Một vụ buôn lậu rượu giả bị cơ quan Hải quan bắt giữ.

Xác định quyền được bảo vệ

Năm 2007, ngành Hải quan đã tiếp nhận và xử lý 27 đơn yêu cầu giám sát sở hữu trí tuệ tại biên giới và đơn yêu cầu tạm dừng làm thủ tục hải quan đối với hàng hóa XNK có liên quan đến sở hữu trí tuệ. Tạm dừng làm thủ tục hải quan, bắt giữ và xử lý 13 vụ vi phạm. Năm 2010, ngành Hải quan tiếp nhận và chấp nhận kiểm tra, giám sát SHTT tại biên giới 115 đối tượng quyền SHTT. Năm 2011, ngành Hải quan tiếp nhận và xử lý 66 đơn yêu cầu giám sát SHTT tại biên giới. Tính đến 31-12-2011 có tổng cộng 275 đối tượng quyền được giám sát SHTT tại biên giới.

Thực hiện Chương trình hành động 168 của liên Bộ: Văn hóa, Thể thao và Du lịch, Khoa học và Công nghệ, Nông nghiệp và Phát triển nông thôn, Tài chính, Thương mại (nay là Bộ Công Thương), Công An ( gọi tắt là Chương trình 168) về Hhợp tác phòng và chống xâm phạm quyền SHTT, Tổng cục Hải quan đã ban hành một số văn bản làm cơ sở pháp lý cho hoạt động. Nhờ đó các chủ sở hữu quyền SHTT, chủ sở hữu hàng hóa bị làm giả, người tiêu dùng đã thực hiện tốt hơn quyền được pháp luật bảo vệ trước những thiệt hại do hành vi XNK hàng giả và hàng xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ của các tổ chức, cá nhân gây ra.

Bên cạnh đó, trách nhiệm của cơ quan Hải quan các cấp, các tổ chức cá nhân liên quan (DN XNK, chủ sở hữu quyền SHTT, chủ sở hữu hàng hóa bị làm giả hoặc đại diện hợp pháp của họ, tổ chức giám định, người có quyền lợi, nghĩa vụ liên quan) cũng được xác định rõ. Một mặt, tạo thuận lợi cho người bị thiệt hại trong việc thực hiện quyền của mình. Mặt khác, góp phần tăng cường trách nhiệm của các đơn vị hải quan, của công chức hải quan trong quá trình thực thi công vụ.

Nhận thức của xã hội và cộng đồng DN về nhiệm vụ, vai trò của cơ quan Hải quan trong công tác thực thi bảo vệ quyền SHTT cũng được nâng cao. Qua đó, tạo điều kiện cho các chủ thể quyền tham gia, hỗ trợ trực tiếp cho cơ quan Hải quan trong quá trình bắt giữ, xử lý cũng như hoạt động phối hợp trong công tác tuyên truyền, đào tạo.

Theo Tổng cục Hải quan, trong 5 năm thực hiện Chương trình 168 từ 2007 đến 2011, số lượng đơn yêu cầu giám sát SHTT tại biên giới đã tăng dần.

Năm 2007, ngành Hải quan đã tiếp nhận và xử lý 27 đơn yêu cầu giám sát sở hữu trí tuệ tại biên giới và đơn yêu cầu tạm dừng làm thủ tục hải quan đối với hàng hóa XNK có liên quan đến sở hữu trí tuệ. Tạm dừng làm thủ tục hải quan, bắt giữ và xử lý 13 vụ vi phạm. Năm 2010, ngành Hải quan tiếp nhận và chấp nhận kiểm tra, giám sát SHTT tại biên giới 115 đối tượng quyền SHTT. Năm 2011, ngành Hải quan tiếp nhận và xử lý 66 đơn yêu cầu giám sát SHTT tại biên giới. Tính đến 31-12-2011 có tổng cộng 275 đối tượng quyền được giám sát SHTT tại biên giới.

Các loại hàng hóa vị phạm chủ yếu là điện thoại di động và linh kiện, máy tính và linh kiện máy tính, túi xách các loại, rượu, thuốc lá…

Mặc dù số đơn yêu cầu giám sát SHTT tại biên giới đã tăng, nhưng theo Thống kê của Tổng cục Hải quan, số lượng các DN đăng ký bảo hộ quyền SHTT tại cơ quan Hải quan để được bảo vệ cho chính sản phẩm của mình còn rất khiêm tốn.

