Cuốn sách “Bác Hồ, người có nhiều duyên nợ với báo chí”.

Từ nhỏ đam mê văn chương, nhưng lớn lên Phan Quang dấn thân làm báo để phục vụ kháng chiến. Thế nhưng, cái tài chữ nghĩa của nhà báo Phan Quang không hề bị mai một. Những bài bút ký đầy thuyết phục khi lăn lộn với thời sự, cũng giúp ông trở thành Hội viên Hội Nhà văn VN. Ông bộc bạch về con đường cầm bút: “Tôi nỗ lực hết mình, và để tự an ủi, tôi nghĩ báo và văn là con cùng một mẹ, người mẹ ngôn từ, hai anh em trưởng thành đi làm ăn mỗi người một nẻo nhưng phân mà không cắt, phân rồi lại hợp, có hợp có phân, dù rạch ròi báo - văn, trong văn có báo trong báo có văn, ta hãy cố làm tốt bất cứ việc gì có ích, chớ có mơ màng chuyện viển vông. Tôi được tổ chức phân công làm báo năm chưa tròn tuổi hai mươi, mấy lần leo dọc Trường Sơn từ địch hậu ra vùng tự do rồi quay trở lại, tham gia bốn chiến dịch, có lần hành quân lên mãi Thượng Lào, phục vụ chiến dịch Điện Biên, để rồi may mắn đúng vào ngày Giải phóng Thủ đô 10/10/1954. Sau hơn sáu năm làm báo Cứu quốc Liên khu 4, tôi về báo Nhân Dân nấp bóng cây đa cổ thụ phố Hàng Trống, chủ yếu làm một chân phóng viên chuyên về nông nghiệp…”.

Trong tác phẩm “Bác Hồ. Người có nhiều duyên nợ với báo chí”, nhà báo Phan Quang có nhiều trang tâm đắc như “Nghĩ về bản lĩnh báo chí Việt Nam”, “Tờ báo ra ngày hạ chí” hoặc “Bác Hồ với Hội Nhà báo Việt Nam” nhấn mạnh vai trò soi lối của tư tưởng và phong cách Hồ Chí Minh. Nhà báo Phan Quang nhấn mạnh: “Bác Hồ đã từng căn dặn: “Nói đến báo chí, trước hết phải nói đến những người làm báo”. Đạo đức trước tiên của người làm báo là trung thành với Tổ quốc, với Đảng, vì lợi ích của nhân dân. Đến nay, lời dạy ấy của Bác vẫn còn nguyên giá trị. Luật Báo chí và quy định đạo đức nghề nghiệp người làm báo cũng chỉ rõ: “Thông tin trung thực về tình hình đất nước và thế giới phù hợp với lợi ích của đất nước và của nhân dân”. Để làm tròn sứ mệnh ấy, nhà báo phải không ngừng học tập, tu dưỡng rèn luyện phẩm chất đạo đức”.

May mắn nhiều lần được gặp Bác Hồ, nhưng có một kỷ niệm khiến nhà báo Phan Quang nhớ mãi, đó là dịp Bác Hồ đến chúc Tết cán bộ, nhân viên báo Nhân Dân vào sáng mùng 1 tết Bính Thân 1956. Khi cùng nhiều đồng nghiệp tiễn Bác Hồ ra xe, nhà báo Phan Quang là người trẻ tuổi nhất nên được Bác Hồ nắm tay ân cần: “Chú là phóng viên, là nhà báo, năm mới Bác chúc chú nhà báo viết cho đúng, cho hay, có nhiều người đọc”. Cũng vào giai đoạn ấy, nhà báo Phan Quang có bài điều tra về tình hình sản xuất nông nghiệp ở Thanh Hóa với nỗi băn khoăn về trách nhiệm những người lãnh đạo địa phương “mải bận công tác, bận họp hành” mà cụ thể là “đồng chí Tỉnh ủy viên phụ trách Hội Nông dân tỉnh thì trong thời gian nửa năm tại chức chưa ký một văn bản nào chỉ đạo công việc ngoài đôi ba lần tới đọc diễn văn khai mạc hội nghị...”. Tỉnh Thanh Hóa đã phản ứng khá gay gắt vì cho rằng một nhà báo trẻ dám vuốt mặt không nể mũi. Mới chập chững vào nghề, nhà báo Phan Quang không tránh khỏi lo lắng. Thế nhưng, ít lâu sau, Bác Hồ đã có bài “Có phê bình, phải có tự phê bình” ký bút danh HB in trên báo Nhân Dân nêu quan điểm: “Còn nhiều việc phê bình nêu lên báo rồi không thấy những cơ quan hay địa phương có vấn đề lên tiếng, như đối với bài phê bình Tỉnh ủy Thanh Hóa coi nhẹ lãnh đạo sản xuất...”. Không chỉ trút được gánh nặng tâm lý, nhà báo Phan Quang còn được hun đúc thêm tinh thần đấu tranh chính nghĩa bằng ngòi bút!