Đặc sản mùa sa mưa

Khi những cơn mưa bắt đầu nặng hạt cũng là lúc đồng đất trở mình, mọi thứ gần như được tắm gội để thay nhau bật dậy những mầm xanh. Từ cá đồng, ếch, lươn, ốc lác và cả mấy con cá hủn hỉn được vớt trên mấy con kênh khi trời mới sa mưa dường như cũng ú mập thêm ra. Muốn ăn đặc sản thì phải chọn thời gian này, thứ nào cũng ngon vì mới được uống nước trời sau những ngày nắng chát do xâm nhập mặn.

Rảo các chợ quê ở huyện Hồng Dân từ chợ xã Ninh Quới A cho đến trung tâm thương mại thị trấn Ngan Dừa, hễ hôm nào mưa nhiều thì hôm đó gần như các chợ nhộp nhịp hẳn ra, người bán, người mua đông hơn và toàn đặc sản. Đặc biệt là rau sạch hái từ tự nhiên được bán theo kiểu mua mão (mua hết) cả rổ, cả thau chứ không phải cân ký như các loại rau khác bán vào các buổi thường ngày. Đó là bông súng, đọt choại, rau the, hẹ đồng, năn bộp… tươi ngon đến lạ lùng. Những thứ rau ấy xào, luộc hay ăn sống, làm món gì cũng ngon, nhưng có lẽ ngon nhất là ăn với mắm đồng mà nhất là món mắm cá trắm cỏ ở Hồng Dân thì gần như “vô đối”. Bởi mắm này được chan với mật ong rừng tràm và cách làm mắm cũng khá công phu. Cá trắm cỏ rất nhiều xương, nhưng qua bí quyết của người nông dân làm cho xương mắm trở nên giòn tan, thịt cá béo nhưng ăn vào không ngán, và mang đậm mùi hương đặc trưng của đồng nên rất khó lẫn với các loại mắm khác.

Năn bộp chấm thịt trâu kho và đọt choại luộc chấm mắm cá trắm cỏ. Ảnh: L.D

Chính sự độc đáo này, món mắm cá trắm cỏ ngoài kết hợp với thịt ba chỉ, tóp mỡ, gừng, củ hành đỏ, ớt xanh, tiêu, tỏi trắng… đem chưng cách thủy, ăn kèm với các loại rau đồng, còn có thể đem chiên hoặc tái chanh ăn sống với cà tím, chuối chát và khế chua. Và chắc chắn món mắm này sẽ gợi nhớ về một thuở đi làm đồng, ngồi bệt dưới đất bóc từng nắm cơm nguội, xé phanh con mắm sống ăn với bông bần tím và nhai ngấu nghiến quả bần chát còn chưa kịp chín.

Cùng với món mắm đồng, Hồng Dân còn một thứ đặc sản khác đã góp phần tôn vinh thương hiệu và cái độc của các món rau đồng, đó là món thịt trâu. Vì vậy, có người cho rằng: “Đã đi Hồng Dân mà chưa ăn thịt trâu thì coi như mới đi được một nửa”. So với các địa phương khác, Hồng Dân được xem là địa phương cung cấp thịt trâu tươi ngon đi các địa phương trong, ngoài tỉnh. Vì Hồng Dân có những hộ chuyên hành nghề vỗ béo trâu để giết thịt và có cả lò giết mổ trâu hàng ngày (như lò mổ trâu Bé Lâm). Xuất phát từ việc nuôi và giết mổ trâu tại chỗ nên ăn thịt trâu ở Hồng Dân chủ yếu là thịt tươi. Thịt trâu có thể làm rất nhiều món, nhưng món được xem là đặc sản trong mùa mưa chỉ có món trâu kho và trâu luộc mẻ. Nếu là trâu kho thì chọn thịt nạc lưng để thịt ăn vào mềm thơm, còn trâu luộc mẻ phải chọn ngay bắp kèn trâu thì thịt mới ngon lại dai, do thịt và gân non nằm xen lẫn với nhau. Và hai món này đều hợp với việc nhúng rau đồng như: năn bộp, đọt choại, rau the, bông súng…

Ngoài ra, Hồng Dân còn nhiều món ngon hấp dẫn khác như: rắn nướng, lươn um rau ngổ, lá nhàu, ếch xé phay, ốc lác hầm tiêu… Nói thế để thấy rằng, đây thật sự là lợi thế để Hồng Dân phát triển du lịch ẩm thực.

“Lạc mất một dòng sông”

Nói đến những đặc sản của Hồng Dân, nhiều người sẽ nghĩ ngay đến một nét sinh hoạt văn hóa đã trở thành nỗi tiếc nuối của nhiều người, đó là chợ nổi Ngan Dừa. Trước đây, ngay trung tâm thị trấn Ngan Dừa (nay là khu vực công viên thị trấn) vốn tồn tại một chợ nổi mua bán nhộn nhịp.

Còn nhớ lần đầu tiên đi công tác ở Hồng Dân vào năm 2005, điều khiến tôi khó quên là hình ảnh về những chiếc xuồng ba lá mua bán ở chợ nổi này. Khung cảnh tấp nập, nhưng bình yên và thơ mộng lắm. Những cô thôn nữ dịu dàng với nón lá che nghiêng thoăn thoắt bốc hàng và cười tươi như nắng sớm, trông thương và yêu lắm! Không biết có phải bị “bỏ bùa” bởi ánh nắng hay những nụ cười duyên mà sao trong suốt những năm đó tôi rất thích đi công tác ở Hồng Dân, luôn thèm cái cảm giác ngồi quán cà phê ven sông chợ nổi Ngan Dừa nhâm nhi ly "xây chừng" nóng (cà phê đen) chỉ với 3.000 đồng/ly và ăn dĩa bánh tằm giá 10.000 đồng mà ngon hơn cả ăn cỗ. Song, hạnh phúc ấy sớm đi vào dĩ vãng khi chợ nổi Ngan Dừa nay đã hóa thành công viên! Tôi cảm thấy tiếc nuối cho một nét sinh hoạt văn hóa mà không phải địa phương nào cũng có, lại càng buồn hơn khi chợ nổi Cái Răng (TP. Cần Thơ) cách đây không lâu được Bộ VH-TT&DL công nhận là di sản văn hóa phi vật thể và nhiều địa phương khác của khu vực ĐBSCL cũng đang tranh thủ khai thác cái “đặc sản sông nước” này, thậm chí tốn cả tiền tỷ để phục dựng và tái hiện lại. Thế mà Hồng Dân lại tự làm mất đi.

Tối nay ngủ lại ở khách sạn Diệu Hoa, song hình ảnh về chợ nổi Ngan Dừa của nghệ sĩ nhiếp ảnh Võ An Khánh treo ngay đại sảnh khách sạn khiến tôi không thể chợp mắt. Nhưng rồi nỗi trăn trở và cái mệt lử đã đẩy tôi vào giấc ngủ lúc nào không hay. Bỗng ai cất cao tiếng gọi hàng, tôi lại bật dậy và bước nhanh xuống khách sạch đi nhanh về phía chợ Ngan Dừa với hy vọng tìm lại cảm giác xưa. Nhưng than ơi, cảnh vẫn nhộn nhịp như ngày nào, vậy mà tôi có giảm giác mình đã “lạc mất một dòng sông”! Hay đúng hơn tôi và nhiều người khác nữa sẽ mãi mãi đánh mất đi dòng sông của mình. Đó có thể là dòng sông của tuổi thơ hay đơn giản hơn chỉ là một nụ cười khiến người ta phải thương, phải nhớ và theo suốt cả cuộc đời!