Để làm rõ hơn vấn đề này, phóng viên Báo Hải quan đã có cuộc trao đổi với TS. Nguyễn Đức Độ (ảnh), Phó Viện trưởng Viện Kinh tế tài chính, Học viện Tài chính.

Tình hình tỷ giá, lãi suất của Việt Nam hiện nay vẫn còn nhiều bất cập, ông có thể cho biết nguyên nhân của vấn đề này?

Hiện lãi suất của nước ta vẫn đang ở mức khá cao mặc dù lạm phát thấp. Điều này khiến nhiều doanh nghiệp nợ chồng nợ. Do đó, việc giảm lãi suất có tác động tích cực đối với tăng trưởng của nền kinh tế, vì lạm phát thấp nghĩa là giá các mặt hàng tăng thấp, còn lãi suất cao tức là chi phí lớn, hoạt động kinh doanh sản xuất vì thế gặp nhiều khó khăn.

Tuy nhiên, ở Việt Nam vẫn còn tình trạng “đô la hóa”, vì thế, khi hạ lãi suất huy động thì tiền gửi bằng VND sẽ kém hấp dẫn hơn, dẫn đến tình trạng người dân chuyển sang tích trữ USD. Mặc dù lãi suất huy động bằng USD đã hạ xuống gần 0%, nhưng người dân vẫn còn giữ nhiều kỳ vọng về tỷ giá USD tăng cao, hay còn gọi là sóng “đánh quả”, nhất là trong bối cảnh FED vừa tăng lãi suất USD lên 0,25% sau hơn 8 năm giữ vững lãi suất ở mức gần 0% nên họ vẫn muốn giữ nhiều USD hơn. Khi đó, các ngân hàng sẽ khó huy động vốn bằng VND nên lãi suất càng khó hạ.

Mặc dù vậy, những năm qua, Ngân hàng Nhà nước luôn cố gắng có những biện pháp để giữ ổn định tỷ giá và đây cũng là điều kiện để lãi suất hạ xuống. Tuy nhiên, hàng loạt biến động về thị trường tài chính thế giới thời gian qua đã và đang gây áp lực lên tỷ giá và làm tăng cao kỳ vọng về phá giá VND trong dân chúng. Điều này khiến lạm phát dù tương đối thấp nhưng cũng khó hạ lãi suất và tỷ giá.

Ông có nhận định như thế nào về tình hình tỷ giá, lãi suất trong năm 2016?

Nhìn chung, về dài hạn, thị trường tỷ giá và lãi suất vẫn rất khó đoán trước. Tuy nhiên, xét về tình hình những biến động sắp tới, dự báo, trong năm 2016, tình hình lạm phát vẫn sẽ ở mức thấp dưới 2%. Tuy nhiên, sự kiện FED tăng lãi suất sẽ tác động nhiều hơn về mặt tâm lý cho cộng đồng kinh tế và dân chúng nên trong 6 tháng đầu năm sẽ có một vài biến động, nhưng không mạnh. Đến nửa cuối năm sau, mặc dù dự báo FED sẽ còn có những đợt tăng nữa nhưng sẽ tăng với mức độ nhỏ giọt, vừa phải, đủ để các nền kinh tế có sự chuẩn bị nên tình hình ở Việt Nam sẽ ổn định hơn, sức ép về tỷ giá, lãi suất không lớn.

Bên cạnh đó, mặc dù sang năm 2016, nền kinh tế trong nước sẽ chịu nhiều tác động từ hội nhập, trong đó có việc gia nhập Cộng đồng kinh tế chung ASEAN (AEC) nhưng tác động lên tỷ giá, lãi suất không quá nhiều, vấn đề này còn phải chờ thêm một bước nữa khi các Hiệp định thương mại tự do khác chính thức được ký kết, các nhà đầu tư nước ngoài vào nhiều hơn thì mới tăng sức ép lên tỷ giá.

Ngoài ra, vấn đề tác động đến lãi suất, tỷ giá còn đến từ tình trạng nợ xấu, nợ công, thâm hụt ngân sách. Do đó, sang năm 2016, nếu công cuộc tái cấu trúc nền kinh tế được đẩy mạnh hơn sẽ góp phần làm ổn định tình hình trên.

Để ổn định tình hình trên, các cơ quan quản lý cần có những biện pháp gì, thưa ông?

Tuyên bố về tỷ giá, lãi suất của Ngân hàng Nhà nước sẽ như cái neo cho thị trường. Nhưng về cơ bản, Ngân hàng Nhà nước cần duy trì chính sách ổn định tỷ giá nhưng không cố định, sẽ có sự dao động trong biên độ hẹp. Tức là có phương pháp điều chỉnh từng bước nhỏ để làm sao kỳ vọng về giá USD được khống chế, có thể cả năm 2016, tỷ giá sẽ điều chỉnh ở mức 2-3%.

Điều quan trọng nhất của nền kinh tế bây giờ là khi lạm phát thấp thì phải hạ được lãi suất, muốn hạ lãi suất thì người dân phải chấp nhận cầm VND, muốn làm thế thì phải khống chế kỳ vọng của người dân về việc giá USD tăng khiến lợi ích của việc giữ USD giảm đi.

Nếu khống chế được kỳ vọng thì cơ hội giảm lãi suất vào nửa sau 2016 có thể xảy ra. Cơ hội cao hay không còn phụ thuộc vào chiến lược tăng lãi suất của FED cũng như các tổ chức tiền tệ khác trên thế giới, đồng tiền này xuống giá thì đồng tiền khác lên giá. Trong đó có việc đồng nhân dân tệ của Trung Quốc vào SDR, mặc dù chưa thể nói rõ mức độ phá giá của đồng tiền này là bao nhiêu nhưng với điều kiện kinh tế hiện nay, Trung Quốc sẽ rất thận trọng và sẽ tăng lãi suất từ từ, ổn định nên có thể không ảnh hưởng nhiều đến Việt Nam.

Vì thế, để lãi suất ở mức hợp lý thì lãi suất thực phải là lãi suất danh nghĩa trừ đi lạm phát, ngành ngân hàng nên nghiên cứu để có lộ trình điều chỉnh lãi suất giảm xuống 2% sẽ phù hợp hơn.

Xin cảm ơn ông!