Công chức hải quan cảng Sài Gòn khu vực 1 kiểm tra hàng nhập khẩu. Ảnh: T.H

Vướng đối tượng không chịu thuế

Theo Cục Hải quan TPHCM, nội dung văn bản quy phạm pháp luật về thuế GTGT hiện nay vẫn còn chưa bao quát hết những trường hợp phát sinh trong thực tế, cần được tiếp tục hoàn thiện để đảm bảo tính bao quát, đầy đủ, kịp thời, thống nhất, đồng bộ giữa các văn bản quy phạm cũng như văn bản pháp luật chuyên ngành có liên quan.

Trong quá trình thực hiện, hải quan địa phương vẫn còn phát sinh nhiều vướng mắc, tập trung chủ yếu về đối tượng không chịu thuế GTGT và hàng hoá áp dụng mức thuế suất thuế GTGT 5%, như: máy móc thiết bị dùng trong nông nghiệp, dụng cụ thiết bị chuyên dùng cho y tế, thức ăn chăn nuôi, phân bón, thức ăn cho gia súc, gia cầm, thủy sản và thức ăn cho vật nuôi khác... Một số nhóm mặt hàng phải yêu cầu có xác nhận của bộ, sở ngành liên quan để được áp dụng mức thuế suất thuế GTGT 5% (dụng cụ, thiết bị chuyên dùng cho y tế) hoặc thuộc đối tượng không chịu thuế GTGT (máy móc, thiết bị dùng trong nông nghiệp).

Trong đó, đáng lưu ý là hàng tạm nhập tái xuất thuộc đối tượng không chịu thuế GTGT. Trong thực tế, có trường hợp doanh nghiệp lợi dụng quy định này để tạm nhập máy móc, thiết bị sử dụng trong thời gian dài sau đó hết thời hạn tái xuất mà không tái xuất, chuyển tiêu thụ nội địa. Hoặc khi chuyển tiêu thụ nội địa, trị giá khai báo thường rất thấp so với hàng mới nhập khẩu ban đầu, thậm chí bằng không (nếu hết thời hạn khấu hao).

Như vậy, doanh nghiệp chỉ nộp thuế GTGT rất ít hoặc không phải nộp thuế GTGT (nếu trị giá tính thuế bằng 0) khi chuyển đổi mục đích sử dụng. So sánh với doanh nghiệp nhập khẩu máy móc tạo tài sản cố định và thuộc đối tượng chịu thuế GTGT tại khâu nhập khẩu thì trường hợp này không công bằng trong áp dụng chính sách thuế giữa các doanh nghiệp.

Để đảm bảo công bằng trong áp dụng chính sách thuế GTGT, tránh trường hợp doanh nghiệp lợi dụng né tránh nộp thuế GTGT khâu nhập khâu, Hải quan TPHCM kiến nghị sửa đổi, bổ sung Luật thuế GTGT theo hướng quy định loại trừ không được áp dụng chính sách không chịu thuế GTGT đối với trường hợp tạm nhập, tái xuất là máy móc, thiết bị, dụng cụ của các tổ chức, cá nhân được phép tạm nhập, tái xuất để thực hiện dự án đầu tư, thi công, xây dựng, lắp ráp công trình, phục vụ sản xuất tương tự chính sách thuế nhập khẩu theo quy định tại điểm a, Khoản 2 Điều 16 Luật Thuế xuất khẩu, thuế nhập khẩu.

Khó xác định mục đích sử dụng

Khó khăn lớn nhất của cơ quan Hải quan hiện nay trong việc áp dụng quy định pháp luật về đối tượng chịu thuế GTGT là Luật Thuế GTGT và các văn bản chi tiết hướng dẫn quy định mức thuế suất thuế GTGT cho hàng hoá tại khâu nhập khẩu theo mục đích sử dụng.

Trong khi đó, các sản phẩm, máy móc, thiết bị theo xu hướng sản xuất trên thế giới hiện nay là đa năng, đa mục đích để thuận tiện cho sản xuất và tiêu dùng. Tại thời điểm nhập khẩu, cơ quan Hải quan chỉ xác định và thu thuế theo khai báo của người nhập khẩu (thường là theo cấu tạo, tên gọi hoặc tính năng), không có cơ sở để kiểm tra doanh nghiệp có sử dụng đúng mục đích sau khi nhập khẩu để được áp dụng mức thuế suất thuế GTGT như khai báo hay không trách nhiệm thuộc về người nhập khẩu phải khai báo và sử dụng đúng một đích).

Theo quy định “Máy cắt cỏ cầm tay dùng thu hoạch cỏ” là máy móc chuyên dùng trong nông nghiệp thuộc đối tượng không chịu thuế VAT. Tại thời điểm nhập khẩu thời gian thông quan lô hàng trong 2 giờ làm việc đến tối đa 8 giờ làm việc theo qui định tại Luật Hải quan, cơ quan hải quan chỉ xác định và thu thuế theo khai báo của người nhập khẩu là máy cắt cỏ không có cơ sở để kiểm tra doanh nghiệp có sử dụng đúng mục đích dùng thu hoạch cỏ sau khi nhập khẩu để được áp dụng mức thuế suất thuế GTGT như khai báo hay không.

Hay, quy định “máy tách đá các loại, máy tách sắt thép là máy móc chuyên dùng trong nông nghiệp” là đối tượng không chịu thuế VAT. Tuy nhiên, các loại máy này đều có thể sử dụng trong công nghiệp nên doanh nghiệp có thể lợi dụng trốn thuế.

Từ thực tế trên, Cục Hải quan TPHCM kiến nghị, tại thời điểm nhập khẩu, cơ quan Hải quan xác định và thu thuế theo khai báo của người nhập khẩu (trách nhiệm thuộc về người nhập khẩu phải khai báo và sử dụng đúng mục đích), các dữ liệu nhập khẩu cơ quan thuế và các cơ quan chức năng đều có thể khai thác để quản lý đầu ra của sản phẩm, máy móc, thiết bị. Qua đó, phân định trách nhiện rõ ràng để các cơ quan Thanh tra, kiểm toán về thực hiện chính sách thuế GTGT tại cơ quan Hải quan.

Luật Thuế GTGT nên sửa đổi theo hướng bỏ nhóm 34.3 của Điều 5: “...máy móc, thiết bị chuyên dùng phục vụ cho sản xuất nông nghiệp; tàu đánh bắt xa bờ, thức ăn gia súc, gia cầm và thức ăn cho vật nuôi khác.”, mà chuyển qua thành đối tượng chịu thuế GTGT 10%. Việc hỗ trợ cho ngành nông nghiệp Việt Nam và nông dân thực hiện ở chính sách khác, không đưa vào luật Thuế GTGT vì dễ bị lợi dụng và không quản lý được.