đến các loại giấy tờ trên mất tác dụng, không chỉ ảnh hưởng đến quyền, lợi ích hợp pháp của người dân mà còn ảnh hưởng đến hoạt động bình thường của cán bộ, công chức, viên chức… Do đó, Thường trực Ủy ban Quốc phòng an ninh đề nghị Chính phủ cần nghiên cứu ý kiến trên để thực hiện mục tiêu cải cách thủ tục hành chính bảo đảm quyền và nghĩa vụ của công dân.

Không thể dùng mãi “một cái thẻ không giống ai”

Thảo luận xung quanh vấn đề này, hầu hết các ý kiến trong UBTVQH đều cho rằng, nên thay chứng minh nhân dân bằng thẻ căn cước công dân là phù hợp với yêu cầu phát triển và hội nhập quốc tế. Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân đồng tình với việc cần thiết phải ban hành Luật Căn cước công dân, bởi theo bà với yêu cầu hội nhập quốc tế thì hiện nay chúng ta không thể cứ mãi duy trì chứng minh thư nhân dân, “một cái thẻ không giống ai”. “Chúng ta phải đáp ứng mong muốn của công dân và phải quản lý được công dân mà không cần phải có nhiều loại giấy tờ, tránh phiền phức cho dân”, Phó Chủ tịch Quốc hội Nguyễn Thị Kim Ngân nhấn mạnh.

Theo Chủ nhiệm Ủy ban Tài chính Ngân sách Phùng Quốc Hiển, nếu Luật đi vào cuộc sống thì đây là biện pháp quản lý tương đối chặt chẽ. Tuy nhiên, ông Hiển cũng bày tỏ băn khoăn khi chúng ta đã thông qua nhiều Luật liên quan đến vấn đề này như Luật Lý lịch tư pháp, Luật Hộ tịch, nay thêm Luật Căn cước công dân thì sẽ quản lý dữ liệu ra sao, có giảm bớt được thủ tục hành chính cho công dân hay không, hay một công dân lại chịu sự điều chỉnh nhiều luật quản lý.

Chủ nhiệm Ủy ban Về các vấn đề xã hội Trương Thị Mai cũng đề nghị cơ quan soạn thảo Luật cần làm rõ tác động của thẻ căn cước mới này như thế nào, trong số 356 thủ tục liên quan đến chứng minh nhân dân, thì thẻ căn cước có thể giảm được những thủ tục gì, có thuận lợi gì…

Chủ nhiệm Ủy ban Pháp luật Phan Trung Lý cho rằng, nếu Luật Căn cước công dân được thông qua thì giải quyết được rất nhiều vấn đề liên quan đến giấy tờ công dân và công dân được thực hiện quyền và nghĩa vụ của mình. Tuy nhiên, ông Lý cũng lưu ý cơ quan soạn thảo phải rà soát để đảm bảo thống nhất giữa Luật này với các Luật có liên quan.

Theo ông Lý, các thông tin về căn cước công dân có ý nghĩa quan trọng phục vụ công tác quản lý nhà nước, đáp ứng yêu cầu phát triển kinh tế - xã hội và yêu cầu giao dịch của cơ quan, tổ chức, công dân nhưng lại gắn liền với bí mật đời tư cá nhân. “Trong khi Hiến pháp quy định công dân được đảm bảo quyền con người, bất khả xâm phạm, được bảo vệ bí mật riêng tư, bí mật cá nhân, bí mật gia đình… thì trong Luật này cũng phải đảm bảo những quy định đã nêu trong Hiến pháp, bảo đảm tính hợp Hiến và các quy định khác bảo đảm tính hợp pháp”, ông Phan Trung Lý nhấn mạnh.