Doanh nghiệp thủy sản kiến nghị những bất cập trong việc đóng BHXH. Ảnh: T.H

Tỷ lệ đóng BHXH rất cao

Theo phản ánh của 13 hiệp hội, hiện nay, dự thảo quy định tỷ lệ đóng bảo hiểm bắt buộc (gọi tắt là BHXH) gồm bảo hiểm xã hội (BHXH), bảo hiểm y tế (BHYT) và bảo hiểm thất nghiệp (BHTN) đối với người lao động (NLĐ) và người sử dụng lao động (NSDLĐ) có hợp đồng lao động vẫn giữ như Luật BHXH 2014. Nghĩa là: NLĐ đóng 10,5% (8% BHXH, 1,5% BHYT và 1% BHTN) và NSDLĐ đóng 21,5% (17,5 BHXH, 3% BHYT 2 và 1% BHTN).

Như vậy, tỷ lệ đóng của cả NLĐ và NSDLĐ là 32%. Các hiệp hội cho rằng, tỷ lệ đóng BHXH này rất cao. Theo phân tích của các hiệp hội, tổng mức đóng vào quỹ BHXH của cả NLĐ và NSDLĐ dựa trên tỷ lệ đóng (từ 23% năm 2007, 25% năm 2009 do đóng thêm 1% BHTN của NLĐ và NSDLĐ, tăng lên 32% năm 2017 đến nay) và mức lương tối thiểu vùng (tăng hàng năm từ năm 2007 đến năm 2022, trừ năm 2021 không tăng do Covid-19) thì mức đóng năm 2022 đã cao hơn gần 10 lần so với năm 2007.

So với khu vực và thế giới, tỷ lệ đóng BHXH của NSDLĐ ở Việt Nam đang cao hơn rất nhiều nước. Cụ thể Malaysia đóng 16,5%, Ấn Độ 15,25%, Indonesia 10,26%, Campuchia 6,1%, Thái Lan 5%, Myanma 2%, Bangladesh 0%..... Hầu hết các nước này đều đóng BHXH trên nền đóng giống Việt Nam. Và tại Thái Lan, nguồn quỹ BHXH không chỉ từ NLĐ và NSDLĐ mà Chính phủ cũng đóng góp thêm.

Từ thực tế trên, các hiệp hội đề nghị: đối với tỷ lệ đóng BHXH bắt buộc của NLĐ và NSDLĐ nên đưa về mức đóng của năm 2009, tức là NLĐ đóng 5% và NSDLĐ đóng 15%, tổng cộng 20%, chứ không phải 25,5% hiện nay (NSDLĐ đóng 17,5% “trong đó 3% quỹ ốm đau thai sản, 14% quỹ hưu trí và tử tuất và 0,5% bảo hiểm tai nan lao động, bệnh nghề nghiệp (BH TNLĐ BNN)” và NLĐ đóng 8%).

Đối với tỷ lệ đóng BHTN, hiện tại Quỹ BHTN đã kết dư quá nhiều. Trong khi mục đích của quỹ BHTN nhằm đảm bảo an sinh xã hội cho NLĐ, và khi quỹ đã kết dư quá nhiều thì cần giảm mức đóng để điều chỉnh quỹ về mức cân bằng.

Các hiệp hội đề xuất giảm tỷ lệ đóng vào quỹ BHTN của NLĐ còn 0,5% và của NSDLĐ còn 0,5% và có lộ trình giảm tiếp cho phù hợp với điều kiện thực tế.

Đối với tỷ lệ đóng vào quỹ BHYT: NLĐ đóng 1% và NSDLĐ đóng 2%. Ngoài ra, theo các hiệp hội doanh nghiệp, tỷ lệ đóng bảo hiểm của NSDLĐ và NLĐ tại Việt Nam quá cao so với các nước khác. Trên thực tế tại thời điểm đóng vào quỹ, giá trị tiền NSDLĐ và NLĐ tại Việt Nam đóng không thấp. Vì vậy, các hiệp hội đề xuất, Việt Nam cần xem xét tổng thể việc quản lý một cách hiệu quả quỹ BHXH cũng như cách tính trượt giá nói riêng và nền kinh tế vĩ mô nói chung để tuy giảm tỷ lệ đóng BHXH nhưng vẫn đảm bảo lương hưu thực tế của NLĐ đáp ứng được nhu cầu chi tiêu cho cuộc sống.

