Trái bòn bon

Từ Tam Kỳ, theo đường 616 khoảng 25 cây số về phía tây sẽ đến thị trấn Tiên Kỳ (huyện Tiên Phước), mùa này bòn bon bày bán hai bên đường, trong chợ.

Nguồn thu nhập chính

Nói bòn bon là đặc sản Quảng Nam nhưng chỉ có Tiên Phước và Đại Lộc mới có thứ cây này, càng lạ hơn khi ở huyện Tiên Phước chỉ mỗi đất đai của xã Tiên Châu là bòn bon mọc được, xanh tốt, cho trái ngọt suốt đời. Còn ở Đại Lộc, cây bòn bon mọc tự nhiên trong rừng, trái nhỏ và chua hơn. bòn bon ra hoa vào tháng tư âm lịch, từng chuỗi hoa màu trắng xen vàng lấp lánh, thơm lừng trong gió. Mùa hoa bòn bon rụng là mùa hội hè, "mùa cưới" của bọn trẻ con, chúng nhặt cánh hoa xâu thành chuỗi đeo vào cổ nhau, quý phái không thua vua chúa... Đến chừng tháng bảy bòn bon kết trái, đến tháng chín, mười là thu hoạch. Mùa bòn bon chín chỉ kéo dài chừng một tháng.

Người có vườn bòn bon nổi tiếng Tiên Châu là bà Nguyễn Thị Mão (thôn 2), hàng trăm cây bòn bon cho mỗi mùa gần chục tấn trái, các nhà lân cận không nhiều bằng cũng vài chục cây, mỗi năm bòn bon cho họ chừng mươi triệu đến vài chục triệu đồng. Với người nông dân Tiên Phước, đấy là nguồn thu nhập chính trong năm bởi ruộng rẫy ở đây khô cằn quanh năm không bao giờ cho họ nhiều đến thế... Những cây bòn bon cao hàng chục mét, gốc to bằng cả người ôm, muốn hái được phải trèo tận ngọn... Người Tiên Phước bảo rằng ăn bòn bon ngon nhất phải trèo lên cây, nhưng cái cốt vẫn là tận tay sờ vào từng chùm quả vàng, mọng, bám đầy nhánh, chưa ăn cũng đủ no mắt rồi...

Câu chuyện của bòn bon

Trái bòn bon chín

Người dân ở vùng có cây bòn bon mọc nâng niu cây lắm, ngày xưa có luật bất thành văn khi đi rừng gặp cây bòn bon nào thì thuộc quyền sở hữu của người đó. Bây giờ cây bòn bon đã ở trong vườn nhà, được nhiều đời nông dân chọn giống kỹ, quả thành đặc sản mang đi khắp nơi. Chuyện kể rằng Chúa Nguyễn bị Tây Sơn đánh chạy lên vùng tây Quảng Nam, đói lả vì không còn lương thực, thấy trái bòn bon liền hái ăn, nhờ đó sống được, bèn đặt tên là trái Nam trân... Khi vua Gia Long lên ngôi, lệnh vào tháng 9 hằng năm phải "tiến" Nam trân. Người dân còn tin móng tay nhà vua ngày nay vẫn còn in dấu khi ăn trái Nam trân. Quý lộc trời, người dân hai vùng Tiên Phước, Đại Lộc chăm cây bòn bon như dân miền Nam chăm xoài. Ông Nguyễn Khanh - người dân có vườn bòn bon không nhiều lắm ở Tiên Châu cho biết: mỗi ký bòn bon bán tại vườn khoảng 8.000 đến 12.000 đồng, khi về xuôi giá lên đến 20.000 đồng, có nơi lên đến 40.000 - 50.000 đồng, nhờ vườn cây ông nuôi bầy con 4 đứa ăn học nên người. Cũng ở Tiên Châu, duy nhất có nhà ông Nguyễn Hữu Thu cho hai con đi học đại học từ tiền bán bòn bon, mùa bòn bon bội thu là dân vui cười hỉ hả.

Dân Quảng Nam có câu ca có "dính dáng" chút ít về trái bòn bon:

Trái bòn trong tròn ngoài méo

Trái thầu đâu trong héo ngoài tươi

Em thương anh ít nói ít cười

Ôm duyên ngồi đợi chín mười con trăng.

(Theo Doãn Hoàng/ Saigontiepthi)