Tang vật ngà voi và vẩy tê tê do lực lượng Hải quan phát hiện tại Hải Phòng trong tháng 4/2019. Ảnh: Thái Bình.

Đưa vào “tầm ngắm” hàng trăm doanh nghiệp

Hiện nay, số lượng tờ khai được Hệ thống thông quan điện tử phân luồng Xanh là rất lớn, chiếm khoảng 6 đến 7 triệu tờ khai/năm. Điều này thể hiện nỗ lực của ngành Hải quan trong việc thực hiện chính sách tạo thuận lợi thương mại, thông thoáng trong việc thông quan hàng hóa nói riêng và hoạt động XNK của DN nói chung. Tuy nhiên, tình trạng một số DN lợi dụng điều này để buôn lậu, gian lận thương mại diễn biến phức tạp, với nhiều phương thức thủ đoạn đa dạng, tinh vi. Để ngăn chặn, phát hiện các vi phạm trong việc lợi dụng luồng Xanh, lực lượng Hải quan các cấp đã triển khai các biện pháp kiểm soát, quản lý, thực hiện trên nhiều lĩnh vực, loại hình nhưng nhìn chung vẫn chưa có sự phối hợp đồng bộ, hiệu quả giữa các khâu, các lực lượng dẫn đến tình hình lợi dụng luồng Xanh để buôn lậu, gian lận thương mại vẫn diễn biến phức tạp, khó kiểm soát.

Trước tình hình trên, từ đầu năm 2019, Cục Quản lý rủi ro (Tổng cục Hải quan) đã chủ động tiến hành kết xuất, tổng hợp dữ liệu để phân tích, đánh giá tình hình tờ khai luồng Xanh, tình hình diễn biến vi phạm và các phương thức thủ đoạn trong việc lợi dụng tờ khai luồng Xanh, qua đó đã đề xuất lãnh đạo Tổng cục Hải quan phê duyệt và triển khai Chuyên đề Kiểm soát rủi ro trong việc lợi dụng tờ khai luồng Xanh trong toàn ngành Hải quan.

Mục tiêu của chuyên đề là xây dựng cơ chế phối hợp đồng bộ, thống nhất, chặt chẽ giữa các đơn vị hải quan các cấp trong hoạt động thu thập, phân tích thông tin để chủ động kiểm soát rủi ro đối với tờ khai được phân vào luồng Xanh, kịp thời phát hiện, ngăn chặn các đối tượng lợi dụng sự thông thoáng trong thủ tục hải quan để buôn lậu, gian lận thương mại. Bên cạnh đó, lực lượng quản lý rủi ro các cấp tập trung đánh giá, phân loại đối tượng rủi ro cao trên từng địa bàn để làm cơ sở áp dụng biện pháp kiểm soát phù hợp, đảm bảo việc phân luồng quyết định kiểm tra chính xác.

Mặt khác, chuyên đề có tác dụng cảnh báo rủi ro, giúp cho công chức, Chi cục nhận diện các dấu hiệu, phương thức thủ đoạn lợi dụng luồng Xanh, qua đó chủ động áp dụng các biện pháp kiểm soát rủi ro để giảm thiểu, ngăn chặn tình trạng lợi dụng sự thông thoáng trong thủ tục hải quan để vi phạm pháp luật, đảm bảo tạo thuận lợi trong hoạt động XNK của các DN làm ăn chân chính và nâng cao nhận thức của DN trong việc tuân thủ các quy định khi làm thủ tục hải quan.

Báo cáo từ cục hải quan tỉnh, thành phố, sau 3 tháng triển khai chuyên đề (từ 12/4 đến 12/7), toàn ngành Hải quan đã đưa vào “tầm ngắm” hàng trăm DN trọng điểm, có rủi ro cao để chủ động áp dụng các biện pháp kiểm soát rủi ro, qua đó đã phát hiện 101 tờ khai vi phạm. Trong số này, có 7 cục hải quan tỉnh, thành phố đã tiến hành thực hiện kiểm tra sau thông quan, phát hiện sai phạm ở 30 tờ khai luồng Xanh (gồm 28 tờ khai NK và 2 tờ khai XK).

Soi chiếu trước “lộ” hàng cấm

Bên cạnh việc theo dõi, đôn đốc các đơn vị triển khai chuyên đề, Cục Quản lý rủi ro đã chủ động thực hiện áp dụng các biện pháp kiểm soát rủi ro. Cụ thể, qua phân tích xác định trọng điểm 42 DN có dấu hiệu rủi ro, đơn vị đã thiết lập hàng trăm tiêu chí phân tích để kiểm tra thực tế hàng hóa, kiểm tra qua máy soi container, kết hợp với việc giám sát trực tuyến. Kết quả, đơn vị đã phối hợp phát hiện 32 tờ khai vi phạm và nhiều trường hợp có hình ảnh nghi vấn qua soi chiếu nhưng DN cố tình không đến làm thủ tục, có dấu hiệu vi phạm.

Qua phân tích các lô hàng khai báo tên hàng trên E-Manifest, Cục Quản lý rủi ro đã cung cấp thông tin để soi chiếu trước, phát hiện 9 lô hàng có dấu hiệu nghi vấn. Trong số này, lực lượng Hải quan phát hiện 4 lô hàng vi phạm và 3 lô hàng DN chưa mở tờ khai có khả năng vi phạm nên chủ hàng không đến nhận. Điển hình là ngày 13/4, Cục Quản lý rủi ro đã cung cấp thông tin cho Cục Hải quan Hải Phòng để soi chiếu trước lô hàng theo khai báo là hạt muồng (mặt hàng rủi ro thấp, thường được hệ thống phân luồng Xanh-PV) có giấu gần 8 tấn ngà voi và vẩy tê tê.

Có thể nói, sau 3 tháng triển khai Chuyên đề Kiểm soát rủi ro trong việc lợi dụng tờ khai luồng Xanh, các cục hải quan các tỉnh, thành phố đã tích cực triển khai, phân công nhiệm cụ thể để áp dụng các biện pháp phát hiện, kiểm soát rủi ro và đã đạt hiệu quả tích cực, điển hình như các Cục Hải quan Bình Dương, Quảng Ninh, Đà Nẵng, Lạng Sơn. Các đơn vị chuyên trách quản lý rủi ro, các cục hải quan tỉnh, thành phố đã đẩy mạnh hoạt động phân tích, xác định trọng điểm, áp dụng tiêu chí (xác lập hàng trăm DN trọng điểm có rủi ro cao). Trong đó, việc áp dụng các biện pháp kiểm soát rủi ro đối với hàng hóa XK trước đây các đơn vị còn e ngại hoặc khó khăn trong việc áp dụng thì qua chuyên đề đã được triển khai tích cực hơn, có hiệu quả phát hiện vi phạm rõ rệt.