Cách làm sách văn mẫu thuở sơ khai là in lại những bài văn đoạt giải học sinh giỏi văn cấp quốc gia, hay các cuộc thi học sinh giỏi văn của Hà Nội hay TP.HCM. Thẳng thắn đánh giá, những cuốn văn mẫu đầu tiên đều rất đáng đồng tiền bát gạo.

Đáng tiếc, khi lĩnh vực xuất bản được xã hội hóa, thì Nhà xuất bản Giáo dục không còn giữ vai trò độc quyền để in sách tham khảo, khiến văn mẫu không còn giá trị “mẫu” nữa. Nhiều đơn vị xuất bản lao vào cuộc đua ấn hành văn mẫu, khiến mảng sách nhạy cảm này trở thành một thị trường bát nháo và hỗn loạn. Cuốn sách “Những bài tập làm văn mẫu lớp 8” do NXB Văn hóa Thông tin ấn hành, vừa bị phanh phui là một ví dụ ê chề!

Nhóm tác giả Trương Thị Hằng, Nguyễn Thị Tuyết Nhung, Đào Thị Thủy, Nguyễn Thị Dậu đồng đứng tên biên soạn cuốn sách “Những bài tập làm văn mẫu lớp 8” đều có học vị… thạc sĩ. Vậy mà không chỉ hành văn chệch choạc, hàng loạt kiến thức ngây ngô trong cuốn sách đã được độc giả chỉ ra. Sự cẩu thả thể hiện rõ ngay trong chính mỗi bài. Ví dụ, với đề bài "Thuyết minh về con trâu trong công việc nhà nông", dàn ý viết “trâu có thời gian mang thai 11 tháng”, thì phần bài làm lại viết “thời gian mang thai của trâu kéo dài 12 tháng”. Không cần phải trích lục đến tài liệu khoa học của Viện Chăn nuôi, hầu hết người dân có chút hiểu biết về nông thôn đều có thể khẳng định trâu có thời gian mang thai khoảng 320 –325 ngày. Nếu tôn trọng nghề nghiệp, thì chỉ cần một thao tác trên mạng là có thể có đáp án chính xác. Đáng tiếc, nhóm thạc sĩ trên cứ vô tư “phán” lung tung, thậm chí ngang nhiên kết luận “trâu vừa sinh ra đã biết ăn cỏ ngoài bú mẹ”!

Khi bàn trực tiếp về văn chương thì cuốn sách “Những bài tập làm văn mẫu lớp 8” càng chứng tỏ thái độ tùy tiện và lệch lạc về cảm nhận tác phẩm. Bài thơ “Nhớ rừng” rất nổi tiếng của Thế Lữ, mượn lời một con hổ trong vườn bách thú để bộc lộ tâm tình. Không ngờ, văn mẫu lại phân tích: “Đó là những ngày đầy nguy nan khi sống trong rừng bị con người truy sát, con hổ run sợ nép vào nơi bí mật đợi chết với cảm giác mặt trời chói gắt trên cao, thiêu đốt gan ruột mình”. Bài thơ “Nhớ rừng” toàn cảm xúc một chúa sơn lâm sa cơ, có câu nào nói về nỗi sợ hãi bị truy sát đâu? Văn mẫu của thạc sĩ đúng là “giương mắt bé giễu oai linh rừng thẳm”!