Hàng giả được lực lượng chức năng TPHCM tiêu hủy vào cuối tháng 11/2023. Ảnh: L.T

Nở rộ hàng giả được mua - bán trên mạng

Tại Hội thảo “Nâng cao năng lực phòng, chống và xử lý vi phạm trong TMĐT” tổ chức tại TPHCM vào cuối tuần qua, đại diện các sàn TMĐT, cơ quan quản lý nhà nước đã đưa ra nhiều giải pháp ngăn chặn hàng giả, hàng lậu trên không gian mạng.

Theo Tổng cục trưởng Tổng cục Quản lý thị trường Trần Hữu Linh, dù tình hình sản xuất kinh doanh còn chịu ảnh hưởng nặng nề từ đại dịch, song sức mua sắm của người dân không hề thuyên giảm mà chỉ chuyển từ phương thức mua sắm trực tiếp sang hình thức mua sắm online. Thói quen mua sắm của người tiêu dùng đã thay đổi, dẫn đến các cơ sở phải cắt giảm sự hiện diện hàng hóa trên phố để chuyển dịch hình thức kinh doanh trên mạng. Nếu như năm 2020 doanh số bán lẻ trên sàn TMĐT tại Việt Nam là 13 tỷ USD thì đến năm 2022, con số này tăng vọt lên thành 35 tỷ USD. Bên cạnh đó, Việt Nam là nước có tỷ lệ dân số mua sắm cao nhất Đông Nam Á và gần một nửa dân số Việt Nam mua sắm online (49,3 triệu người, tương đương 41% tỷ lệ dân số).

Do vậy, quá trình kiểm soát, xử lý... lực lượng Quản lý thị trường gặp rất nhiều khó khăn do địa điểm mua bán không xác định được, người bán hàng có thể ở bất kỳ đâu; kho hàng, thời điểm giao kết hợp đồng rất khó để xác định và chứng cứ rất dễ thay đổi. Hơn nữa, việc thanh toán qua trung gian càng khiến quá trình truy vết gặp khó. Điều này cũng đã và đang tạo ra thách thức cho cơ quan quản lý. “Hàng giả bày ở ngoài đường, ngoài phố, ngoài cửa hàng phát hiện không khó, nhưng hàng giả bán trên Internet đang là một mặt trận mới, nóng bỏng vì có đến 80%-90% hàng giả được mua - bán trên mạng”- ông Trần Hữu Linh nhận định.

Đáng chú ý, trên không gian mạng hiện nay có rất nhiều hình thức vi phạm liên quan đến TMĐT. Vi phạm điển hình là bán hàng giả của các nhãn hàng lớn liên quan đến hàng thời trang, mỹ phẩm, đồ gia dụng, đồ điện tử... Bên cạnh đó, tình trạng rao bán vũ khí, công cụ hỗ trợ, các thiết bị ghi âm, ghi hình, định vị, phá sóng... thậm chí là ma túy, chất kích thích đã và đang diễn ra tràn lan.

Nhận diện về tình trạng này, ông Nguyễn Phương Minh, đại diện Cục Sở hữu trí tuệ (Bộ Khoa học và Công nghệ) cho rằng, tình trạng xâm phạm sở hữu trí tuệ xảy ra trên mọi lĩnh vực, địa bàn. Từ hàng tiêu dùng thông thường đến các hàng hóa có giá trị cao, hàng hóa có chức năng đặc biệt quan trọng như: thuốc chữa bệnh, thực phẩm, thực phẩm chức năng (làm đẹp cho phụ nữ), mỹ phẩm, phân bón, thuốc trừ sâu... “Không chỉ riêng hàng hiệu mà hàng hóa nào có thương hiệu, có lợi nhuận, có uy tín là bị làm giả, bị xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ, ông Nguyễn Phương Minh thông tin.

