Doanh nghiệp cơ khí vẫn còn nhiều động lực và tiềm năng phát triển. Ảnh: H.Dịu

Chủ động về công nghệ và đầu tư

Theo số liệu từ Tổng cục Thống kê, tính chung 7 tháng đầu năm 2023, trong các mặt hàng xuất khẩu tỷ đô, mặt hàng về máy móc, thiết bị, dụng cụ, phụ tùng đạt 3,2 tỷ USD, giảm 21% so với cùng kỳ năm 2022. Nhiều doanh nghiệp lĩnh vực cơ khí phản ánh, với ảnh hưởng từ đại dịch, xung đột chính trị và lạm phát gia tăng, số lượng các công trình công nghiệp được khởi công giảm khiến đơn hàng xuất khẩu của nhiều lĩnh vực này giảm sút, đơn hàng trong nước cũng ít đi đáng kể. Vì thế, nhiều doanh nghiệp ngành cơ khí đang phải tìm mọi biện pháp để tồn tại, chưa nói gì đến phát triển.

TS. Nguyễn Chỉ Sáng, Phó Chủ tịch, Tổng Thư ký Hiệp hội Doanh nghiệp Cơ khí Việt Nam (VAMI) cho rằng, ngành cơ khí phục vụ cho các ngành công nghiệp khác như hóa chất, giao thông, khai thác dầu khí, nông nghiệp,… Đầu tư cho cơ khí đòi hỏi vốn lớn, thời gian thu hồi vốn dài, lợi ích ngắn hạn không cao nhưng về dài hạn thì lợi ích đem lại cho quốc gia rất lớn. Theo quy hoạch phát triển các ngành công nghiệp, độ lớn thị trường dành cho ngành cơ khí giai đoạn 2021-2045 khoảng 800 tỷ USD.

Nên theo TS. Nguyễn Chỉ Sáng, nếu các doanh nghiệp cơ khí trong nước làm chủ việc thiết kế, chế tạo các sản phẩm cơ khí thì sẽ làm giảm giá thành sản phẩm, tự chủ trong việc thực hiện dự án, đặc biệt cho các nhà máy công nghiệp, các công trình lớn của đất nước. Thông thường, giá thành máy móc thiết bị hoặc công trình công nghiệp chế tạo trong nước rẻ hơn mua từ nước ngoài từ 10-30%. Nếu các doanh nghiệp cơ khí có thể làm chủ về đầu tư các dự án sẽ giúp các công trình không lệ thuộc vào nhà thầu nước ngoài, không bị chậm trễ, tăng giá khi thực hiện…

Nói về những thay đổi của doanh nghiệp để đối diện với khó khăn, ông Lê Quý Khả, Chủ tịch HĐQT, Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Cơ điện TOMECO chia sẻ, Công ty đã làm chủ từ nghiên cứu, thiết kế, công nghệ chế tạo… đến việc áp dụng những thành tựu khoa học kỹ thuật nên sản phẩm đã xuất khẩu được ra nhiều quốc gia. Ở trong nước, sản phẩm đã tham gia vào chuỗi cung ứng của nhiều tập đoàn đa quốc gia. Ông Khả nhấn mạnh, trong bối cảnh khó khăn thì sản phẩm của TOMECO có lợi thể cạnh tranh vì mang hàm lượng công nghệ cao, đáp ứng yêu cầu về chất lượng khắt khe của khách hàng.

Tương tự, ông Trần Văn Nam, Chủ tịch HĐQT, Tổng giám đốc Công ty Cổ phần Thiết bị điện MBT chia sẻ, Công ty đang cung cấp sản phẩm, thiết bị cho nhiều đối tác trong và ngoài nước. Không chỉ nhờ đầu tư mạnh về công nghệ, thiết bị mà MBT còn có chiến lược phát triển về hệ thống quản lý, điều hành chất lượng cùng nguồn nhân lực có tay nghề cao để đáp ứng về quản lý, kỹ thuật và sản xuất. Hoạt động của cả hệ thống MBT được kiểm soát và quản lý chặt chẽ theo tiêu chuẩn ISO 9001:2015, qua đó đảm bảo được chất lượng của sản phẩm trong mọi khâu từ khi tiếp nhận yêu cầu của khách hàng cho đến thiết kế, vật tư, sản xuất, lắp ráp, thử nghiệm, đóng gói, giao hàng, hậu mãi...

Hay tại một doanh nghiệp lớn là Công ty Tập đoàn Công nghiệp Trường Hải (THACO INDUSTRIES), nhờ tiềm lực tài chính mạnh mẽ, Công ty này đã đầu tư Trung tâm cơ khí với khả năng cung ứng ra thị trường khoảng 390.000 sản phẩm cơ khí và khuôn mẫu cùng hơn 200.000 tấn thép, kết cấu thép, cơ khí chính xác mỗi năm. Công ty đã xây dựng các trung tâm nghiên cứu và phát triển (R&D) hiện đại, sở hữu cơ sở hạ tầng chuyên dụng, đáp ứng yêu cầu thị trường trong nước và xuất khẩu…

Cần chiến lược tổng thể cho cơ khí phát triển

Cùng với sự chủ động, các doanh nghiệp cơ khí cũng cần sự hỗ trợ từ các chính sách của cơ quan quản lý. Đại diện Hiệp hội Doanh nghiệp Cơ khí Việt Nam (VAMI) nêu rõ, các cơ quan chức năng cần xây dựng chiến lược tổng thể phát triển các ngành công nghiệp, đặc biệt là các ngành có giá trị đầu tư lớn trong chiến lược phát triển của quốc gia, chẳng hạn như cơ chế cho ngành công nghiệp ô tô vì đây là ngành có thị trường trong nước rất lớn, cơ chế về nội địa hóa các ngành còn nhiều dư địa như năng lượng tái tạo, giao thông, cảng biển…

Đặc biệt, TS. Nguyễn Chỉ Sáng đề nghị phải cụ thể hóa chiến lược phát triển cơ khí theo các chỉ đạo của Chính phủ để các doanh nghiệp có định hướng trong đầu tư và ngành cơ khí có thể phát triển đáp ứng đươc yêu cầu về phát triển kinh tế. Đồng thời, việc cải thiện môi trường kinh doanh cũng phải thực hiện hiệu quả như bỏ việc cấp chứng chỉ hành nghề đối với các cá nhân đã được đào tạo và tốt nghiệp đúng theo các chuyên ngành làm việc; bỏ việc các doanh nghiệp nhà nước phải đấu thầu lựa chọn nhà thầu phụ khi đã đấu thầu để có được hợp đồng; các doanh nghiệp khi nhận chuyển giao công nghệ được thừa hưởng năng lực của bên chuyển giao công nghệ…

Ngoài ra, các doanh nghiệp cũng kiến nghị cần có chương trình hỗ trợ đầu ra bằng cách kết nối với người mua tiềm năng của mỗi ngành; ưu đãi cho công ty cơ khí đầu tư mở rộng sản xuất, đào tạo nguồn nhân lực, hỗ trợ về tài chính…