Doanh nghiệp vẫn thờ ơ về SHTT

Theo Tổng cục Hải quan, tình trạng hàng hóa mang nhãn hiệu của các DN Việt Nam đã có uy tín trên thị trường bị làm giả từ nước ngoài, sau đó được chuyển lậu vào nội địa tiêu thụ đã được cảnh báo từ nhiều năm trước. Tuy nhiên, chính sự “thờ ơ” của các DN đã tạo cơ hội cho hàng giả xâm nhập vào nội địa, ảnh hưởng đến uy tín của chính DN, gây thiệt hại không nhỏ về mặt kinh tế và xã hội.

Mặc dù, một số DN tuy được cơ quan Hải quan chủ động thông báo về việc đã xuất hiện hàng giả của chính DN được đưa từ nước ngoài vào nội địa nhưng cũng không có sự phản hồi để cùng với cơ quan Hải quan xây dựng những biện pháp phối hợp triển khai trong thực tế.

Bên cạnh đó, công tác đấu tranh chống hàng giả, thực thi bảo vệ quyền SHTT hiện được giao cho các lực lượng liên quan thực hiện trên cơ sở có sự phân định rõ ràng về chức năng, phạm vi hoạt động theo thẩm quyền của các lực lượng này. Nhưng một trong những vấn đề tồn tại lớn nhất hiện nay là hoạt động trao đổi, cung cấp thông tin giữa các lực lượng thực thi chưa được quan tâm đẩy mạnh.

Hàng năm đã có một lượng hàng giả không nhỏ bị các lực lượng thực thi khác bắt giữ và xử lý có nguồn gốc và hàng nhập lậu, gian lận thương mại trong khâu NK. Tuy nhiên, cơ quan Hải quan chỉ nắm được những thông tin này chủ yếu qua các báo cáo tổng kết hàng năm hoặc qua các phương tiện thông tin đại chúng mà không phải qua các kênh thông tin nội bộ giữa các cơ quan thực thi. Điều này dẫn đến việc thông tin về số liệu bắt giữ, hình thức xử lý, nguồn gốc hàng hóa bị bắt giữ thường không đầy đủ, không chính xác và kịp thời. Do đó, cơ quan Hải quan không thể sử dụng các thông tin này để phục vụ cho hoạt động hải quan.

Khuyến nghị

Để hoạt động phòng chống xâm phạm quyền sở hữu trí tuệ đạt được hiệu quả hơn nữa, theo Tổng cục Hải quan các cơ quan liên quan cần duy trì mối quan hệ phối hợp hiệu quả giữa các cơ quan chức năng.

Cụ thể, các cơ quan chức năng cần phối hợp xây dựng những chương trình đấu tranh, tuyên truyền cụ thể đối với một số loại hàng hóa nhất định và trong một khoảng thời gian hợp lý nhằm tập trung hơn nữa nguồn lực của các cơ quan chức năng. Bên cạnh đó, cần sớm xây dựng phương thức trao đổi và chia sẻ thông tin hợp lý và hiệu quả hơn nữa giữa các lực lượng thực thi.

Đồng thời, tăng cường đào tạo tập huấn, khảo sát thực tế học hỏi kinh nghiệm một số nước tiên tiến trong khu vực và trên thế giới (nâng cao năng lực thực thi cho cán bộ hải quan chuyên trách, hoàn thiện hệ thống cơ sở vật chất, kỹ thuật phục vụ công tác thực thi quyền SHTT, chống hàng giả).

Đặc biệt, cơ quan Hải quan cũng sẽ học hỏi hơn nữa kinh nghiệm của các cơ quan chức năng Việt Nam và Hải quan các nước bạn trong công tác thu thập, phân tích thông tin, phát triển cơ sở dữ liệu, áp dụng kỹ thuật quản lý rủi ro về SHTT nhằm đẩy mạnh hiệu quả công tác thực thi SHTT, chống hàng giả tại biên giới.

Ngọc Linh