Hoạt động kiểm toán độc lập ngày càng khẳng định được vị trí trong nền kinh tế. Ảnh: ST

Kiểm toán độc lập giúp lành mạnh hóa môi trường đầu tư

Theo báo cáo tổng kết hoạt động kiểm toán độc lập năm 2023-2024 và phương hướng hoạt động năm 2024-2025 của Cục Quản lý, giám sát kế toán, kiểm toán (Bộ Tài chính), tính đến tháng 5/2024 có 221 DNKT, trong đó có 23 DNKT là thành viên các hãng kiểm toán quốc tế, 13 DNKT là thành viên hiệp hội và 1 DNKT là hãng đại diện liên lạc. Tổng số vốn điều lệ toàn ngành năm 2023 là 1.524 tỷ đồng, giảm 3,69% so với năm 2022.

Theo báo cáo tình hình hoạt động của 219 DNKT trong năm 2023, toàn ngành có 68.071 khách hàng, tăng 5,1% so với năm trước; doanh thu đạt hơn 8.446 tỷ đồng, tăng 0,36%; kết quả kinh doanh sau thuế đạt 288,34 tỷ đồng, giảm 35,34%; số nộp NSNN hơn 1.202 tỷ đồng, giảm 0,09% so với năm 2022.

Trong năm 2023 có 3 DNKT giải thể, chấm dứt kinh doanh dịch vụ kiểm toán, 5 tháng đầu năm 2024 không có DNKT nào. Trong năm 2023, có 1 DNKT bị đình chỉ kinh doanh dịch vụ kiểm toán do có kết quả kiểm tra chất lượng dịch vụ kiểm toán xếp loại yếu kém, có sai sót nghiêm trọng là Công ty TNHH Kiểm toán Đông Nam. 5 tháng đầu năm 2024 có 1 DNKT bị đình chỉ kinh doanh dịch vụ kiểm toán do không đảm bảo điều kiện kinh doanh dịch vụ kiểm toán theo quy định của pháp luật là Công ty TNHH PKF Việt Nam.

Trong năm 2023, Bộ Tài chính đã xử phạt vi phạm hành chính đối với 21 DNKT và 3 kiểm toán viên hành nghề. Con số này trong 5 tháng đầu năm 2024 là 6 DNKT và 1 kiểm toán viên hành nghề. Đồng thời, Bộ Tài chính cũng đã tổ chức kiểm tra, giám sát chất lượng dịch vụ kiểm toán và kiểm tra tính tuân thủ pháp luật đối với DNKT. Trong 9 DNKT được kiểm tra, có 2 công ty xếp loại đạt yêu cầu, 6 công ty không đạt yêu cầu và 1 công ty yếu kém. Trong tổng 62 hồ sơ kiểm toán được kiểm tra, có 16 hồ sơ xếp loại đạt yêu cầu, 26 hồ sơ không đạt yêu cầu và 20 hồ sơ yếu kém, có sai sót nghiêm trọng. Qua đó, Bộ Tài chính đã có quyết định đình chỉ có thời hạn đối với 17 kiểm toán viên vi phạm nghiêm trọng chuẩn mực kiểm toán.

Với những kết quả này, Cục Quản lý, giám sát kế toán, kiểm toán đánh giá, hoạt động kiểm toán độc lập ngày càng khẳng định được vị trí trong nền kinh tế, được các doanh nghiệp, tổ chức và xã hội thừa nhận và đã góp phần quan trọng trong việc làm lành mạnh hóa môi trường đầu tư, thúc đẩy phát triển thị trường vốn.

Nhưng cũng theo báo cáo của Cục Quản lý giám sát kế toán, kiểm toán, vẫn còn những DNKT có chất lượng dịch vụ chưa đạt yêu cầu hay yếu kém, có sai sót nghiêm trọng. Thực tế vẫn còn một số kiểm toán viên chưa tuân thủ chuẩn mực chuyên môn, chuẩn mực đạo đức nghề nghiệp, thiếu thái độ hoài nghi nghề nghiệp, chưa cập nhật kịp thời các cơ chế chính sách mới thay đổi để phục vụ cho việc hành nghề. Hơn nữa, một số DNKT cung cấp dịch vụ kiểm toán cho các khách hàng nhiều rủi ro (như tăng vốn ảo, phát hành trái phiếu không đúng quy định…) nhưng thiếu thận trọng, dẫn đến hồ sơ kiểm toán không đạt yêu cầu, yếu kém, có sai sót. Một số DNKT quản lý chưa chặt chẽ việc sử dụng con dấu, dẫn đến việc nhân viên lợi dụng để làm giả các báo cáo kiểm toán...

