Nguyên liệu Đông dược được vận chuyển qua cửa khẩu Chi Ma (Lạng Sơn)

Dễ như... mua rau

Hiện thuốc Đông y không rõ nguồn gốc được bán tràn lan trên thị trường với những lời quảng cáo có cánh của những người bốc thuốc tự xưng "lương y". Ở khu vực chùa Hương- Hà Nội, thuốc Đông y không rõ nguồn gốc, xuất xứ được bày bán tràn lan. Nhiều du khách không ngần ngại bỏ tiền mua những sản phẩm thuốc Đông y với lời quảng cáo chữa bách bệnh.

Với những vị thuốc quý đang được nhân dân truyền khẩu chữa bệnh như Đông trùng Hạ thảo, Tam thất, Nhân sâm, Cao ngựa… hiện cũng bị làm giả khá nhiều nhằm đánh lừa người tiêu dùng.

Theo chủ một cửa hàng thuốc bắc ở phố Bắc Sơn- Lạng Sơn, nếu người mua không biết rất có thể sẽ mua phải hàng “rởm”, ví dụ như mặt hàng tam thất. Ông này nói: Cửa hàng tôi bán tam thất với giá 400.000 đồng/kg, nhưng nếu ra chợ Kỳ Lừa họ chỉ bán với giá 200.000 đồng/kg. Giá khác nhau như thế đương nhiên chất lượng cũng khác nhau. Họ sẽ trộn thêm củ tam lang hoặc củ nghệ trắng vào, trông y như tam thất thật để đánh lừa người tiêu dùng.

“Nếu người dân ham rẻ, vào những cửa hàng thuốc Đông dược không có uy tín rất dễ mua phải những thang thuốc không có chất bổ”, ông chủ này khuyến cáo.

Ngoài ra với vị thuốc quý là tam thất, hiện nhiều hộ kinh doanh cũng có nhiều "chiêu" để làm giá. Theo "bật mí" của một hộ chuyên kinh doanh dược liệu ở khu vực gần cửa khẩu Chi Ma- Lạng Sơn, để người mua lầm tưởng là tam thất lâu năm người bán sẽ dùng cách nối nhiều củ với nhau để tạo thành củ tam thất lâu đời nhằm nâng giá bán.

Trong vai một khách hàng có nhu cầu mua Đông trùng Hạ thảo, phóng viên được một ông chủ hiệu thuốc ở phố Lãn Ông- Hà Nội cho biết: Sản phẩm có giá dao động từ khoảng vài triệu (sản phẩm đã qua chế biến) đến vài chục triệu (sản phẩm nguyên con), tùy theo nhu cầu của người dùng. Tại một hiệu thuốc Đông y khác, phóng viên lại được ông chủ giới thiệu cho loại Đông trùng Hạ thảo giá chỉ có vài trăm nghìn với lời giải thích: Cửa hàng lấy sản phẩm từ đầu mối (bên Trung Quốc- PV) nên giá thành hạ hơn nhiều so với nhiều cửa hàng bên cạnh.

Đem sự chênh lệch về giá của sản phẩm đến gặp một thầy thuốc trên phố Lãn Ông- Hà Nội, được thầy thuốc này giải thích: Khách hàng dễ mua nhầm hàng giả nhất là Đông trùng Hạ thảo, một loại thuốc quý giúp tăng cường sinh lực. Vị này tiết lộ: "Đông trùng Hạ thảo thật chỉ có ở Trung Quốc và Nepal nên giá rất cao, giá xuất xứ đã là 50 triệu đồng/kg, khi đến thị trường tiêu thụ thì giá đã lên tới xấp xỉ 75 triệu đồng. Do vậy ở Việt Nam, nếu muốn mua hàng thật rất khó, nhiều người do thiếu hiểu biết đã mua phải hàng "dỏm", gồm bột thảo dược trộn với... bột mỳ nên giá thành hạ.

Không có quy chuẩn

Theo lời một cán bộ của Vụ Y dược học cổ truyền- Bộ Y tế, hiện việc quản lý chất lượng dược liệu hiện nay đang là vấn đề khó khăn. “Hiện cơ quan quản lý vẫn chưa ban hành một cách hoàn chỉnh và đầy đủ những văn bản pháp quy đối với công tác quản lý Đông dược. Danh mục Đông dược được phép lưu hành chính thức vẫn chưa hoàn chỉnh nên người tiêu dùng muốn đối chiếu để mua thuốc thật, thuốc được cấp phép cũng không có cơ sở để kiểm tra”, vị đại diện Vụ Y dược học cổ truyền- Bộ Y tế thừa nhận.

