Nhiều năm qua, phát triển ngành công nghiệp ô tô chưa đạt được kết quả như kỳ vọng. Bước sang năm 2018, thuế NK ô tô khu vực ASEAN xuống 0%, sản xuất trong nước sẽ phải cạnh tranh rất quyết liệt. Xin ông phân tích rõ hơn “bức tranh” của ngành công nghiệp này trong năm 2018 cũng như tương lai xa hơn?

Ngành công nghiệp ô tô Việt Nam đã phát triển khá nhanh trong 2 năm trở lại đây. Năm 2016, sản lượng đạt trên 280 nghìn xe/năm, tăng 38% so với năm 2015 và 109% so với năm 2014. Một số loại sản phẩm đã XK sang thị trường Lào, Campuchia, Myanmar, Trung Mỹ…; đã có sự tham gia tích cực và rộng rãi của các DN thuộc các thành phần kinh tế.

Với việc ban hành các chính sách cho ngành công nghiệp SX-LR ô tô trong nước phù hợp với các cam kết quốc tế, hàng loạt DN SX-LR ô tô trong nước mở rộng quy mô, công suất. Năm 2016, Thaco - Trường Hải đầu tư mở rộng để nâng công suất SX-LR lên 100.000 xe/năm, Hyundai Thành Công đầu tư mở rộng để nâng công suất SX-LR lên 40.000 xe/năm. Mới đây nhất, Tập đoàn Vingroup đầu tư vào ngành công nghiệp ô tô với Thương hiệu Vinfast tại Hải Phòng với công suất khoảng 500.000 xe/năm, dự kiến sẽ xuất xưởng chiếc xe đầu tiên vào năm 2019.

Ngoài ra, có rất nhiều hãng xe nổi tiếng thế giới đang nghiên cứu thị trường và chính sách của Việt Nam để đặt nhà máy sản xuất tại Việt Nam. Cụ thể, Tập đoàn công nghiệp ô tô Mitsubishi – Nhật Bản có dự định đặt một nhà máy sản xuất ô tô tại Việt Nam và dự kiến đi vào hoạt động năm 2020. Ngày 15/1 vừa qua, Cục Công nghiệp và Công ty TNHH Mitsubishi Việt Nam đã ký Biên bản ghi nhớ về việc nghiên cứu chung về sự phù hợp của việc sử dụng hiệu quả ô tô điện tại Việt Nam.

Tuy nhiên, ngành SX-LR ô tô trong nước vẫn chưa đạt được tiêu chí của ngành sản xuất ô tô thực sự (phần lớn mới ở mức độ lắp ráp đơn giản). Giá bán xe vẫn ở mức cao so với các nước trong khu vực. Về tỷ lệ nội địa hoá đối với xe cá nhân đến 9 chỗ ngồi, mục tiêu đề ra là 40% vào năm 2005, 60% vào năm 2010, tuy nhiên đến nay mới đạt bình quân khoảng 7-10%. Bên cạnh đó, quy mô thị trường ô tô Việt Nam còn quá nhỏ (thấp nhất trong 5 nước có ngành công nghiệp ô tô tại ASEAN, bằng 1/10 quy mô thị trường ô tô của Thái Lan và 1/4 của Indonesia), trong khi ngành công nghiệp ô tô phát triển dựa vào lợi thế quy mô. Số lượng DN SX-LR ô tô quá nhiều so với quy mô thị trường…

Để đảm bảo quyền lợi người tiêu dùng và lập lại trật tự sản xuất, kinh doanh ô tô, Nghị định 116/2017/NĐ-CP về quy định điều kiện SX-LR, NK và kinh doanh dịch vụ bảo hành, bảo dưỡng ô tô về NK ô tô đã ra đời. Nhiều ý kiến cho rằng, Nghị định này là rào cản với xe NK. Quan điểm của ông như thế nào?

Nghị định số 116 ban hành nhằm đảm bảo yêu cầu về môi trường, đảm bảo an toàn cho người sử dụng, đảm bảo sự công bằng giữa các xe ô tô SX-LR trong nước và ô tô NK. Quy định về điều kiện NK và kiểm tra chất lượng an toàn và bảo vệ môi trường đối với ô tô NK thuộc đối tượng của Nghị định 116 đã được Bộ Giao thông vận tải hướng dẫn chi tiết tại Thông tư số 03/2018/TT-BGTVT ngày 10/1/2018. Trong quá trình thực hiện Thông tư 03/2018/TT-BGTVT, Bộ Công Thương, Bộ Giao thông vận tải sẽ nghiên cứu, tiếp thu ý kiến phản ánh của các DN NK để xử lý những vấn đề phát sinh nhằm đảm bảo yêu cầu về môi trường, đảm bảo an toàn cho người sử dụng ô tô và lợi ích hợp pháp của DN NK.