Đối với tiền lương làm căn cứ đóng BHXH bắt buộc (nền đóng) và mức hưởng các chế độ thai sản, lương hưu, tử tuất. Theo quy định pháp luật hiện hành và theo nội dung dự thảo, tiền lương làm căn cứ đóng bảo hiểm xã hội bắt buộc của NLĐ và NSDLĐ theo chế độ tiền lương do người sử dụng lao động quyết định là tiền lương tháng, bao gồm: mức lương, phụ cấp lương, các khoản bổ sung khác; được trả thường xuyên và ổn định trong mỗi kỳ trả lương.

Mức lương, phụ cấp lương và các khoản bổ sung khác được NLĐ và NSDLĐ căn cứ vào tiền lương tối thiểu vùng để thỏa thuận ghi trong hợp đồng lao động. Tuy nhiên, các hiệp hội cho rằng, mức hưởng các chế độ thai sản, hưu trí, tử tuất lại hưởng theo 1 mức tiền cụ thể hoặc dựa trên mức lương cơ sở là không hợp lý. Các hiệp hội đề xuất, quy định nền đóng BHXH và mức hưởng các chế độ đều căn cứ theo lương tối thiểu vùng.

Tạo điều kiện cho người nghỉ hưu sớm

Về tuổi nghỉ hưu và mức hưởng lương hưu, tại Điều 64 quy định điều kiện hưởng lương hưu và Điều 66 quy định mức lương hưu hàng tháng. Theo đó, tính đến năm 2035 thì nam đủ 62 tuổi và nữ đủ 60 tuổi mới đủ tuổi nghỉ hưu. Ngoài ra luật BHXH quy định NLĐ được nghỉ hưu sớm tối đa 5 tuổi thấp hơn so với tuổi nghỉ hưu khi bị suy giảm khả năng lao động từ 61% đến dưới 81%. Và đối với đối tượng đủ điều kiện nghỉ hưu thì cứ mỗi năm nghỉ hưu trước tuổi sẽ bị trừ 2%. Các hiệp hội nhận thấy những quy định này không phù hợp với thực tiễn NLĐ Việt Nam.

Bởi vì, trên thực tế, có rất nhiều NLĐ tham gia BHXH sớm, đến 50-55 tuổi sức khỏe đã giảm sút, không đủ khả năng đáp ứng nhu cầu công việc, thậm chí rất khó tìm được việc làm và đã có thời gian đóng BHXH đã đủ 20 năm thậm chí 30 năm. Như vậy, cả về thời gian và số tiền đóng cho BHXH là đã đủ lớn. Nếu chờ đợi đến đủ tuổi nghỉ hưu, NLĐ sẽ gặp khó khăn trong việc đảm bảo chi tiêu cuộc sống. Và việc để NLĐ lớn tuổi về hưu sớm cũng để trao cơ hội việc làm cho lao động trẻ có nhiều cơ hội việc làm hơn.

Theo quy định, đối tượng có số thời gian đóng BHXH thấp hơn số năm tương ứng với tỷ lệ hưởng hưu 75%, mỗi năm không đóng BHXH sẽ bị trừ 2% là không hợp lý. Các hiệp hội cho rằng, mức trừ này quá cao so với mức hưởng trợ cấp 1 lần khi nghỉ hưu đối với đối tượng có thời gian đóng cao hơn số năm tương ứng tỷ lệ 75% (cứ mỗi năm đóng BHXH thì chỉ được tính bằng 0,5 tháng của mức bình quân tiền lương làm căn cứ đóng BHXH).

Các hiệp hội cũng cho rằng, nếu NLĐ đủ điều kiện nghỉ hưu sớm (đóng BHXH từ đủ 30 năm), thì mỗi năm nghỉ hưu hưu sớm bị trừ tương ứng 2% là không hợp lý…

Từ những bất cập trên, các hiệp hội đề nghị các cơ quan xem xét, cân nhắc điều chỉnh và bổ sung mới để Dự thảo Luật BHXH được ban hành không những phù hợp với thực tế của Việt Nam mà còn các nước cạnh tranh khác, là động lực thúc đẩy hoạt động sản xuất, kinh doanh của doanh nghiệp Việt Nam và đảm bảo an sinh xã hội cho NLĐ.