Thị trường trái phiếu doanh nghiệp thăng trầm nửa đầu năm
	“Quản” thị trường trái phiếu doanh nghiệp
	Xuất hiện hành vi bất thường, tiềm ẩn rủi ro, Bộ Tài chính đẩy mạnh chấn chỉnh thị trường trái phiếu doanh nghiệp

Khối lượng phát hành TPDN tăng nhanh trong thời gian gần đây tiềm ẩn rủi ro. Ảnh: ST

Gần 50% trái phiếu có tài sản đảm bảo

Bộ Tài chính vừa có báo cáo gửi Thủ tướng Chính phủ về tình hình thị trường TPDN năm 2021 và các tháng đầu năm 2022. Báo cáo đã cho thấy một bức tranh đầy đủ về thị trường TPDN với các mặt tích cực cũng như những rủi ro tiềm ẩn.

Theo Bộ Tài chính, trong năm 2021, TPDN phát hành tại thị trường trong nước đạt 637.117 tỷ đồng, tăng 36,4% so với năm 2020, chủ yếu là TPDN phát hành riêng lẻ (đạt 605.934 tỷ đồng, tăng 38,8% so với năm 2020). Tổng khối lượng TPDN chào bán ra công chúng trong năm 2021 đạt 31.183 tỷ đồng, trong đó, tổng khối lượng trái phiếu mua lại trước hạn trong năm 2021 là 140.316,9 tỷ đồng. Quy mô thị trường TPDN đến cuối năm 2021 tương đương 15% GDP, bằng 12,06% quy mô dư nợ tín dụng ngân hàng (10,44 triệu tỷ đồng, tương đương 124,3GDP), trong đó, quy mô thị trường TPDN riêng lẻ đạt 13,8% GDP.

Trong 6 tháng đầu năm 2022, khối lượng TPDN phát hành riêng lẻ đạt 257.857 tỷ đồng. Khối lượng phát hành TPDN tập trung chủ yếu trong tháng 1/2022, và bắt đầu giảm từ tháng 2 đến tháng 4. Cụ thể, khối lượng phát hành trong tháng 1 là 55,9 nghìn tỷ đồng, khối lượng phát hành trong tháng 3 là 48,8 nghìn tỷ đồng, tháng 4 là 30,6 nghìn tỷ đồng. Từ tháng 5, khối lượng phát hành tăng trở lại, trong đó, khối lượng phát hành trong tháng 5 là 44,2 nghìn tỷ đồng, khối lượng phát hành tháng 6/2022 khoảng 47,5 nghìn tỷ đồng.

Theo Bộ Tài chính, xét theo lĩnh vực hoạt động, lãi suất phát hành bình quân của các tổ chức tín dụng là 4,33%/năm, thấp hơn bình quân toàn thị trường. Trong khi đó, doanh nghiệp xây dựng, bất động sản và thương mại, dịch vụ có mức lãi suất phát hành bình quân cao nhất trong năm 2021, lần lượt là 10,53%/năm, 10,51%/năm và 10,19%/năm. Trong quý 1/2022, các doanh nghiệp bất động sản, xây dựng phát hành nhiều nhất, chiếm 70% nên bình quân lãi suất phát hành quý 1 có xu hướng cao hơn so với quý trước và bình quân năm 2021.

Liên quan vấn đề tài sản đảm bảo, trong năm 2021, trái phiếu có tài sản đảm bảo chiếm 49,8%; trái phiếu không có tài sản đảm bảo chủ yếu là trái phiếu do các tổ chức tín dụng, công ty chứng khoán phát hành (chiếm 78%). Trong 5 tháng đầu năm 2022, trái phiếu có tài sản đảm bảo chiếm 65,3% tổng khối lượng TPDN phát hành riêng lẻ.

Đối với trái phiếu do các doanh nghiệp bất động sản, xây dựng phát hành, 87,9% khối lượng phát hành là trái phiếu có tài sản đảm bảo hoặc bảo lãnh thanh toán. Về loại tài sản đảm bảo, phần lớn trái phiếu phát hành riêng lẻ của các doanh nghiệp bất động sản, xây dựng được đảm bảo bởi bất động sản và các chương trình, dự án, trong đó, 22,7% được bảo đảm bằng bất động sản, 13,6% được đảm bảo bằng các chương trình, dự án; 21,3% tổng khối lượng phát hành được đảm bảo bằng chứng khoán; 30,8% tổng khối lượng trái phiếu phát hành được bảo đảm bằng kết hợp các loại tài sản (bất động sản, chứng khoán, chương trình, dự án). Theo đó, mặc dù tỷ lệ trái phiếu có tài sản đảm bảo cao nhưng thực tế chất lượng tài sản đảm bảo chủ yếu là các dự án, tài sản hình thành trong tương lai hoặc cổ phiếu của các doanh nghiệp trong lĩnh vực bất động sản. Trường hợp thị trường bất động sản khó khăn, giá trị tài sản đảm bảo có thể không đủ để thanh toán gốc, lãi trái phiếu.