Nói về khó khăn trong việc quản lý mặt hàng nguyên liệu Đông dược NK, ông Nguyễn Hữu Minh- Phó Chi cục trưởng Chi cục Hải quan Chi Ma- Lạng Sơn cho biết: Việc NK nguyên liệu thuốc Bắc qua cửa khẩu của DN được tiến hành căn cứ theo đơn hàng do Cục Quản lý Dược cấp phép cho DN.

Các cơ quan quản lý cần tăng cường công tác thanh, kiểm tra hoạt động kinh doanh của các hiệu thuốc Đông y. Trong ảnh là những hiệu thuốc Đông y san sát trên phố Lãn Ông- Hà Nội. Ảnh: D.N

Trả lời câu hỏi của phóng viên về việc kiểm soát chất lượng thuốc NK qua cửa khẩu, ông Minh nói: Với mặt hàng là nguyên liệu thuốc Bắc, hiện nay Bộ Y tế chưa ban hành được quy chuẩn chất lượng liên quan đến từng loại sản phẩm do vậy cơ quan Hải quan không có căn cứ kiểm tra chất lượng hàng hóa mà chỉ căn cứ vào đơn hàng DN được Cục Quản lý Dược cấp để tiến hành thông quan cho hàng hóa là nguyên liệu thuốc Bắc.

“Không có một quy định cụ thể nào về hàm lượng độc tố cho phép, hóa chất bảo quản trong từng sản phẩm, hầu hết việc xử lý vi phạm đều chung chung nên không đủ sức để răn đe và phòng ngừa sai phạm với DN. Do vậy thời gian tới Bộ Y tế cần nghiên cứu, ban hành các tiêu chuẩn, điều kiện NK cho ngành hàng Đông y dược để tạo điều kiện cho cơ quan Hải quan thực hiện chức năng kiểm soát NK", ông Minh thông tin.

Cũng theo ông Minh, đã nhiều lần cơ quan Hải quan gửi thông báo cho Cục Quản lý Dược, Vụ Y Dược học cổ truyền- Bộ Y tế để phối hợp xử lý, xác định thành phần thuốc với mục đích kiểm soát chặt những DN nghi ngờ có sai phạm nhưng hầu hết đều nhận được hồi đáp rằng hiện chưa có quy định quy chuẩn chất lượng liên quan đến từng loại sản phẩm là nguyên liệu thuốc Bắc.

Ông Nguyễn Văn Yên- Phó Giám đốc Sở Y tế Hà Nội cũng thừa nhận, hiện lực lượng thanh tra của Sở rất mỏng, và thực hiện thanh kiểm tra nhiều phần việc khác, không chỉ có Đông dược nên phải một thời gian dài, thanh tra mới có thể quay lại kiểm tra các cơ sở chế biến, sản xuất, kinh doanh Đông dược một lần. Những bất cập đang diễn ra tại một số cơ sở sản xuất chế biến, kinh doanh Đông dược, hiện cơ quan chức năng cũng đã cố gắng xử lý nhưng kết quả vẫn chưa thực sự khả quan.

Còn theo ý kiến của một cán bộ y tế quận Đống Đa- Hà Nội, theo quy định, hiện các cơ sở Đông y chịu sự quản lý của quận, phường. Phòng Y tế quận, phường sẽ quản lý, kiểm tra định kỳ. Tuy nhiên, việc kiểm tra cũng chỉ làm được một số việc nhất định như thuốc có bị mốc không, dụng cụ có đảm bảo quy định, còn việc kiểm soát chất lượng thuốc hiện nay gần như bị "bỏ ngỏ".

Để quản lý chất lượng đông dược, ông Nguyễn Xuân Hướng- nguyên Chủ tịch Hội Đông y Việt Nam kiến nghị: Các cơ quan quản lý cần có sự kiểm soát gắt gao, trong quá trình thanh, kiểm tra không nên bỏ qua sai phạm của các cơ sở sản xuất kinh doanh thuốc Đông y vì "phí bôi trơn".

Trước thực tế lộn xộn, nhốn nháo của thị trường Đông dược hiện nay, một lương y có tâm với nghề phải thốt lên: "Bản thân tôi cũng không thể phân biệt được đâu là "rác" đâu là "dược liệu", vậy thì những người dân, người không có kiến thức y học sẽ còn hoang mang, lo lắng chừng nào!". Hiện có quá nhiều vị thuốc kém chất lượng, bị tẩm ướp hóa chất nguy hại đang từng ngày từng giờ đầu độc một bộ phận người dân Việt Nam vậy mà cơ quan quản lý vẫn đang "kêu khó". Do vậy trước khi chờ các cơ quan chức năng có những hành động quyết liệt để làm "sạch" thị trường Đông dược, không còn cách nào khác, người tiêu dùng vẫn phải giương cao khẩu hiệu "người tiêu dùng thông thái", bảo vệ tính mạng và sức khỏe của bản thân.