Sách liên kết có thể hiểu đơn giản là nhà xuất bản cấp giấy phép, còn toàn bộ bản thảo và quy trình in ấn, phát hành đều do tư nhân đảm trách. Dân trong nghề gọi sách liên kết là sách kế hoạch B để phân biệt với sách kế hoạch A do nhà xuất bản thực hiện tất cả mọi khâu. Chưa có con số thống kế chính xác, nhưng nhiều nhà xuất bản mỗi năm chỉ đầu tư vài ba cuốn sách kế hoạch A để phục vụ công tác chính trị. Vì vậy, sách liên kết chiếm lĩnh đời sống văn hóa và liên tục gây ra nhiều sự cố ê chề.

Sau khi Nhà Xuất bản Trẻ phải xin lỗi vì “Từ điển Tiếng Việt”, lại đến Nhà Xuất bản Lao động – Xã hội bị xử phạt hành chính vì “Bộ luật Dân sự và văn bản hướng dẫn thi hành 2014” với ảnh bìa diễn viên Công Lý rất phản cảm. Mới đây, cuốn “Hỏi đáp thông minh dành cho học sinh tiểu học” của Nhà Xuất bản Văn hóa – Thông tin lại khiến dư luận một phen kinh ngạc.

Vì sao chất lượng sách liên kết lâm vào tình trạng đáng báo động như vậy? Vì không ít nhà xuất bản chỉ quan tâm đến doanh thu từ nguồn… bán giấy phép xuất bản, mà không mấy chú trọng đến sản phẩm của các đối tác. Đành rằng, vấn đề tài chính liên quan đến sự tồn vong của mỗi nhà xuất bản, nhưng cứ đà khoán trắng công việc chuyên môn cho các công ty sách thì xã hội sẽ phải gánh chịu những hậu quả khôn lường.

Muốn chấn chỉnh sách liên kết, buộc phải tiến hành song song hai biện pháp. Thứ nhất, cơ quan quản lý cần khu biệt phạm vi cấp giấy phép của từng đơn vị, không thể để bất kỳ nhà xuất bản nào cũng có quyền in sách giáo khoa, hoặc nhà xuất bản mang đặc thù lĩnh vực này lại thoải mái in sách về lĩnh vực kia. Thứ hai, phải nâng cao trình độ và kiện toàn tính chuyên nghiệp của đội ngũ biên tập viên, không thể để cử nhân tiếng Anh thẩm định nội dung sách dịch từ tiếng Trung, hoặc cử nhân văn chương thẩm định nội dung sách công nghệ thông tin. Khi mỗi nhà xuất bản và mỗi biên tập viên tự xem mình như… bách khoa toàn thư, thì chắc chắn họ không đóng góp được gì cho thị trường sách, ngoài khả năng… thu đủ xuất bản phí!

Dù nhìn bằng ánh mắt cởi mở nhất, thì sách vẫn là một dạng hàng hóa đặc biệt. Không thể đánh đồng sách liên kết như một loại thức ăn nhanh để mua bán ngẫu hứng và tùy tiện!