Khối lượng TPDN đáo hạn lớn tập trung trong giai đoạn 2022-2024

Theo đánh giá của Bộ Tài chính, trong năm 2021, thị trường TPDN vẫn tiếp tục là kênh huy động vốn quan trọng của các doanh nghiệp, đáp ứng nhu cầu vốn trung và dài hạn cho đa dạng lĩnh vực (sản xuất, thương mại, dịch vụ, năng lượng...). Tuy nhiên, mặc dù có các kết quả tích cực, thị trường TPDN năm 2021 và đầu năm 2022 xuất hiện những vấn đề mới, có thể là các rủi ro đối với sự phát triển của thị trường, đó là những rủi ro liên quan đến nhà đầu tư, DN phát hành, tổ chức cung cấp dịch vụ, khả năng thanh toán nợ TPDN đáo hạn. Bộ Tài chính đã liên tục có những cảnh báo tới thị trường, tới nhà đầu tư về những rủi ro này.

Đối với khả năng thanh toán nợ TPDN đáo hạn trong thời gian tới, Bộ Tài chính cho biết, trong năm 2022, khối lượng trái phiếu đáo hạn vào khoảng 144,5 nghìn tỷ đồng, trong đó, khối lượng trái phiếu bất động sản đáo hạn chiếm 43,2% (khoảng 62,47 nghìn tỷ đồng), khối lượng trái phiếu các tổ chức tín dụng đáo hạn vào khoảng 29,16 nghìn tỷ đồng, chiếm 20,2% tổng khối lượng trái phiếu đáo hạn. Năm 2023 và năm 2024, khối lượng trái phiếu đến hạn tăng cao so với năm 2022, lần lượt là 271,4 và 329,5 nghìn tỷ đồng, trong đó tổng khối lượng trái phiếu bất động sản đến hạn là 207,8 nghìn tỷ đồng, trái phiếu của các tổ chức tín dụng đến hạn là 207,5 nghìn tỷ đồng. Cho đến nay, ngoại trừ trường hợp các trái phiếu bị hủy trong vụ Tân Hoàng Minh, theo báo cáo của các tổ chức phát hành tại Sở GDCK, các doanh nghiệp vẫn đang thanh toán đầy đủ gốc, lãi trái phiếu cho nhà đầu tư. Mặc dù vậy, Bộ Tài chính nhận định, khối lượng phát hành tăng nhanh trong thời gian gần đây cũng tiềm ẩn rủi ro, đặc biệt là khối lượng đáo hạn lớn tập trung trong giai đoạn 2022-2024, chủ yếu là trái phiếu của các doanh nghiệp bất động sản và tổ chức tín dụng. Với xu hướng kinh tế vĩ mô tăng trưởng ổn định, định hướng điều hành theo hướng tạo điều kiện cho các doanh nghiệp phục hồi và phát triển sau đại dịch, các doanh nghiệp sẽ có khả năng thanh toán đủ gốc, lãi đến hạn. Tuy nhiên, trường hợp các doanh nghiệp gặp khó khăn trong hoạt động sẽ ảnh hưởng đến khả năng thanh toán đủ gốc, lãi trái phiếu đến hạn.

Theo Bộ Tài chính, trong bối cảnh thị trường có dấu hiệu phát triển nóng, để ổn định thị trường, Bộ trưởng Bộ Tài chính liên tục chỉ đạo các cơ quan chức năng thuộc ngành Tài chính tăng cường công tác thanh tra, giám sát, nhằm chấn chỉnh và xử lý nghiêm các vi phạm trong hoạt động phát hành và cung cấp dịch vụ về TPDN. Năm 2022, UBCKNN đã ban hành quyết định hủy bỏ 9 đợt chào bán của 3 DN thuộc Tập đoàn Tân Hoàng Minh với tổng trị giá 10.030 tỷ đồng. Bộ Tài chính cũng đang chỉ đạo UBCKNN kiểm tra 5 công ty chứng khoán cung cấp dịch vụ tư vấn phát hành, đại lý phát hành, đại lý đăng ký, lưu ký trái phiếu cho các đợt chào báo của 3 công ty nêu trên. Từ nay đến cuối năm 2022, Bộ Tài chính sẽ tiếp tục triển khai các đoàn kiểm tra về hoạt động phát hành, giao dịch, cung cấp dịch vụ liên quan đến TPDN.