Số thu từ thuế của hộ kinh doanh chiếm tỷ trọng rất nhỏ trong tổng thu ngân sách
nhà nước. Ảnh: Thùy Linh

Theo cơ quan quản lý thuế, hộ kinh doanh đã và đang không ngừng phát triển, đóng góp ngày càng lớn vào sự nghiệp đổi mới và phát triển kinh tế - xã hội của đất nước. Cho đến nay, hộ kinh doanh vẫn đang là chủ thể có đóng góp lớn trong việc tạo việc làm và thu nhập cho người lao động, chiếm tỷ trọng khá cao trong cơ cấu tổng sản phẩm trong nước (trên 30% GDP - niên giám thống kê năm 2017).

Trong những năm gần đây, bên cạnh những hộ kinh doanh quy mô nhỏ chỉ đủ trang trải cuộc sống gia đình thì cũng có nhiều hộ kinh doanh quy mô lớn. Theo số liệu quản lý thuế năm 2017, số hộ kinh doanh có doanh thu từ 1 tỷ đồng trở lên là 102.095 hộ; nhiều hộ kinh doanh sử dụng hóa đơn thường xuyên có doanh thu lên đến vài trăm tỷ đồng/năm; nhiều hộ kinh doanh hoạt động trong các lĩnh vực đặc thù không phù hợp với mô hình hộ khoán như: Kinh doanh hóa chất, vật tư và thiết bị y tế, máy móc thiết bị xây dựng, vật liệu xây dựng có nguồn gốc tài nguyên khoáng sản...

Mặc dù có sự đóng góp không nhỏ vào sự phát triển kinh tế - xã hội của đất nước nhưng số thu từ thuế của các hộ kinh doanh lại chiếm tỷ trọng rất nhỏ trong tổng thu ngân sách nhà nước (theo số liệu năm 2017, số thu từ các hộ kinh doanh chỉ chiếm 1,56% trong tổng thu ngân sách nhà nước không kể dầu thô). Đây là khu vực được đánh giá thất thu về đối tượng nên rất cần phải có giải pháp để mở rộng cơ sở thuế, từ đó tăng thu ngân sách nhà nước.

Theo đánh giá của Tổng cục Thuế, bên cạnh thực trạng phát triển của hộ kinh doanh là những bất cập còn tồn tại của khung pháp luật về hộ kinh doanh, các chính sách hỗ trợ và tổ chức quản lý của các cơ quan quản lý nhà nước có liên quan như: Chưa có tiêu thức để phân loại hộ kinh doanh để phục vụ công tác quản lý thuế; chưa có biện pháp để giám sát doanh thu đối với những hộ kinh doanh trong một số ngành nghề đặc thù; chưa có cơ sở dữ liệu đồng bộ phục vụ công tác quản lý thuế đối với hộ kinh doanh; chưa có giải pháp để khuyến khích người dân lấy hoá đơn từ các hộ kinh doanh.

Chính vì vậy, tại dự thảo Luật Quản lý thuế sửa đổi, Tổng cục Thuế đã bổ sung một số nội dung để tăng cường quản lý.

Thứ nhất, phân loại hộ kinh doanh quy mô lớn để áp dụng hình thức quản lý thuế phù hợp như: Áp dụng chế độ kế toán đơn giản tương ứng với doanh nghiệp nhỏ, siêu nhỏ; áp dụng chế độ hóa đơn điện tử, khai thuế điện tử, nộp thuế điện tử.

Tổng cục Thuế cho rằng, việc làm này sẽ giúp hạn chế tối đa sự lợi dụng mô hình hộ kinh doanh nhằm mục đích trốn thuế, tạo khuôn khổ pháp lý về thuế thúc đẩy hộ kinh doanh quy mô lớn chuyển đổi thành doanh nghiệp.

Thứ hai, phân loại hộ kinh doanh trong lĩnh vực dịch vụ có giao dịch thanh toán bằng tiền mặt với người tiêu dùng để áp dụng các biện pháp không dùng tiền mặt trong giao dịch kinh doanh bán lẻ, nhà hàng, cửa hàng dịch vụ ăn uống, dịch vụ vui chơi giải trí...

Trên cơ sở đó cần có biện pháp quản lý đối với việc bán hàng phải xuất hoá đơn, hoặc thanh toán không dùng tiền mặt nhằm đẩy mạnh sử dụng hoá đơn điện tử, kết nối thông tin doanh thu bán hàng thông qua máy tính tiền hoặc các thiết bị chấp nhận thẻ thanh toán.

Thứ ba, phân loại hộ kinh doanh quy mô nhỏ để áp dụng hình thức thuế khoán, tăng cường tính minh bạch, tăng cường vai trò, trách nhiệm của chính quyền địa phương và các tổ chức có liên quan trên địa bàn. Từ đó, hạn chế tối đa việc khoán thuế không sát thực tế, hạn chế tối đa việc phát sinh thỏa thuận ngầm giữa hộ kinh doanh và cán bộ thuế.

Thứ tư, xây dựng giải pháp quay xổ số nhằm khuyến khích tổ chức, cá nhân tham gia giám sát doanh thu kinh doanh của người nộp thuế (bao gồm cả doanh nghiệp và hộ kinh doanh) đảm bảo người nộp thuế kê khai doanh thu đúng thực tế.

Theo cơ quan quản lý, việc phân loại hộ kinh doanh sẽ góp phần khắc phục những bất cập hiện hành, tăng cường hiệu quả công tác quản lý thuế đối với nhóm này.