Cá mòi rán thơm ngon. (Ảnh: Đỗ Thảo)

Cà mòi là loại cá khá lạ, sống ở biển, đến mùa mưa xuân rơi làm ấm mặt sông, cá mòi ngược dòng về sông. Thời gian mùa xuân từ khoảng tháng giêng tới tháng 4 âm lịch là thời điểm bà con dân chài ven sông Hồng vào mùa đánh bắt cá.

Bà con dân chài đánh bắt cá mòi bằng phương pháp thủ công. Ảnh. Đỗ Thảo

Cá mòi có màu trắng, mình dẹt, vảy nhỏ, da cá bóng mỡ màng, thịt cá mềm, có nhiều xương nhỏ và mềm. Cá mòi ngon nhất là dịp mùa xuân. Nhưng không phải cá mòi ở đâu cũng ngon. Cá mòi ngon nhất là cá mòi ở sông Hồng, và càng bắt được những con cá mòi ngược dòng sông vào sâu trong đất liền thì càng ngon, càng ngọt. Dường như, phù sa của sông Hồng càng thấm vào cá thì cá càng ngon. Những con cá càng gần cửa sông thì càng bớt ngon, cá mòi bắt được ở cửa biển và biển thì thịt có vị hôi.

Cá mòi mình dẹt, trắng bạc từ lâu là đặc sản của người Hưng Yên. Ảnh. Đỗ Thảo

Người dân sống ven sông Hồng truyền tai câu chuyện về sự tích cá mòi. Theo tích cổ, cá mòi là do chim ngói hóa thành. Mùa thu, khi hết vụ lúa, chim ngói bay ra biển hóa thành cá mòi. Mùa xuân, cá bơi ngược về sông, về đầu nguồn rừng cả lại hóa thân thành chim ngói. Sự tích này dựa vào lịch tính di cư của cá mòi và tăng thêm sự hấp dẫn cho loại sản vật ngon thơm này.

Cá được làm sạch, khía những đường song song ở thân để chuẩn bị cho món cá rán ngon lành. Ảnh. Đỗ Thảo

Trải qua bao đời, cá mòi được xem như đặc sản của Hưng Yên. Cá mòi được đánh bắt bằng phương pháp thủ công là thả lưới. Những con cá mình dẹt được làm sạch, khía những đường song song trên thân, tẩm thêm chút nghệ bột, muối, đem rán giòn. Khi cá chín vàng, có thể ăn cả thịt và xương, thịt thơm, bùi, ngậy kích thích khẩu vị.

Bà con sống ven sông còn nghĩ ra rất nhiều cách chế biến cá thành những món ngon dân dã. Cá bỏ đầu, bỏ vây, làm sạch, băm nhỏ, cuộn thành chả, rán giòn, dậy lên hương vị thôn quê thơm lừng. Hoặc băm viên cá, đem nấu canh su hào, canh dưa. Chỉ cần thêm chút gia vị, là món canh đã thơm lừng, hấp dẫn.

Gia vị cho món cá mòi rất đơn giản, chỉ là chút nghệ và muối. Ảnh. Đỗ Thảo

Cách chế biến cá mòi hết sức đơn giản, không cầu kì, không cần nêm nhiều loại gia vị. Món ăn toát lên hương vị đặc trưng, chân chất mà quyến rũ, đưa đẩy khẩu vị, khiến những thực khách sành ăn có những buổi lang thang dọc những ngôi làng ven sông, những bến phà để săn, để tìm những mẻ cá mới được đánh bắt.

Khu bến phà và các chợ quê là điểm bán cá mòi. Ảnh. Đỗ Thảo.