Phế liệu nhập khẩu. Ảnh: N.Linh

Theo Tổng cục Hải quan, tại Điều 6 Luật Bảo vệ môi trường quy định các hành vi nghiêm cấm trong hoạt động bảo vệ môi trường, gồm: “Nhập khẩu, tạm nhập, tái xuất, quá cảnh chất thải từ nước ngoài dưới mọi hình thức”.

Căn cứ quy định tại mục 13 Phụ lục I Nghị định số 69/2018/NĐ-CP thì phế liệu, phế thải thuộc danh mục hàng hóa cấm nhập khẩu thuộc trách nhiệm quản lý của Bộ Tài nguyên và Môi trường.

Tại khoản 2 Điều 5 Nghị định số 69/2018/NĐ-CP ngày 15/5/2018 quy định: “căn cứ Phục lục I Nghị định này, các bộ, cơ quan ngang bộ công bố chi tiết hàng hóa cấm xuất khẩu, cấm nhập khẩu kèm theo mã số hàng hóa (mã HS) trên cơ sở trao đổi, thống nhất với Bộ Công Thương về Danh mục hàng hóa và thống nhất với Bộ Tài chính về mã HS”.

Tuy nhiên, theo Tổng cục Hải quan, đến nay Bộ Tài nguyên và Môi trường chưa công bố danh sách phế liệu, phế thải kèm mã số HS cấm nhập khẩu theo quy định tại khoản 2 Điều 5 Nghị định số 69/2018/NĐ-CP.

Bên cạnh đó, hiện nay, để xác định hàng hóa là chất thải, phế liệu thì chỉ căn cứ vào các quy định: Khái niệm quy định tại Điều 3 Luật Bảo vệ môi trường năm 2020: “18. Chất thải là vật chất ở thể rắn, lỏng, khí hoặc ở dạng khác được thải ra từ hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ, sinh hoạt hoặc hoạt động khác.

27. Phế liệu là vật liệu được thu hồi, phân loại, lựa chọn từ những vật liệu, sản phẩm loại ra trong quá trình hoạt động sản xuất, kinh doanh, dịch vụ hoặc tiêu dùng đề sử dụng làm nguyên liệu cho một quá trình sản xuất khác”; Danh mục phế liệu được phép nhập khẩu từ nước ngoài làm nguyên liệu sản xuất tại Quyết định số 13/2023/QĐ-TTg ngày 22/5/2023; Danh mục chất thải nguy hại, chất thải công nghiệp phải kiểm soát và chất thải rắn công nghiệp thông thường tại Phụ lục III ban hành kèm theo Thông tư số 02/2022/TT-BTNMT ngày 10/1/2022 của Bộ Tài nguyên và Môi trường quy định chi tiết thi hành một số điều của Luật Bảo vệ môi trường.

Theo Tổng cục Hải quan, căn cứ quy định pháp luật và qua các vụ việc thực tế phát sinh cho thấy hiện nay chưa đủ cơ sở để xác định hàng hóa xuất nhập khẩu có phải là phế liệu, chất thải theo pháp luật vê môi trường.

Thực tế hiện nay Bộ Tài nguyên và Môi trường chưa ban hành Danh mục phế liệu, phế thải kèm mã số HS cấm nhập khẩu theo quy định tại khoản 2 Điều 5 Nghị định số 69/2018/NĐ-CP. Không có tiêu chuẩn, quy chuẩn kỹ thuật để xác định hàng hóa nào là phế liệu, chất thải mà chỉ có quy chuẩn kỹ thuật đối với phế liệu thuộc Danh mục phế liệu được phép nhập khẩu từ nước ngoài làm nguyên liệu sản xuất.

Bên cạnh đó, còn vướng mắc trong việc xác định cơ quan, tổ chức nào được phân công, chỉ định thực hiện việc giám định hàng hóa có phải là phế liệu, chất thải hay không.

Hơn nữa, danh mục chất thải nguy hại, chất thải công nghiệp phải kiểm soát và chất thải rắn công nghiệp thông thường (tại Phụ lục III ban hành kèm theo Thông tư số 02/2022/TT-BTNMT) còn chung chung, không có mô tả chi tiết và không kèm mã số HS.

Tổng cục Hải quan cho biết, một số mặt hàng đang gặp vướng mắc trong việc xác định hàng hóa nhập khẩu là phế liệu, chất thải như: dầu HFO; xỉ than đá; đá dăm từ xỉ luyện kim; hạt phun để làm sạch bề mặt kim loại.

Theo Tổng cục Hải quan, trong quá trình trao đổi để xác định bản chất hàng hóa, có trường hợp hướng dẫn chưa rõ quan điểm hàng hóa có phải là phế liệu, chất thải không nhưng cũng có vụ việc có ý kiến rõ hàng hóa là chất thải.

Do vậy, để đảm bảo thực hiện thủ tục hải quan đúng quy định, tránh phế liệu, chất thải, sản phẩm tái chế kém chất lượng gây ô nhiễm môi trường nhập khẩu vào Việt Nam, Tổng cục Hải qua đã đề nghị Bộ Tài nguyên và Môi trường hướng dẫn rõ với những mặt hàng cụ thể nêu trên.

Trường hợp chưa đủ cơ sở xác định bản chất hàng hóa, Bộ Tài nguyên và Môi trường cần nêu rõ cơ quan Hải quan cần bổ sung hoặc chỉ định đơn vị có chức năng xác định để cơ quan Hải quan gửi mẫu trưng cầu giám định.