Cam kết của sàn TMĐT

Trước vấn nạn hàng giả bán trên TMĐT, để bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, ông Phan Mạnh Hà, đại diện sàn TMĐT Shopee khẳng định, Shopee luôn tôn trọng và cam kết bảo vệ các quyền sở hữu trí tuệ được bảo hộ tại Việt Nam của các chủ thể quyền theo các quy định của pháp luật hiện hành về sở hữu trí tuệ. Tính đến hết tháng 11/2023, Shopee nhận được 0,0007% khiếu nại về hàng giả/ hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ trên tổng đơn hàng; 74,8% khiếu nại được chấp thuận và xử lý trong vòng 7 ngày; 0,1% khiếu nại được bên khiếu nại thu hồi...

Theo ông Hà, thời gian qua, Shopee bảo vệ cả người mua lẫn người bán bằng cách giữ số tiền giao dịch giữa người mua và người bán cho đến khi đơn hàng hoàn tất. Số tiền giao dịch sẽ chỉ được thanh toán cho người bán nếu người mua hoàn toàn hài lòng với món hàng và không có bất kỳ khiếu nại nào trong vòng 7 ngày (đối với Shop Mall) hoặc 3 ngày (đối với Shop không thuộc Mall) kể từ khi nhận được hàng, hoặc người mua đã nhấn nút “Đã nhận được hàng” (đối với Shop không phải là Shopee Mall), hoặc khi người mua đã gửi yêu cầu trả hàng/hoàn tiền và Shopee đã xử lý xong...

Bên cạnh các giải pháp trên, Shopee cũng triển khai cơ chế tố cáo, báo cáo vi phạm và xử lý tố cáo. Theo đó, người tiêu dùng có thể sử dụng tính năng tố cáo trên ứng dụng di động Shopee để gửi báo cáo về sản phẩm hoặc hành vi vi phạm hàng giả/nhái bất cứ lúc nào. Bộ phận kiểm duyệt sẽ tiếp nhận thông tin và có cơ chế xử lý nếu nội dung và bằng chứng tố cáo chính đáng.

Đại diện sàn giao dịch TMĐT Lazada Vũ Thị Minh Tú cho biết, để bảo vệ quyền lợi người tiêu dùng, phòng, chống hàng giả, Lazada đã hợp tác với cơ quan thực thi pháp luật và các thương hiệu. Trong đó, hợp tác và ký kết Biên bản ghi nhớ với các cơ quan thực thi pháp luật tại nhiều nước.

Hiện tại Lazada đang chú trọng thực hiện chính sách bảo vệ quyền sở hữu trí tuệ; tập huấn nhà bán hàng về chính sách bảo đảm quyền sở hữu trí tuệ; áp dụng công nghệ quản trị sàn. “Thời gian tới, chúng tôi sẽ phối hợp với các thương hiệu, các nước xử lý các vi phạm về sở hữu trí tuệ, trong đó gắn trách nhiệm cho các gian hàng trên sàn. Đồng thời, Lazada cũng sẽ hướng dẫn điều kiện đổi hàng, trả hàng cùng cam kết bảo đảm hàng chính hãng và xử lý nghiêm những gian hàng bán hàng giả, hàng kém chất lượng” - bà Vũ Thị Minh Tú thông tin.

Theo ông Trần Hữu Linh, mục tiêu cao nhất của công tác đấu tranh phòng, chống hàng giả trong TMĐT là hướng đến xây dựng môi trường kinh doanh lành mạnh, tạo động lực cho doanh nghiệp sản xuất, kinh doanh, bảo vệ quyền và lợi ích hợp pháp của người tiêu dùng. Lực lượng Quản lý thị trường phải coi mạng xã hội, các sàn TMĐT là một trận địa, không gian ảo cũng như đời thật để chủ động đấu tranh, kịp thời phát hiện và xử lý các hành vi vi phạm. Trước mắt phải siết chặt hoạt động cấp phép cho các sàn, gian hàng trên các sàn, từ đó kiểm soát chất lượng hàng hóa để bảo vệ quyền lợi của người tiêu dùng, của doanh nghiệp cũng như xây dựng môi trường TMĐT lành mạnh, thúc đẩy phát triển kinh tế. Lực lượng Quản lý thị trường xác định, chống hàng giả trên TMĐT sẽ là nhiệm vụ chủ chốt của lực lượng trong vòng 3 đến 5 năm tới.