Giá xăng dầu thế giới chiếm 65-77% trong các yếu tố cấu thành giá xăng dầu trong nước. Ảnh: Thu Dịu

Đã hướng tới những công cụ mang tính thị trường

Giá xăng dầu hiện nay dù có lúc tăng, lúc giảm nhưng nhìn chung mặt bằng giá tương đối ổn định, không có nhiều biến động lớn. Theo ông Phạm Văn Bình, Phó Cục trưởng Cục Quản lý giá (Bộ Tài chính), thị trường xăng dầu được điều chỉnh bởi quy luật của thị trường cũng như những quy định chung về kinh doanh xăng dầu. Trong đó, tại Luật Giá 2023 có hiệu lực thi hành kể từ ngày 1/7/2024, xăng dầu thành phẩm là 1 trong 9 nhóm mặt hàng bình ổn giá. Luật Giá 2023 cũng như Nghị định số 85/2024/NĐ-CP ngày 10/7/2024 quy định chi tiết một số điều của Luật Giá đã xác định rất rõ những trường hợp và biện pháp thực hiện bình ổn giá.

Ông Nguyễn Văn Bình cho hay, các biện pháp bình ổn giá đều hướng tới những công cụ mang tính thị trường. Chẳng hạn, biện pháp đầu tiên trong các biện pháp bình ổn giá là điều hòa cung cầu, bao gồm điều hòa sản xuất trong nước, xuất khẩu, nhập khẩu, điều hòa hàng hóa giữa các địa phương hoặc liên quan tới dự trữ quốc gia… Biện pháp nữa là sử dụng các công cụ về tài chính, tiền tệ phù hợp theo quy định của pháp luật; hoặc Nhà nước có thể can thiệp bằng phương pháp về định giá, hỗ trợ về giá, sử dụng Quỹ bình ổn giá…

Với những quy định và giải pháp nêu trên, Phó Cục trưởng Cục Quản lý giá nhấn mạnh, công tác điều hành giá xăng dầu đã được cơ quan điều hành thực hiện bám sát đúng quy định của các văn bản pháp luật hiện nay cũng như theo giá thế giới với những điều hướng cụ thể, không can thiệp “thô bạo” vào giá cả thị trường.

Cũng về vấn đề này, theo nhận định của GS.TS. Hoàng Văn Cường, Ủy viên Ủy ban Tài chính - Ngân sách của Quốc hội, xăng dầu là một mặt hàng mang tính chiến lược, ảnh hưởng trực tiếp đến đời sống của người dân và sản xuất kinh doanh của doanh nghiệp. Vì thế, Chính phủ đã có rất nhiều nỗ lực để điều hành và bình ổn giá xăng dầu, trong nhiều kỳ biến động lớn về giá xăng dầu trên thế giới thì Việt Nam có những chính sách để không tạo ra cú sốc bất thường về giá xăng dầu.

Tuy nhiên, nhìn thẳng thực tế, GS.TS. Hoàng Văn Cường cho rằng, dù Nhà nước sử dụng các công cụ điều hành giá cơ bản như nhiều quốc gia sử dụng nhưng giá vẫn phải theo thế giới. Công cụ về thuế hay trích Quỹ bình ổn giá cũng thực chất là sử dụng chính nguồn lực của ngân sách hoặc nguồn lực của người dân để bình ổn giá, … từ đó dẫn đến tình trạng “cào bằng”, các doanh nghiệp cùng bán một mức giá, không tạo cạnh tranh về giá trên thị trường.

Không thả nổi hoàn toàn, phải có công cụ điều tiết

Từ những bất cập trên, GS.TS. Hoàng Văn Cường đề nghị thay đổi cơ chế quản lý, chuyển từ quản lý hành chính sang công cụ thị trường, để thị trường điều tiết. Việc dùng công cụ thị trường là có cơ sở bởi nguồn xăng dầu sản xuất trong nước khá lớn, chiếm khoảng 70% thị phần, do đó sẽ không quá bị động hay phụ thuộc vào nguồn cung bên ngoài. Khi dựa vào công cụ thị trường như vậy, doanh nghiệp cũng phải được tự xác định giá để có tính cạnh tranh. Nhà nước không can thiệp nhưng Nhà nước có công cụ để điều tiết, đó là chính sách thuế như thuế nhập khẩu, thuế thu nhập doanh nghiệp…

Hiện nay, Bộ Công Thương đang phối hợp với các bộ, ngành, cơ quan chức năng xây dựng dự thảo Nghị định mới về kinh doanh xăng dầu thay thế Nghị định số 83/2014/NĐ-CP và các nghị định sửa đổi, bổ sung Nghị định số 83/2014/NĐ-CP. Theo các chuyên gia, đây là hành động cần thiết để cập nhật cơ chế điều hành giá xăng dầu phù hợp với thực tế hơn.

Chuyên gia kinh tế PGS.TS. Ngô Trí Long nêu rõ, giá xăng dầu tăng sẽ tác động tới mặt bằng giá, tác động trực tiếp và gián tiếp làm cho chỉ số lạm phát tăng. Trong khi giá xăng dầu đang chịu rất nhiều yếu tố về quan hệ cung cầu, xung đột địa chính trị trên thế giới cùng nhiều biến động khó lường… nên nhiều quy định trong các nghị định, văn bản quản lý mặt hàng xăng dầu không còn thích hợp, cần phải thay đổi. Theo ông Long, dự thảo Nghị định mới về kinh doanh xăng dầu hiện có nhiều điểm mới như công thức và cơ chế định giá xăng dầu, quỹ bình ổn giá, điều kiện kinh doanh xăng dầu…

Cũng về vấn đề này, ông Phạm Văn Bình cho biết, Cục Quản lý giá cũng đã thường xuyên phối hợp và có ý kiến góp ý để tiếp tục hoàn thiện dự thảo Nghị định mới về kinh doanh xăng dầu. Ông Bình kỳ vọng, trên cơ sở những ý kiến của các chuyên gia thì cơ quan soạn thảo tiếp tục nghiên cứu để có những đánh giá một cách toàn diện, đề việc xây dựng các quy định được đồng bộ với những quy định của pháp luật liên quan, cũng như đánh giá rõ, nhất là những chính sách mới, tính khả thi phù hợp với xu hướng hiện nay.