Chính phủ đã, đang triển khai nhiều chính sách nhằm hỗ trợ, thúc đẩy phát triển ngành SX-LR ô tô trong nước. Theo ông, các chính sách hiện có đã đủ đầy, đáp ứng nhu cầu chưa hay cần bổ sung thêm?

Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Chiến lược và Quy hoạch phát triển ngành công nghiệp ô tô Việt Nam Nam trong giai đoạn tới 2035 với định hướng phát triển như sau:

Đối với xe chở người đến 9 chỗ ngồi (xe con): Định hướng cho giai đoạn đến năm 2025, tầm nhìn đến năm 2035 là tập trung vào phát triển các sản phẩm xe con phù hợp với người Việt Nam và xu hướng phát triển xe con của thế giới (xe thân thiện môi trường: eco car, hybrid…) gồm xe cá nhân, kích thước nhỏ, tiêu thụ ít năng lượng, thân thiện với môi trường và giá cả phù hợp với người tiêu dùng Việt Nam.

Đối với xe tải và xe khách: Tập trung vào phát triển các chủng loại sản phẩm sản xuất trong nước có lợi thế và các sản phẩm phục vụ nông nghiệp, nông thôn; các loại xe chuyên dùng, gồm có xe tải nhỏ đa dụng phục vụ cho nông nghiệp, nông thôn; xe khách tầm trung và tầm ngắn; xe chở bê tông, xi téc và đặc chủng an ninh - quốc phòng; xe nông dụng đa chức năng.

Về công nghiệp hỗ trợ: Định hướng cho thời gian tới là tăng cường hợp tác giữa các DN trong nước và các DN lớn nước ngoài trong việc sản xuất linh kiện và phụ tùng, trong đó tập trung vào các bộ phận quan trọng, hàm lượng công lượng công nghệ cao (động cơ - hộp số - bộ truyền động) để phục vụ nhu cầu của thị trường trong nước, thay thế NK, tiến tới XK.

Để cụ thể hóa Chiến lược và Quy hoạch đã duyệt, Thủ tướng Chính phủ đã ban hành Quyết định số 229/QĐ-TTg ngày 4/2/2016 về cơ chế, chính sách thực hiện Chiến lược và Quy hoạch phát triển ngành công nghiệp ô tô Việt Nam với những ưu đãi và hỗ trợ cụ thể về tín dụng đầu tư, về thuế và lệ phí, về hỗ trợ phát triển thị trường, về hỗ trợ công tác nghiên cứu-phát triển (R&D), về đào tạo nguồn nhân lực... Chính phủ sẽ xem xét phê duyệt các ưu đãi cụ thể cho từng dự án, trong đó điều kiện dự án phải có quy mô 50.000 xe trở lên và có tỷ lệ NĐH phù hợp theo mục tiêu của Chiến lược và Quy hoạch đã đề ra.

Với việc ban hành các chính sách cho ngành công nghiệp SX-LR ô tô trong nước phù hợp với các cam kết quốc tế, hàng loạt DN SX-LR ô tô trong nước mở rộng quy mô, công suất. Ngoài ra, có rất nhiều hãng xe nổi tiếng thế giới đang nghiên cứu thị trường và chính sách của Việt Nam để đặt nhà máy sản xuất tại Việt Nam. Việc trong thời gian ngắn vừa qua, các DN SX-LR tiếp tục mở rộng sản xuất, đồng thời có thêm nhiều dự án mới đang và sẽ thực hiện tại Việt Nam chứng tỏ chính sách và thị trường Việt Nam là tương đối hấp dẫn đối với các nhà đầu tư. Trong thời gian tới, với tư cách là cơ quan quản lý nhà nước về ngành công nghiệp ô tô, Bộ Công Thương sẽ tiếp tục phối hợp với các bộ, ngành, cơ quan có liên quan đề xuất những giải pháp, chính sách phù hợp với các cam kết quốc tế nhằm đem lại thuận lợi cho ngành công nghiệp ô tô tại Việt Nam.

Tại Hội nghị tổng kết ngành Công Thương mới đây, lãnh đạo Bộ Công Thương đã khẳng định sẽ đưa ra loạt chính sách để hỗ trợ xe lắp ráp trong nước, hạn chế xe NK. Ông có thể nói rõ hơn về chính sách, biện pháp để thực hiện điều này trong thời gian tới?

Bộ Công Thương đang nghiên cứu các chính sách hỗ trợ các DN SX-LR ô tô trong nước phù hợp với các cam kết quốc tế của Việt Nam trong quá trình hội nhập, trên cơ sở đảm bảo môi trường cạnh tranh bình đẳng giữa các DN SX-LR ô tô và DN NK để triển khai trong thời gian tới.

Xin cảm ơn ông!