Nâng cao chất lượng qua bồi dưỡng, thanh kiểm tra

Tại cuộc họp thường niên giám đốc các công ty kiểm toán năm 2024 mới đây, theo ông Vũ Đức Chính, Cục trưởng Cục Quản lý giám sát kế toán, kiểm toán, để nâng cao chất lượng hoạt động kiểm toán độc lập trong thời gian tới, những người làm kiểm toán phải nâng cao tinh thần trách nhiệm, đạo đức nghề nghiệp. Cơ quan quản lý nhà nước, các DNKT, các kiểm toán viên hành nghề cũng như các tổ chức nghề nghiệp, các cơ sở đào tạo cần phối hợp chặt chẽ và tích cực thực thi các giải pháp nhằm phát triển ngành nghề này.

Trong đó, về phía cơ quan nhà nước, đại diện Bộ Tài chính cho biết sẽ rà soát quy định về thể chế, từ đó nghiên cứu sửa Luật Kiểm toán độc lập, đồng thời, cập nhật, ban hành bổ sung các chuẩn mực kiểm toán; tăng cường thanh tra, kiểm tra. Bên cạnh đó, Hội Kiểm toán viên hành nghề Việt Nam (VACPA) đề nghị Bộ Tài chính sớm xem xét, thẩm định, ban hành 31 chuẩn mực kiểm toán và 2 chuẩn mực quản lý chất lượng đã được VACPA soạn thảo nhằm thay thế các chuẩn mực kiểm toán và kiểm soát chất lượng đã được Bộ Tài chính ban hành từ năm 2012.

Đồng thời, VAPCA đề nghị Bộ Tài chính sớm nghiên cứu ban hành văn bản pháp luật cụ thể để hướng dẫn việc lập và lưu trữ hồ sơ, tài liệu kiểm toán dưới dạng điện tử. Công nghệ hiện đại sẽ giúp các DNKT tăng cường hiệu quả và tính minh bạch trong quá trình kiểm toán, giảm thiểu rủi ro sai sót và gian lận.

Trước đó, tại phiên chất vấn và trả lời chất vấn lĩnh vực kiểm toán theo chương trình Kỳ họp thứ 7, Quốc hội khoá XV vào ngày 5/6, Bộ trưởng Bộ Tài chính Hồ Đức Phớc cho biết, Bộ đã tập trung nâng cao chất lượng kiểm toán độc lập thông qua bồi dưỡng, tập huấn, cấp phép, thanh tra, kiểm tra theo đúng quy định pháp luật. Năm 2024, Bộ Tài chính sẽ thực hiện kiểm tra 20 đến 24 DNKT, trong đó có 8 DNKT cho các công ty có lợi ích công chúng trong lĩnh vực chứng khoán. Cùng với đó, Bộ Tài chính đã chỉ đạo nâng cao phẩm chất, năng lực của kiểm toán viên cũng như thái độ hoài nghi nghề nghiệp, đặc biệt là hệ thống kiểm soát nội bộ để ngày càng chặt chẽ, hiệu quả hơn.

Cũng để nâng cao chất lượng hoạt động kiểm toán độc lập, các DNKT đề nghị được hỗ trợ thực hiện Chiến lược kế toán, kiểm toán đến năm 2030 nhằm nâng cao sức cạnh tranh với các DNKT nước ngoài. Đồng thời tăng cường kiểm tra chất lượng dịch vụ kiểm toán; có chính sách hỗ trợ, thúc đẩy, cải thiện môi trường hoạt động của DNKT, nhất là DNKT vừa và nhỏ, nghiên cứu hỗ trợ xây dựng phần mềm kiểm toán chung cho các cuộc kiểm toán báo cáo tài chính…